Vì sao Canada không đề ra mốc thời gian thực hiện mục tiêu của NATO?

Bộ trưởng Quốc phòng Canada Bill Blair mới đây khẳng định, Canada "phải và sẽ" tăng chi tiêu quốc phòng. Tuyên bố của Bộ trưởng Blair được đưa ra trong bối cảnh Canada là một trong số các nước thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) chưa đạt mục tiêu về chi tiêu quốc phòng mà liên minh quân sự đề ra.

Theo Reuters, phát biểu tại một sự kiện, Bộ trưởng Blair cho rằng, biến đổi khí hậu cùng các cuộc xung đột hiện nay tại một số khu vực trên thế giới là những yếu tố khiến các khoản đầu tư cho quốc phòng "trở nên cấp bách hơn" và "chúng tôi cần nỗ lực nhiều hơn nữa". Bộ trưởng Blair cho biết, Canada có kế hoạch tăng gần gấp đôi chi tiêu quốc phòng lên khoảng 40 tỷ CAD (tương đương 29,7 tỷ USD) trong tài khoá 2026-2027 (bắt đầu từ ngày 1-4-2026 và kết thúc vào ngày 31-3-2027), so với con số 18,6 tỷ CAD trong tài khoá 2016-2017. Reuters lưu ý rằng, ông Blair không hề đề cập khi nào Canada sẽ đạt mục tiêu của NATO về việc chi 2% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP)/năm cho quốc phòng khi mà mức chi của Ottawa cho lĩnh vực này trong tài khoá hiện tại 2023-2024 là gần 1,4% GDP.

NATO lần đầu tiên nhất trí về mục tiêu chi 2% GDP/năm cho quốc phòng vào năm 2006. Đến năm 2014, NATO đặt mục tiêu tất cả các nước thành viên cùng đạt mục tiêu này vào năm 2024. Tại Hội nghị thượng đỉnh ở Litva vào tháng 7-2023, các nhà lãnh đạo NATO đưa ra "cam kết lâu dài" sẽ dành ít nhất 2% GDP/năm cho quốc phòng. Trên thực tế, tuy cùng các nước thành viên NATO khác cam kết sẽ chi 2% GDP/năm cho quốc phòng, song Canada chưa bao giờ đưa ra một mốc thời gian cụ thể. Trả lời CTV News hồi tháng 2 năm nay, Bộ trưởng Blair chỉ khẳng định, chi tiêu quốc phòng của Canada "đang trên đà tăng". Phát biểu với báo giới, Thủ tướng Canada Justin Trudeau cũng tuyên bố, Chính phủ Canada sẽ đưa ra ngân sách và các đề xuất "vào thời điểm phù hợp". Thủ tướng Trudeau nhấn mạnh, trong bối cảnh tình hình thế giới "ngày càng thách thức và phức tạp", Chính phủ Canada sẽ tiếp tục bảo đảm rằng quân đội nước này có đủ trang thiết bị mà họ cần và các nước đồng minh NATO "có thể tin tưởng ở chúng tôi".

Bộ trưởng Quốc phòng Canada Bill Blair khẳng định, Canada "phải và sẽ" tăng chi tiêu quốc phòng. Ảnh: Reuters

Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg cho biết, 18 nước thành viên của khối dự kiến sẽ có chi tiêu quốc phòng "đạt hoặc vượt" 2% GDP trong năm nay, tăng so với con số 11 nước thành viên trong năm 2023. Theo CBC, Canada chắc chắn không nằm trong số này. Để đạt mục tiêu mà NATO đề ra, Canada cần chi bổ sung tới 20 tỷ CAD/năm cho quốc phòng.

Thời gian qua, NATO liên tục thúc giục Canada đưa ra kế hoạch thực hiện mục tiêu chi 2% GDP/năm cho quốc phòng. Hồi tháng 2-2024, CTV News dẫn lời Đại sứ Mỹ tại NATO Julianne Smith tuyên bố, Canada là nước thành viên NATO duy nhất không đưa ra mốc thời gian cụ thể về việc chi 2% GDP/năm cho quốc phòng. Bà Smith cho rằng, an ninh tập thể "không phải miễn phí", buộc tất cả thành viên NATO phải "đưa ra lựa chọn khó khăn". Nhấn mạnh việc không đưa ra mốc thời gian cụ thể sẽ đồng nghĩa với việc thiếu sự cam kết mà NATO trông đợi, bà Smith hy vọng Canada sẽ "đưa ra một kế hoạch để đạt mục tiêu". Trong khi đó, theo ông Stoltenberg, Canada là nền kinh tế lớn, thành viên Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7), có diện tích lớn thứ hai thế giới nên mọi hành động của Ottawa "thực sự quan trọng". NATO trông đợi Canada và các nước thành viên đạt mục tiêu chi 2% GDP/năm cho quốc phòng càng sớm càng tốt vì "đây là cam kết của tất cả chúng ta" và "chúng ta cần điều đó trong một thế giới ngày càng trở nên nguy hiểm".

Giải thích lý do Canada đến nay chưa đưa ra kế hoạch thực hiện mục tiêu chi 2% GDP/năm cho quốc phòng, CBC dẫn lời chuyên gia kinh tế cao cấp Pedro Antunes của hãng tư vấn Conference Board of Canada có trụ sở tại Ottawa (Canada) cho rằng, tình hình tài chính trong nước hiện khá khó khăn. Mặc dù những năm qua, Canada đã tăng chi tiêu quốc phòng, nhưng "chúng ta chắc chắn sẽ không có sẵn khoản bổ sung 20 tỷ CAD". National Post dẫn báo cáo của Văn phòng Ngân sách Quốc hội Canada (PBO) cũng nhận định, việc chi 2% GDP/năm cho quốc phòng là "nằm ngoài tầm với trong trung hạn".

Một lý do khác được tờ Politico chỉ ra là Canada lâu nay luôn tin rằng việc không đạt mục tiêu mà NATO đề ra không có gì sai. Theo giới chức Canada, con số 2% GDP có nguồn gốc "không rõ ràng". Ông Yves Brodeur, Đại sứ Canada tại NATO trong giai đoạn 2011-2015 cho biết, NATO chưa bao giờ giải thích với nhà ngoại giao này về nguồn gốc con số 2% GDP, từ đó khó thuyết phục được Ottawa. Theo National Post, tại Hội nghị thượng đỉnh NATO ở Litva vào năm ngoái, Thủ tướng Trudeau khẳng định, trong liên minh quân sự, Canada chỉ xếp sau Mỹ và Đức về "số dollar thực tế chi cho quốc phòng kể từ năm 2014" và Ottawa "tiếp tục đóng góp cho thế giới theo những cách ý nghĩa". Thậm chí, tờ The Washington Post dẫn tài liệu rò rỉ của Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết, trong các cuộc trao đổi riêng với giới chức NATO, Thủ tướng Trudeau còn tuyên bố, Canada sẽ không bao giờ chi 2% GDP/năm cho quốc phòng.