Ủy ban Thường vụ Quốc hội: Người tiêu dùng dịch vụ công có được bảo vệ quyền lợi?

Tại sao không bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng là tổ chức?

Trình bày Tờ trình của Chính phủ tại Phiên họp chuyên đề pháp luật của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, dự thảo luật lần này sửa đổi khái niệm người tiêu dùng theo hướng làm rõ người tiêu dùng chỉ là cá nhân mua, bán sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ không vì mục đích thương mại. Việc sửa đổi nêu trên nhằm tạo căn cứ xác định chính xác người tiêu dùng trong quá trình thực thi các quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên trình bày tờ trình.

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường do Chủ nhiệm Lê Quang Huy trình bày cho thấy, nhiều ý kiến của Thường trực ủy ban đề nghị cân nhắc, nghiên cứu giữ lại đối tượng là “tổ chức” trong khái niệm “người tiêu dùng”. Khái niệm này đã được sử dụng ổn định từ Pháp lệnh Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 1999, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hiện hành và trên thực tế cũng có nhiều trường hợp tổ chức mua sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ cho mục đích tiêu dùng; kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy cần bảo vệ quyền lợi của nhóm đối tượng này. Do đó, cần cân nhắc giữ lại đối tượng “tổ chức” hoặc làm rõ căn cứ thuyết phục cho việc loại bỏ đối tượng này trong dự thảo luật.

Đây cũng là nội dung nhận được nhiều sự quan tâm của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong phiên thảo luận chiều 15-8. Cho ý kiến về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cũng có quan điểm tương tự khi cho rằng tổ chức cũng cần được bảo vệ quyền lợi với tư cách là người tiêu dùng. Ví dụ như trường hợp tổ chức đó mua hàng hóa, sản phẩm dịch vụ cho các thành viên, người lao động của tổ chức đó sử dụng, thì quyền lợi của họ sẽ được bảo đảm như thế nào?

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu. Ảnh: DUY LINH

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, theo quy định hiện hành thì người tiêu dùng bao gồm cả cá nhân và tổ chức. Dự thảo luật lần này loại đối tượng là tổ chức, chỉ giữ lại đối tượng là cá nhân là một sự thay đổi chính sách rất lớn. Tuy nhiên, trong hồ sơ dự án luật, trong đó có báo cáo thuyết minh, giải trình chưa đủ rõ vì sao có sự thay đổi chính sách rất lớn như thế?

Giải trình về nội dung này, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nói, quy định như vậy nhằm tập trung nguồn lực giải quyết các yêu cầu, khiếu nại liên quan đến cá nhân, nhóm đối tượng yếu thế trong giao dịch, không phải phân tán trong việc bảo vệ tổ chức vốn được trang bị đầy đủ kiến thức và nguồn lực để bảo đảm vị thế cân bằng với các tổ chức, cá nhân kinh doanh khác.

Đồng thời, pháp luật về cạnh tranh thương mại cũng đã có cơ chế có thể được sử dụng để bảo vệ quyền lợi của tổ chức. Đa số các nước trên thế giới hiện nay cũng lựa chọn cách tiếp cận khái niệm người tiêu dùng là cá nhân.

Bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng dịch vụ công như thế nào?

Cũng liên quan tới đối tượng và phạm vi áp dụng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đặt vấn đề về bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng dịch vụ công như thế nào? Dịch vụ công bao gồm có dịch vụ quản lý nhà nước, chẳng hạn như chúng ta đang cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, mức độ 4; dịch vụ sự nghiệp công, chẳng hạn như các dịch vụ về y tế, giáo dục; dịch vụ công ích, chẳng hạn như điện, nước sạch, vệ sinh môi trường…

Quang cảnh phiên họp.

Mảng dịch vụ này rất lớn, cung cấp những sản phẩm dịch vụ thiết yếu, liên quan trực tiếp tới toàn dân, nhưng dường như chưa được đề cập tới trong dự luật. Chủ tịch Quốc hội đặt câu hỏi: Luật hiện hành đã quy định nội dung này chưa? Nếu Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng chưa quy định nội dung này thì có luật nào quy định chưa? Lần sửa đổi luật này có đặt ra vấn đề bao quát cả mảng dịch vụ này không?

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, rà soát kỹ lưỡng về chính sách đặc thù trong điều kiện chuyển đổi số, nhất là những vấn đề liên quan tới bảo vệ dữ liệu cá nhân, giao dịch điện tử…

Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên họp. Ảnh: DUY LINH

Dự luật cũng cần bảo đảm tính tương thích với 10 lĩnh vực pháp luật khác, bao gồm Bộ luật Dân sự; pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân; bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng thuộc nhóm yếu thế; pháp luật về xử lý vi phạm hành chính; pháp luật về giao dịch điện tử; pháp luật về tố tụng như hòa giải, thương lượng, đối thoại; tương thích với pháp luật về quảng cáo; pháp luật về cung ứng dịch vụ công; các điều ước quốc tế và hợp tác quốc tế…

Trả lời về các vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, việc cung cấp dịch vụ công thuộc lĩnh vực dịch vụ công ích cũng thuộc đối tượng điều chỉnh của dự luật này.

Đây là lần đầu tiên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến vào dự án Luật Bảo vệ người tiêu dùng (sửa đổi). Dự kiến, dự luật sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp thứ tư.