Xây dựng các 'xưởng thực hành ảo' để đào tạo nghề trực tuyến

Nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã bước đầu áp dụng công nghệ và học liệu số trong việc dạy học

Dạy học trực tuyến đang là một hướng đi tất yếu nhằm đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của người học và thích ứng được điều kiện dịch bệnh đang diễn biến phức tạp.

Tiểu ban Giáo dục nghề nghiệp (Hội đồng quốc gia Giáo dục và phát triển nhân lực, Bộ GD&ĐT) vừa thực hiện khảo sát đối với 997 cán bộ quản lý các cấp, 2.108 nhà giáo, 16.671 học sinh, sinh viên các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và 138 trường cao đẳng, trung cấp, trung tâm giáo dục nghề nghiệp. Kết quả cho thấy, trong thời gian giãn cách xã hội do dịch COVID-19, hơn 69,5% số lượng giáo viên và 83,8% số lượng học viên có tham gia dạy và học thông qua các công cụ dạy học trực tuyến; có 69,8% giáo viên đã được đào tạo, hướng dẫn giảng dạy trực tuyến.

Thông tin này được chia sẻ tại tọa đàm khoa học trực tuyến về chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp, do Tiểu ban Giáo dục nghề nghiệp tổ chức ngày 30/11.

Khảo sát cũng cho thấy, nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã bước đầu áp dụng công nghệ và học liệu số trong việc dạy học. Đặc biệt là các khối ngành kỹ thuật, có một số ngành như cơ điện, ô tô… ứng dụng các chương trình mô phỏng và học liệu điện tử của các hãng lớn để dạy học, hoặc được tài trợ (chương trình cơ điện lạnh do Australia tài trợ cho Trường Cao đẳng Công nghiệp Hà Nội)…

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, số lượng này còn vẫn còn ít. Xét trên yếu tố tương tác qua lại giữa người dạy và người học, phần lớn các công nghệ sử dụng chỉ mang tính chất một chiều: Giáo viên sử dụng công nghệ và học liệu để trình diễn cho học viên xem, chứ chưa có sự “hấp thụ” kiến thức thực sự hiệu quả từ đào tạo trực tuyến.

Cũng theo khảo sát trên, có 87,8% giáo viên áp dụng công nghệ thông tin và truyền thông vào giờ dạy lý thuyết, 70,7% vào giờ dạy thực hành. Tuy nhiên, có đến 80% giải pháp đưa ra là sử dụng thiết bị và phần mềm trình chiếu, demo video, hình ảnh, phần mềm…

Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp (Bộ LĐTB&XH) Phạm Vũ Quốc Bình nhận định: “Tỉ trọng kiến thức, kỹ năng liên quan đến công nghệ số (IoT, AI, phân tích dữ liệu lớn…) trong các ngành truyền thống còn chưa cao, khiến công tác đào tạo trực tuyến chưa sinh động và chưa đáp ứng được nhu cầu thị trường”.

Các ngành khối kỹ thuật như cơ khí ô tô, điện lạnh, điện-điện tử, cơ điện tử cũng chưa cập nhật các kiến thức về IoT, về AI. Mặc dù một số ngành như cơ khí chế tạo máy, điện điện tử dành một thời lượng đáng kể dạy các kiến thức, kỹ năng về lập trình, nhưng nhìn chung các trường chưa có kế hoạch rõ ràng về việc đưa đào tạo năng lực số vào các môn cơ sở ngành và các môn chuyên ngành.

Trong tương lai, các kỹ năng sử dụng phần mềm chuyên ngành sẽ ngày càng quan trọng hơn. Tuy nhiên, việc đầu tư cho các phần mềm chuyên ngành phục vụ giảng dạy của các trường, cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn chưa được chú ý đầu tư đúng mức. Phần lớn các phần mềm được giảng dạy còn lạc hậu (các phiên bản rất cũ) và thường là các phần mềm không có bản quyền.

Tiểu ban Giáo dục nghề nghiệp đánh giá, tình hình chung là các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trang bị các hệ thống quản lý từng quy trình nghiệp vụ cụ thể, nhưng lại thiếu sự kết nối dữ liệu giữa các phần mềm, do vậy hiệu quả ứng dụng chưa cao. Các phần mềm khác nhau của các nhà cung cấp khác nhau không “nói chuyện” được với nhau, dẫn đến cùng một dữ liệu phải nhập vào nhiều lần, từ đó tốn thời gian, công sức. Mặt khác tình trạng này còn dẫn đến các mâu thuẫn dữ liệu và quan trọng nhất là khó áp dụng các kỹ thuật phân tích dữ liệu chuyên sâu phục vụ học trực tuyến để phù hợp với nhu cầu của các trường.

PGS.TS. Đỗ Văn Dũng (Trường Đại học sư phạm Kỹ thuật TPHCM) cho biết, các cơ sở đào tạo nghề hiện mới chỉ quan tâm đến digital learning (bài giảng điện tử), mà chưa chú trọng đến big data để lưu trữ dữ liệu, digital media để kết nối với các mạng xã hội, hay digital campus để tối ưu hóa quá trình giảng dạy vào thực tiễn…

Bên cạnh đó, cơ sở vật chất của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp chưa đáp ứng được nhu cầu đào tạo trực tuyến. Hiện, các nhà thực hành, các thư viện, các bộ phận chứng chỉ vẫn chủ yếu thực hiện theo kiểu truyền thống, chưa điện tử hóa, chưa có thư viện số, phòng thực hành số.

Để phát huy hết được hiệu quả của đào tạo trực tuyến, PGS.TS. Lưu Bích Ngọc, Chánh Văn phòng Hội đồng quốc gia Giáo dục và phát triển nhân lực cho biết, cần phải đầu tư các phòng thí nghiệm, xưởng thực hành ảo, vì riêng đối với việc đào tạo nghề thì thực hành là vô cùng quan trọng. Chỉ có các xưởng thực hành ảo mới có thể đáp ứng được sự phát triển của khoa học công nghệ hiện nay và giúp quá trình học và giảng dạy thuận tiện hơn.

Ngoài vấn đề hạ tầng, để nâng cao chất lượng đào tạo trực tuyến, năng lực dạy học trực tuyến của nhà giáo là yếu tố quan trọng, cốt lõi quyết định đến hiệu quả dạy học trực tuyến. Tuy nhiên, đối với nhà giáo hiện nay, phần lớn đều xem dạy học trực tuyến là hình thức dạy học hoàn toàn mới và chưa có kinh nghiệm thực tiễn, nên gặp nhiều lúng túng khi thực hiện. Khả năng ứng dụng công nghệ thông tin và khai thác các nền tảng công nghệ số trong dạy học trực tuyến của nhà giáo còn nhiều hạn chế. Phần lớn nhà giáo còn gặp nhiều khó khăn trong lựa chọn và xây dựng học liệu số, tổ chức hoạt động dạy học và kiểm tra đánh giá trong môi trường dạy học trực tuyến.

PSG.TS. Bùi Văn Hồng, Viện trưởng Viện Sư phạm kỹ thuật (Đại học Sư phạm kỹ thuật TPHCM) cho biết, việc nâng cao năng lực cho giáo viên thông qua các chương trình đào tạo trực tuyến là cần thiết. Bên cạnh đó, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần phải xây dựng hệ thống quản lý học tập điện tử song song với khai thác các nền tảng Zoom, Google Meet… qua đó, giáo viên có cơ hội tiếp cận, khai thác nền tảng lớp học số, giúp từng bước nâng cao năng lực dạy học trực tuyến.