Xuất Lễ: Trung tâm Khu du kích năm xưa

LSO-Khu du kích Ba Sơn bao gồm các xã Cao Lâu, Xuất Lễ, Công Sơn, Mẫu Sơn huyện Cao Lộc, trong đó Xuất Lễ là trung tâm của Khu du kích.

LSO-Khu du kích Ba Sơn bao gồm các xã Cao Lâu, Xuất Lễ, Công Sơn, Mẫu Sơn huyện Cao Lộc, trong đó Xuất Lễ là trung tâm của Khu du kích. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân Việt Nam, Ba Sơn anh dũng là tên gọi ca ngợi về Khu du kích mà ở đó, mỗi chiến công gắn liền với thắng lợi của quân và dân Lạng Sơn trên con đường lửa số 4, đẩy quân viễn chinh tới thảm bại tại mặt trận biên giới 1950. Góp phần quan trọng giải phóng hoàn toàn Lạng Sơn.

Một trong những ngôi nhà pháo đài tại bản Ranh, xã Xuất Lễ

Trở lại trung tâm Khu du kích năm xưa, những dấu tích cũ đã phai nhòa theo thời gian. Xuất Lễ nay đang từng ngày thay da, đổi thịt, những con người của thuở hào hùng ấy cũng không còn nhiều. Hơn 85 tuổi nhưng ông Đinh Văn Vanh, thôn Bản Ranh vẫn còn mẫn tiệp lắm, khi chúng tôi đến thăm ông vẫn đang ngồi viết, những câu chuyện kể về một thời xưa cũ. Ông bảo: mình còn nhớ được, còn sức khỏe thì phải viết ra thôi, không sau này con cháu làm sao biết được những thời khắc lịch sử này. Trước năm 1945, dưới chế độ cai trị của thực dân Pháp, Bản Ranh và Nà Phia trở thành những tụ điểm thuốc phiện, mại dâm và sòng bạc, chúng đầu độc dân ta bằng những tệ nạn và bòn rút người dân đến những hạt muối ăn, những chai dầu thắp.

Phẫn uất trước áp bức bất công của thực dân phong kiến, cùng với phong trào đấu tranh của nhân dân trong vùng, người Bản Ranh cũng quyết tâm rào làng, lập đội thanh niên bảo vệ. Thời điểm ấy vào năm 1944, tại Miếu Pò Chùa, Bản Ranh người dân cả xã Xuất Lễ và một số địa phương lân cận đã tập trung lại uống rượu thề quyết bám làng, giữ bản. Ông Vanh kể: quyết tâm lắm, người nào cũng trích đầu ngón tay lấy máu ăn thề, rào làng, xây nhà pháo đài, lập ra các đội thanh niên bảo vệ làng, ngày ấy ông 16 tuổi cũng đứng trong hàng ngũ này. Miếu Pò Chùa nay chỉ còn lại chút dấu tích là bức tường đất ẩn trong lùm cây rậm rạp, thế nhưng dấu tích ấy được người dân trong thôn rất trân trọng và truyền miệng cho con trẻ những câu chuyện của ngày ấy.

Từ giữa năm 1945, sau khi Bắc Sơn, Bình Gia, Điềm He giành được chính quyền cách mạng. Lịch sử biên lại: Tỉnh ủy lâm thời Lạng Sơn và Ban Việt minh đã cử đoàn cán bộ Việt minh thâm nhập địa bàn Cao Lộc để tuyên truyền, giác ngộ, gây dựng phong trào cách mạng. Ý thức đấu tranh của đồng bào Khu Ba Sơn sẵn có từ trước, nhân dân nhất tề hưởng ứng Việt minh. Tháng 7/1945, nhiều tổ chức cách mạng trung kiên đã hình thành ở Ba Sơn. Ngày 25/8/1945, hòa cùng dòng người nổi dậy giành chính quyền ở tỉnh lỵ Lạng Sơn và phủ lỵ Cao Lộc, nhân dân Ba Sơn đã nhất tề tham gia tích cực, tạo nên sức mạnh tổng hợp xốc tới lật đổ chính quyền thực dân phong kiến.

Bước sang tuổi 92, cụ bà Lương Thị Vân Hà (người địa phương vẫn hay gọi là bà Xẩu) lưng đã còng, chân đã chậm, nhưng trí nhớ hãy còn thông tuệ. Bà bảo: Cách mạng tháng Tám thành công được nhân dân ví như cuộc đổi đời. Cả vùng Ba Sơn hăng hái tham gia các đoàn thể cách mạnh như Hội Phụ nữ cứu quốc; Thanh niên cứu quốc; Phụ lão cứu quốc…không khí cách mạng sôi động khắp các làng xã. Hàng nghìn đồng bào tích cực hưởng ứng tham gia khắc phục nạn đói, phong trào bình dân học vụ, tiễu phản, trừ gian. Tham gia hội phụ nữ của huyện, của xã, rồi cán bộ phong trào du kích, cụ Vân Hà kể: độc lập chưa bao lâu giặc Pháp trở lại xâm lược, các đội du kích Ba Sơn đã nhanh chóng tiếp tế, bổ sung lực lượng các các đội vũ trang của Cao Lộc, anh dũng chặn các bước tiến quân của địch. Thế nhưng, khi ấy lực lượng còn mỏng, Ba Sơn lại bị tái chiếm, máu của đồng bào yêu nước lại đổ xuống trên mảnh đất quê hương, thế nhưng bạo tàn không đè bẹp được ý chí chiến đấu của nhân dân vùng Ba Sơn.

Cách đây hơn 2 năm, khi tìm hiểu những tư liệu về Khu du kích Ba Sơn, tôi đã may mắn gặp được cụ Trương Tiến Hùng, người con của Xuất Lễ (nay thường trú tại thị trấn Cao Lộc), cụ đồng niên với cụ bà Vân Hà. Cụ Tiến Hùng là một trong năm đồng chí trong Ban chỉ huy chiến dịch giải phóng Ba Sơn thành lập đầu năm 1949. Ngoại cửu thập niên nhưng cụ vẫn nắn nót viết lời đề tặng lên quyển Lịch sử Khu du kích Ba Sơn cho tôi, cụ bảo: các anh hãy lưu giữ những trang sử này và để chúng không phai mờ trong tâm trí của thế hệ trẻ.

Khu vực Miếu Pò Chùa, bản Ranh, xã Xuất Lễ (Cao Lộc) nơi diễn ra sự kiện nhân dân uống rượu thề chống Pháp

Trở lại trận đánh đồn Nà Phia, chìa khóa để giải phóng Ba Sơn. Chiều ngày 5/3/1949, sau hơn 1 ngày vây hãm, tấn công, đồn Nà Phia đã thất thủ, hơn 100 tên địch xin hàng. Trận đánh này được ví như một cuộc nhảy dù thần tốc vào sào huyệt địch để giành thắng lợi. ngay sau khi tiếp quản khu giải phóng, Ban lãnh đạo kháng chiến đã chỉ đạo đề ra nhiều giải pháp chiến thuật, đẩy lùi mọi nỗ lực hòng tiến công trở lại khu giải phóng của địch. Tháng 4/1949 địch phải tháo lui khỏi Ba Sơn. Trong những ngày này, quân và dân Lạng Sơn đang tập trung sức cho những cuộc tấn công quân địch trên mặt trận đường số 4. Từ khu du kích Ba Sơn, quân và dân ta liên tích tập kích, cắt đứt đường giao thông huyết mạch của địch, đây là yếu tố quan trọng làm nên chiến thắng đường số 4 lịch sử.

Trung tâm Khu du kích năm xưa nay đã nối liến với trung tâm bằng con đường tỉnh 235 rải nhựa phẳng lỳ. Anh dũng kiên cường trong chiến đấu, giờ đây nhân dân vùng Ba Sơn đang tiếp tục hăng say trong công cuộc xây dựng, kiến thiết quê hương. Nói như ông Tô Tiến Tường, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Xuất Lễ, những chiến công oanh liệt, những truyền thống hào hùng mãi là là niềm tự hào, là động lực vươn lên của nhân dân vùng du kích Ba Sơn.

VŨ NHƯ PHONG