Vì sao SCO trở nên hấp dẫn?

Hội nghị thượng đỉnh SCO lần thứ 22 vừa kết thúc tại thành phố Samarkand (Uzbekistan) với những kết quả tích cực đạt được cùng sự quan tâm tham gia và thúc đẩy tư cách thành viên của nhiều quốc gia, đã khẳng định tầm vóc mới của tổ chức này. Trong đó phải kể tới việc Iran trở thành quốc gia đầu tiên ở khu vực Trung Đông ký bản ghi nhớ về các nghĩa vụ để trở thành thành viên đầy đủ của SCO.

Hội nghị cũng đánh dấu bước khởi động quá trình kết nạp Belarus với tư cách thành viên đầy đủ. Một loạt nước khu vực Trung Đông là đồng minh của Mỹ bao gồm: Ai Cập, Saudi Arabia và Qatar đã được cấp quy chế đối tác đối thoại, trong khi các nước: Bahrain, Kuwait, Maldives, Myanmar, Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) cũng bắt đầu thủ tục để được cấp quy chế trên.

Lãnh đạo các nước thành viên SCO dự Hội nghị thượng đỉnh SCO lần thứ 22. Ảnh: Getty

Tương lai mở rộng thêm nhiều thành viên cùng số lượng các nước tham gia hoạt động của SCO ngày càng tăng lên mỗi năm, trong đó bao gồm cả những nước đồng minh của Mỹ, càng chứng tỏ vị thế và tầm ảnh hưởng của tổ chức này.

Việc SCO có thêm nhiều thành viên đồng nghĩa sẽ có nhiều tiếng nói mạnh mẽ hơn trong quản trị toàn cầu, qua đó đưa SCO trở thành một trong số các tổ chức khu vực lớn nhất thế giới chiếm khoảng 1/3 tổng GDP toàn cầu, khoảng 40% dân số thế giới và gần 2/3 diện tích lục địa Á-Âu.

Vậy điều gì khiến cơ chế hợp tác đa phương SCO trở nên có sức thu hút mạnh mẽ với nhiều nước từ Trung Đông tới châu Á vốn trước đây không nằm trong sự quan tâm của họ? Trước tiên cần phải biết rằng, trong bối cảnh quan hệ giữa Nga, Trung Quốc-hai quốc gia cầm trịch trong SCO với Mỹ và phương Tây gặp nhiều “sóng gió”, việc nhiều nước Trung Đông và châu Á lựa chọn SCO như vậy là một tín hiệu không mấy tốt đẹp đối với bên còn lại.

Mối quan hệ lợi ích giữa Nga và Trung Quốc đang ngày càng được củng cố, nhất là từ sau cuộc chiến Ukraine, đã phần nào bảo đảm cho sự ổn định, gắn kết của SCO. Một bằng chứng sinh động đó là Nga vừa thông báo việc thay thế đường ống Nord Stream 2 (Dòng chảy phương Bắc 2) đưa khí đốt Nga đến châu Âu bằng đường ống khí đốt Power of Siberia 2 (Sức mạnh Siberia 2) tới Trung Quốc.

Công trình dự kiến khởi công vào năm 2024. So với mối quan hệ đầy chia rẽ giữa Mỹ và các đồng minh châu Âu trong các cơ chế hợp tác, bao gồm NATO, SCO rõ ràng tỏ ra là một tổ chức đáng tin cậy.

Cũng cần khẳng định thêm rằng, trong bối cảnh quan hệ giữa Mỹ và phương Tây với Nga và Trung Quốc đang ngày càng căng thẳng thì SCO, với tiếng nói độc lập của mình cộng với vai trò và ảnh hưởng vượt trội của Nga và Trung Quốc trong tổ chức, đang được xem là công cụ đối trọng quan trọng với trật tự thế giới hiện hành do Mỹ và phương Tây chi phối.

SCO tập hợp các quốc gia có các nền văn hóa và văn minh khác nhau, với những chính sách đối ngoại và mô hình phát triển quốc gia riêng biệt. Nhưng khối này đã gắn kết được các nước không có nhiều điểm chung với mục tiêu thúc đẩy hợp tác nhiều mặt thông qua bảo đảm an ninh khu vực và tiến tới thúc đẩy hợp tác trong các vấn đề mang tính toàn cầu.

Có thể lấy ví dụ bằng Tuyên bố chung Samarkand và 4 tuyên bố chung khác tại Hội nghị thượng đỉnh SCO vừa kết thúc, trong đó đề cập nhiều vấn đề đang là mối quan tâm đặc biệt của cộng đồng quốc tế, bao gồm: Chống biến đổi khí hậu, bảo đảm chuỗi cung ứng đáng tin cậy, an ninh lương thực và năng lượng đã được ký kết.

Hợp tác trong SCO được dự báo sẽ được nâng lên một mức độ cao hơn sau hội nghị ở Uzbekistan sau khi các nước đã nhất trí được những hướng hợp tác chiến lược mới về kết nối giao thông, năng lượng, lương thực, an ninh môi trường, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi kỹ thuật số và nền kinh tế xanh.

Các thành viên sẽ cùng nỗ lực sớm tiến tới xây dựng các hành lang vận tải mới để giải quyết vấn đề đứt gãy chuỗi cung ứng do cuộc xung đột Ukraine, đi từ Đông sang Tây. Ngoài ra, nhằm thúc đẩy hợp tác nội khối, các nước cũng thúc đẩy các chương trình nghị sự thiết thực như ưu đãi thuế quan và phương án sử dụng đồng tiền quốc gia trong trao đổi thương mại nội khối, trên cơ sở những kinh nghiệm và hệ thống của Nga và Trung Quốc.

Thậm chí, tại hội nghị trên, Tổng thống Nga Vladimir Putin trong phát biểu còn đề xuất SCO nên xem xét tổ chức một giải đấu thể thao lớn của riêng mình và để làm được có thể nghĩ tới việc thành lập một hiệp hội các tổ chức thể thao trực thuộc.

Đặc biệt, trong bối cảnh cuộc khủng hoảng năng lượng đang đe dọa tới sự ổn định của nền kinh tế toàn cầu và sức mạnh sẽ thuộc về bên nào nắm được “con bài” năng lượng, SCO đang cho thấy có đủ khả năng để vượt lên. Ngoại trưởng Iran Hossein Amirabdollahian nhấn mạnh rằng: “Bằng cách ký vào văn kiện để trở thành thành viên đầy đủ của SCO, Iran đã bước vào một giai đoạn mới về kinh tế, thương mại, hợp tác vận chuyển và năng lượng”.

Có thể vai trò tích cực hơn của Iran-quốc gia xuất khẩu dầu và khí đốt hàng đầu thế giới, trong các hoạt động của SCO, tổ chức này sẽ như được tiếp thêm năng lượng để chứng tỏ tầm ảnh hưởng đáng kể trên thị trường dầu khí toàn cầu. Nên biết rằng, các quốc gia trong SCO chiếm 1/4 trữ lượng và sản lượng dầu, 30% công suất lọc dầu của thế giới, khoảng 44% trữ lượng và 30% sản lượng khí đốt toàn cầu.