Xây dựng chuỗi giá trị nông sản để tận dụng cơ hội xuất khẩu

Để vượt qua các rào cản kỹ thuật của thị trường nhập khẩu, DN phải đẩy mạnh liên kết theo chuỗi giá trị, áp dụng khoa học kỹ thuật, tạo ra sản phẩm chất lượng, an toàn, có giá trị gia tăng cao.

Liên kết chuỗi sản xuất-tiêu thụ một cách chặt chẽ, khoa học là giải pháp quan trọng để nông sản Việt Nam nâng cao giá trị và tận dụng hiệu quả cơ hội xuất khẩu từ các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Đây là nội dung được đề cập tại Diễn đàn thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị nông sản – Tận dụng lợi thế và cơ hội từ các FTA do Hội Làm vườn Việt Nam phối hợp Hiệp hội Rau quả Việt Nam tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh, chiều 8/10.

Ông Nguyễn Duy Lượng, Phó chủ tịch Hội làm vườn Việt Nam cho biết, những năm gần đây, ngành nông nghiệp Việt Nam phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Đặc biệt trong 2 năm trở lại đây, đại dịch COVID-19, xung đột Nga-Ukraine, chính sách Zero-COVID của Trung Quốc ảnh hưởng không nhỏ đến chuỗi cung ứng hàng hoá, nông sản.

Trong bối cảnh đó, các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU(EVFTA), Hiệp định đối tác toàn diện khu vực (RCEP)… đã tạo điều kiện để thu hút đầu tư vào nông nghiệp và mở rộng thị trường xuất khẩu cho hàng hoá, nông sản.

Theo ông Nguyễn Duy Lượng, cơ hội rất lớn nhưng để tận dụng được các cơ hội thương mại và đầu tư đó, các nông trại doanh nghiệp, hợp tác xã nông nghiệp phải đáp ứng các yêu cầu về nguồn gốc xuất xứ, tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm.

Mặt khác, mở cửa thị trường cũng đồng nghĩa nông sản trong nước phải chịu áp lực cạnh tranh trực tiếp với nông sản nước ngoài nhập khẩu ngay tại thị trường nội địa.

Để nâng cao chất lượng nông sản và vượt qua các rào cản kỹ thuật của thị trường nhập khẩu cũng như giữ được thị phần trong nước, các đơn vị sản xuất, kinh doanh nông sản phải đẩy mạnh liên kết theo chuỗi giá trị, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, hoàn thiện hạ tầng và xây dựng hệ thống quản lý sản xuất, tạo ra sản phẩm chất lượng, an toàn, có giá trị gia tăng cao.

Thông tin về thực tế liên kết chuỗi trong ngành nông nghiệp, ông Lê Thanh Tùng, Phó cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, cả nước hiện có khoảng 18.760 hợp tác xã nông nghiệp, 81 liên hiệp hợp tác xã, với tổng số khoảng 3,23 triệu thành viên.

Đáng chú ý, trong số đó, có 4.339 hợp tác xã nông nghiệp đảm nhận bao tiêu nông sản, bằng 24,5% tổng số hợp tác xã, tỷ lệ này trước năm 2015 chỉ là 5-7%.

Có 4 chủ thể tham gia các chuỗi liên kết-chế biến-tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp gồm 271 tổ chức khoa học, 586.585 hộ nông dân, 4.028 hợp tác xã nông nghiệp và 1.867 doanh nghiệp.

Các hình thức liên kết chủ yếu là liên kết tiêu thụ sản phẩm qua hợp đồng, liên kết có hỗ trợ đầu tư và tiêu thụ sản phẩm, liên kết theo chuỗi giá trị khép kín hoặc liên kết dọc giữa doanh nghiệp và hợp tác xã, nông hộ; liên kết ngang giữa doanh nghiệp.

Theo ông Lê Thanh Tùng, mặc dù số lượng hợp tác xã đảm nhận bao tiêu sản phẩm và số lượng các chuỗi liên kết có xu hướng tăng trong những năm gần đây, nhưng về chất lượng liên kết chưa được đánh giá đầy đủ.

Thực tế cho thấy giữa doanh nghiệp và người nông dân thường xảy ra tình trạng “bội tín lẫn nhau”.

Do đó, cần cải thiện mối quan hệ giữa nông dân và doanh nghiệp, liên kết vùng phải thực sự bền vững cho cả hai chủ thể trong quá trình sản xuất và tiêu thụ hàng nông sản.

Việc liên kết chuỗi chỉ thật sự hiệu quả khi hai bên cam kết chia sẻ lợi ích, cùng hợp tác để tăng giá trị nông sản.

Người nông dân, khi liên kết với doanh nghiệp đừng chỉ đặt câu hỏi “Liên kết sản xuất thì được gì?” mà cần xác định chỉ có liên kết, sản xuất theo tiêu chuẩn thì mới bán được hàng.

Đối với cơ quan quản lý nhà nước, ngoài việc hoàn thiện chính sách, thể chế thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị, cần cải tiến khâu xây dựng kế hoạch và chỉ đạo sản xuất để gia tăng chất lượng nông sản và lợi nhuận cho người sản xuất.

Ông Trần Thế Như Hiệp, Phó tổng giám đốc Tổ chức chứng nhận NHO-QSCert cho rằng, trong sản xuất, kinh doanh nông sản hay bất kỳ sản phẩm nào, việc đầu tiên cần xác định là bán cái gì, bán cho ai và bán như thế nào mới đưa ra được kế hoạch sản xuất, kinh doanh hiệu quả.

Trong số đó, bán cái gì phải dựa vào nhu cầu người mua chứ không phải ở chỉ bán thứ mình có. Khi xác định được nhu cầu thị trường thì phải có phương án để đáp ứng nhu cầu đó.

Giải pháp hiệu quả nhất để nâng cao chất lượng sản phẩm là giữ ổn định, bền vững về nguồn nguyên liệu thông qua liên kết sản xuất-tiêu thụ, tham gia chuỗi logictics.

Cụ thể, nông dân, trang trại và doanh nghiệp phải liên kết từ đầu vào gồm giống, phân bón, máy móc cơ giới; liên kết sản xuất cánh đồng lớn, vùng nguyên liệu; liên kết tiêu thụ qua thu gom tập trung; liên kết chế biến từ sơ chế, bảo quản, đóng gói, chế biến tinh và chế biến sâu; cuối cùng là liên kết tiêu dùng ở thị trường nội địa và xuất khẩu.

“Muốn kiểm soát chất lượng trong suốt các chuỗi liên kết nối tiếp nhau đó, các đơn vị tham gia chuỗi phải đổi mới quy trình quản lý, ứng dụng công nghệ như mã vạch, mã số vùng trồng, chỉ dẫn địa lý… để khách hàng có thể truy xuất nguồn gốc một cách chi tiết nhất, tạo uy tín củng cố thương hiệu cho sản phẩm trên thị trường,” ông Trần Thế Như Hiệp khuyến nghị giải pháp./.