Xây dựng mô hình tài chính toàn diện minh bạch và an toàn

Tài chính toàn diện là việc mọi người dân và doanh nghiệp được tiếp cận và sử dụng các sản phẩm, dịch vụ tài chính một cách thuận tiện, phù hợp nhu cầu với chi phí hợp lý, được cung cấp một cách có trách nhiệm và bền vững, trong đó chú trọng nhóm người nghèo, người thu nhập thấp, người yếu thế, doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp siêu nhỏ.

Trong bối cảnh thế giới diễn biến nhanh chóng, khó lường, xu hướng phát triển dựa vào khoa học, công nghệ; mô hình quản lý, phương thức cung cấp tài chính cũng cần chuyển đổi phù hợp để phát huy hiệu quả, hạn chế rủi ro.

Chính vì vậy, phát triển tài chính toàn diện không chỉ đơn thuần là việc mở rộng hệ thống ngân hàng và thị trường tài chính, mà còn là quá trình tạo môi trường tài chính linh hoạt, minh bạch và an toàn.

Nhiều kết quả tích cực

Ngày 22/1/2020, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 149/QÐ-TTg phê duyệt Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, đề ra 6 mục tiêu cụ thể, 9 chỉ tiêu phấn đấu đến năm 2025 và 6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp.

Ðến nay, 6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp của Chiến lược đều được các bộ, ngành triển khai tích cực. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) cho biết, về kết quả thực hiện Chiến lược đến nay: khuôn khổ pháp lý cho việc thực hiện các mục tiêu tài chính toàn diện không ngừng được hoàn thiện đồng bộ.

Số lượng chi nhánh, phòng giao dịch của hệ thống ngân hàng thương mại bình quân trên 100.000 người trưởng thành đạt 15,69 đơn vị; tỷ lệ xã/thị trấn có điểm cung ứng dịch vụ tài chính trên tổng số xã/thị trấn trên toàn quốc đạt 32,98%.

Thanh toán không dùng tiền mặt không ngừng được mở rộng với sự triển khai quyết liệt nhiều giải pháp của các bộ, ngành, địa phương, cơ quan liên quan; giá trị giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt tăng 34,54%; qua kênh internet tăng 33%, qua kênh điện thoại di động tăng 34,34%; giao dịch qua QR code tăng 84,77% so với cùng kỳ tháng 11/2023.

Trong khu vực công, Kho bạc Nhà nước đã hoàn thành việc cung cấp các dịch vụ công trực tuyến toàn trình để phục vụ chi ngân sách nhà nước với 100% đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước thuộc đối tượng bắt buộc; tỷ lệ giao dịch chi ngân sách nhà nước qua Dịch vụ công trực tuyến đạt hơn 99%; 100% các dịch vụ công trực tuyến lĩnh vực hải quan được thanh toán trên Cổng Dịch vụ công quốc gia.

Ðến ngày 31/12/2024, tổng số doanh nghiệp đăng ký nộp thuế điện tử thành công tại Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thuế và ngân hàng thương mại là 931.421, đạt tỷ lệ 98,66%. Ðối với cá nhân, đã có hơn 10,4 triệu lượt truy cập vào hệ thống thuế điện tử bằng tài khoản định danh điện tử. Ngành bảo hiểm xã hội đẩy mạnh thực hiện chi trả lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội không dùng tiền mặt với khoảng 80% số người nhận các chế độ BHXH, trợ cấp thất nghiệp qua tài khoản tại khu vực đô thị...

Hiện nay, Ngân hàng Chính sách xã hội là đơn vị lớn nhất cung cấp tài chính toàn diện, tín dụng vi mô cho hộ nghèo và các đối tượng chính sách tại Việt Nam. Tổng nguồn vốn tín dụng chính sách đến nay đạt hơn 389 nghìn tỷ đồng (tương đương hơn 15 tỷ USD), tổng dư nợ hơn 373 nghìn tỷ đồng (hơn 14,7 tỷ USD) với hơn 6,9 triệu khách hàng.

Theo Tiến sĩ Trần Văn, Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS), nhờ sự tăng trưởng nhanh ở cả số lượng kênh cung ứng dịch vụ và tốc độ chuyển đổi số, tỷ lệ người trưởng thành tiếp cận dịch vụ tài chính hiện đại đã tăng trưởng nhanh. Tuy nhiên, kết quả nghiên cứu mới nhất của IDS cũng chỉ ra rằng, nếu phân chia theo mức thu nhập (đối với nhóm cá nhân) và quy mô (đối với nhóm doanh nghiệp) thì bức tranh về tiếp cận dịch vụ tài chính trên quy mô toàn quốc có sự phân hóa đáng chú ý; trong đó, đối với nhóm doanh nghiệp, tình hình sở hữu tài khoản kém hơn qua thời gian ở cả ba nhóm quy mô (nhỏ-vừa-lớn); khoảng cách về tiếp cận dịch vụ tài chính dãn rộng ra theo hướng bất lợi cho doanh nghiệp nhỏ. Ðối với nhóm doanh nghiệp siêu nhỏ, hộ kinh doanh (khoảng 5-6 triệu hộ) khả năng tiếp cận tín dụng chính thức cũng rất hạn chế.

Cần giải pháp đồng bộ, toàn diện, an toàn

Ðể thúc đẩy tài chính toàn diện phát triển mạnh mẽ, NHNN đã chỉ đạo các tổ chức tín dụng triển khai một số chương trình tín dụng kịp thời đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất, kinh doanh, phục vụ nhu cầu đời sống, tiêu dùng chính đáng của người dân, doanh nghiệp; đơn giản hóa quy trình, thủ tục cho vay; rà soát các loại phí, lệ phí tổ chức tín dụng đang áp dụng.

NHNN phối hợp Bộ Tài chính, địa phương, cơ quan liên quan đẩy mạnh các giải pháp thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, đặc biệt đối với các khoản chi ngân sách nhà nước và nguồn gốc ngân sách nhà nước; thu, nộp thuế, phí, lệ phí, thu phạt vi phạm hành chính, thanh toán hóa đơn định kỳ, chi trả lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội; triển khai điều tra thống kê các chỉ tiêu tài chính toàn diện phù hợp để hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về tài chính toàn diện.

Bộ Công an tiếp tục phối hợp các bộ, ngành, cơ quan liên quan, các tổ chức tín dụng, tổ chức cung cấp dịch vụ kết nối, làm sạch dữ liệu với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư phục vụ các hoạt động nghiệp vụ.

Chính phủ chỉ đạo cần tiếp tục phát triển hợp lý và tăng độ bao phủ dịch vụ tài chính cung ứng cho người dân ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, các đối tượng yếu thế. Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của khoa học-công nghệ, chuyển đổi số, khuôn khổ pháp lý phải được nhanh chóng bổ sung, hoàn thiện để vừa quản lý được, vừa thúc đẩy phát triển; tiếp tục hoàn thiện hạ tầng tài chính, kết nối liên thông giữa các cơ sở hạ tầng nhằm tạo ra hệ sinh thái đồng bộ cung ứng các sản phẩm, dịch vụ tài chính; tiếp tục đa dạng hóa và thiết kế các sản phẩm, dịch vụ tài chính hiện đại phù hợp hơn với các đối tượng; tăng cường giải pháp bảo đảm an toàn, bảo mật thông tin cho khách hàng; giáo dục, nâng cao kiến thức, hiểu biết về tài chính và kỹ năng sử dụng dịch vụ tài chính cho người dân; phổ biến, hướng dẫn người dân, doanh nghiệp hiểu rõ lợi ích, rủi ro cùng cách thức sử dụng các sản phẩm, dịch vụ tài chính an toàn, hiệu quả...

Trong cuộc họp mới đây của Ban Chỉ đạo quốc gia về tài chính toàn diện, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo nhấn mạnh mục tiêu của Chiến lược phải bảo đảm tiếp cận bình đẳng của mọi công dân với dịch vụ tài chính, nhất là người có hoàn cảnh khó khăn, đối tượng yếu thế, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, học sinh, sinh viên. Người dân phải được thụ hưởng thành quả từ Chiến lược một cách thật sự; phải được bảo vệ an toàn, an ninh khi tiếp cận các dịch vụ tài chính, nhất là khi các dịch vụ này được số hóa, không để các đối tượng xấu trục lợi, gây ảnh hưởng tới người dân và doanh nghiệp; cần sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện thể chế, tạo hành lang pháp lý thông thoáng, tổ chức thực hiện thật tốt để vừa quản lý chặt chẽ, vừa thúc đẩy phát triển, vừa bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp, bảo đảm hiệu quả và công bằng...

Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng Chính sách xã hội Hoàng Minh Tế cho biết, từ năm 2017, ngân hàng triển khai công nghệ số vào hoạt động ngân hàng và có những quyết sách để giúp người nghèo và các đối tượng chính sách, nhất là phụ nữ, từng bước tiếp cận các sản phẩm dịch vụ ngân hàng trên điện thoại di động. Tiến sĩ Trần Văn, Viện trưởng IDS đánh giá, các quốc gia đang phát triển muốn bao phủ nhanh và hiệu quả dịch vụ tài chính chính thức, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số để hiện đại hóa các kênh cung ứng dịch vụ tài chính hiện đại.

Ðối với Việt Nam, dù thời gian qua, chúng ta đạt được nhiều thành quả trong ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số dịch vụ tài chính, nhưng thực trạng tiếp cận dịch vụ cho thấy vẫn còn dư địa lớn để cải thiện. Việt Nam không chỉ đi sau mà còn có quy mô thị trường lớn với gần 100 triệu dân cho nên nếu không có giải pháp đột phá, không sử dụng công nghệ, sẽ khó tăng tốc. Và thông lệ tốt của thế giới cũng cho thấy việc áp dụng công nghệ giúp các dịch vụ tài chính ngân hàng có thể được cung cấp ở bất cứ nơi nào, kể cả không có sự hiện diện của ngân hàng.