Xe tăng không người lái sẽ sớm xuất hiện trên chiến trường?

Tại Diễn đàn Kỹ thuật quân sự quốc tế (Army-2024) diễn ra mới đây tại ngoại ô Moscow, các nhà phát triển vũ khí của Nga đã giới thiệu bộ chuyển đổi “robot hóa” biến phương tiện chiến đấu bộ binh BMP-3 trở thành phương tiện chiến đấu không người lái điều khiển từ xa.

Trước đó, từ những hình ảnh được Bộ Quốc phòng Nga công bố, một xe tăng chiến đấu chủ lực T-72AM chiến lợi phẩm cũng được hoán cải thành xe tăng không người lái với phạm vi hoạt động lên tới 2km.

Và đáng chú ý hơn cả là việc Uralvagonzavod trước đó từng tuyên bố bắt đầu thử nghiệm phiên bản không người lái của xe tăng T-14 Armata. Dù đây không phải là thử nghiệm đầu tiên ở lĩnh vực này, nhưng dòng xe tăng thế hệ mới của Nga có đầy đủ tiềm năng để trở thành phương tiện chiến đấu không người lái hạng nặng đúng nghĩa đầu tiên trên thế giới. Việc Quân đội Nga bắt đầu đẩy mạnh phát triển các phương tiện chiến đấu, xe tăng không người lái từ nền tảng độc lập hoặc tích hợp module điều khiển từ xa để giảm thương vong cho binh sĩ trên chiến trường đang nhận được sự quan tâm lớn từ giới phân tích quân sự quốc tế.

Không phải là sự khởi đầu

Theo lời cựu Tư lệnh lực lượng Tăng thiết giáp thuộc Bộ Quốc phòng Nga, Alexander Shevchenko, Quân đội Nga thực tế đã phác thảo thiết kế về dòng phương tiện chiến đấu hạng nặng không người lái dựa trên khung gầm xe tăng T-14 Armata từ năm 2016. Quá trình nghiên cứu, phát triển phương tiện mới vẫn đang tiến hành ở thời điểm hiện tại với nhiều thử nghiệm để lựa chọn và hoàn thiện công nghệ.

Đối với xe tăng T-14 Armata do đang trong giai đoạn sản xuất hạn chế, việc thử nghiệm và thay đổi công nghệ trên phương tiện dễ dàng hơn rất nhiều so với việc tích hợp các module lên phương tiện chiến đấu có sẵn.

Hiện tại, các thông tin liên quan tới thử nghiệm phiên bản không người lái của xe tăng T-14 Armata được công khai rất ít. Tuy nhiên, với những công nghệ không người lái đã được quân đội Nga ứng dụng trên nhiều phương tiện chiến đấu khác, xe tăng không người lái mới sẽ được điều khiển từ xa và được ứng dụng trí thông minh nhân tạo để tự động hóa một phần thao tác điều khiển như: Tránh vật cản, làm khiên chắn bảo vệ đội hình bộ binh, phương tiện xung kích phòng tuyến…

Theo nhiều nguồn tin từ phía Nga, phiên bản xe tăng T-14 Armata không người lái có thể hoạt động chung với các phương tiện có người lái trong một đội hình tác chiến hợp nhất. Phiên bản không người lái cũng giúp giá thành của T-14 biến thể mới rẻ hơn do loại bỏ được khoang bảo vệ của kíp lái và việc bảo vệ các bộ phận quan trọng của xe tăng đơn giản hơn.

Ông Alexander Shevchenko cho biết thêm, phiên bản không người lái của xe tăng T-14 Armata sẽ có kiến trúc mở để tích hợp thêm các công nghệ trong tương lai, cũng như tiềm năng nâng cấp trong vài thập kỷ tới. Đặc biệt, phương án này càng cấp thiết với sự phổ biến và hiệu quả của các tổ hợp máy bay không người lái tự sát đang được sử dụng hiệu quả để chống lại phương tiện chiến đấu hạng nặng trong các cuộc xung đột gần đây.

Còn chặng đường dài phía trước

Về vấn đề phát triển phương tiện chiến đấu không người lái, trong đó có xe tăng, chuyên gia quân sự Viktor Murakhovsky, thành viên Hội đồng chuyên gia thuộc Ủy ban Công nghiệp quốc phòng Liên bang Nga nhận định, vướng mắc không chỉ nằm ở những rào cản công nghệ, mà còn là khả năng tích hợp và thích nghi của phương tiện chiến đấu trong môi trường chiến đấu thực tế. Những lợi thế của xe tăng không người lái đã rất rõ ràng. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là làm sao để phương tiện chiến đấu này có khả năng tác chiến và nhận thức tình huống chiến đấu như xe tăng được điều khiển bởi kíp lái ngồi trong xe.

Do không có kíp lái trực tiếp trong xe, việc chế tạo xe tăng không người lái hay robot tăng rất khó khăn và tốn kém. Nó không chỉ có hỏa lực mạnh, giáp dày, mà cần khả năng tự nhận biết tình huống và đưa ra quyết định không phụ thuộc vào người điều khiển trên chiến trường. Ngoài ra, với đặc thù là phương tiện tác chiến ở tuyến đầu, phương tiện cũng phải đảm bảo khả năng hoạt động ổn định cao, kể cả trong trường hợp bị trúng đạn. Hiện tại, chưa có phương tiện nào có thể đảm bảo các yếu tố như vậy.

Chuyên gia Viktor Murakhovsky nhấn mạnh, nếu xe tăng T-14 Armata chỉ đơn giản là phiên bản điều khiển từ xa, thì với phương tiện có khả năng cơ động cao như xe tăng, kíp điều khiển xe phải ở khoảng cách rất gần nó để duy trì kết nối với phương tiện. Điều này cũng ẩn chứa các mối nguy cơ từ hỏa lực của đối phương, thậm chí không kém gì khi họ ngồi trực tiếp trong xe tăng.

Chính vì những vấn đề trên, hầu hết các phương tiện chiến đấu không người lái trên thế giới đều là phương tiện bay. Đối với những phương tiện như vậy có thể duy trì nhiều kênh liên kết khác nhau và hạn chế những ảnh hưởng bởi yếu tố địa hình, cũng như tác chiến điện tử. Các tổ hợp máy bay không người lái của Mỹ thường sử dụng kênh kết nối qua vệ tinh quân sự, hoặc qua các máy bay trinh sát hoạt động cách đó hàng trăm km. Nga cũng đã ứng dụng phương thức như vậy trên máy bay chiến đấu Su-57 và thiết bị bay không người lái Okhotnik.

Theo nhận định của ông Viktor Murakhovsky, những thử nghiệm được tiến hành trên tăng T-14 Armata phiên bản không người lái và các phương tiện chiến đấu gần đây là những bước thực nghiệm công nghệ. Phương án thực tế hơn đó là nhóm chiến đấu kết hợp giữa một xe tăng chở kíp điều khiển và hỗ trợ chiến đấu là những phương tiện chiến đấu không người lái khác.

Với nền tảng công nghệ hiện tại, tương lai về chiến trường với các phương tiện chiến đấu không người lái vẫn còn là viễn cảnh. Phương tiện chiến đấu không người lái có thể là một lựa chọn, nhưng không bao giờ có thể thay thế được yếu tố con người trên chiến trường