Ứng dụng khoa học vào phát triển cây ăn quả

LSO - Lạng Sơn có khá nhiều loại cây ăn quả, trong đó có một số loại cây đặc sản như: na dai, hồng không hạt, quýt vàng, đào Mẫu Sơn, vải thiều, lê...

Hợp tác quốc tế phát triển giống nho Cự Phong tại Lạng Sơn

Trong những năm qua, nhiều hộ nông dân ở Lạng Sơn đã khai thác thế mạnh này để phát triển vườn đồi, trồng cây ăn quả. Tuy nhiên, trong quá trình trồng, chăm sóc… bà con chưa thực hiện đúng kỹ thuật, đồng thời qua thời gian, các loại cây ăn quả bắt đầu thoái hóa. Những điều này khiến chất lượng, năng suất cây ăn quả giảm. Nhằm giải quyết vấn đề này, trong những năm qua, Sở KH&CN Lạng Sơn đã có nhiều nghiên cứu khoa học phục tráng một số loại cây ăn quả đặc sản của tỉnh. Đồng thời, nghiên cứu những giải pháp khoa học mới nhằm nâng cao chất lượng cũng như hiệu quả kinh tế cho cây ăn quả.

Theo thống kê của ngành nông nghiệp tỉnh, hiện Lạng Sơn có khoảng hơn 20 nghìn ha cây ăn quả. Trong đó có một số loại cây ăn quả được trồng với diện tích lớn như: na dai (Chi Lăng, Hữu Lũng) có hơn 2.000 ha; quýt có hơn 1.500 ha (Bắc Sơn, Bình Gia); vải thiều có khoảng 7.000 ha (Hữu Lũng, Chi Lăng, Đình Lập)… Qua trao đổi với các chuyên viên phòng Trồng trọt, Sở NN&PTNT được biết: Lạng Sơn có khoảng 20 loại cây ăn quả, trong đó có một số loại cây ăn quả nổi tiếng mang đặc trưng của vùng là: na dai Chi Lăng, hồng không hạt Bảo Lâm, quýt vàng Bắc Sơn, lê Tràng Định, đào Mẫu Sơn, vải thiều Hữu Lũng. Trong những năm qua, một số loại cây ăn quả đã đem lại thu nhập cao cho bà con. Nhưng trên thực tế, những diện tích cây ăn quả hiện có phần lớn là do bà con nông dân tự tuyển chọn giống.

Điều này khiến cây giống không đảm bảo. Hơn nữa, trong khâu chăm sóc, bảo vệ, do không được hướng dẫn kỹ thuật, cho nên bà con nông dân trồng cây với tập quán canh tác lạc hậu, cây già cỗi, thoái hóa… làm ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng. Điển hình như cây hồng không hạt ở xã Bảo Lâm; đào Mẫu Sơn. Trong những năm qua diện tích 2 loại cây ăn quả này giảm cả chất và lượng. Để nâng cao thu nhập cho nông dân từ trồng cây ăn quả, thời gian qua, Sở KH&CN Lạng Sơn đã đầu tư nghiên cứu nhiều đề tài, dự án khoa học nhằm tạo ra một số loại giống cây ăn quả mới, đồng thời phục tráng, cải tạo những giống cây ăn quả đặc sản của Lạng Sơn.

Ông Chu Văn Đường, Phó Giám đốc Sở KH&CN Lạng Sơn cho biết: thời gian qua, tỉnh ta đã tiến hành nghiên cứu nhiều đề tài, dự án áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ. Tiêu biểu như các đề tài: nghiên cứu hiện tượng sâu hại cây hồng không hạt Bảo Lâm; tuyển chọn, phục tráng và xây dựng vườn gen một số loại cây ăn quả như quýt vàng Bắc Sơn, lê Tràng Định, đào Mẫu Sơn; phương pháp cắt tỉa cành, cải tạo cây na dai Chi Lăng. Hay như dự án cải tạo vườn nhằm nâng chất lượng và năng suất cho vải thiều Hữu Lũng…

Tất cả các dự án, đề tài khoa học này đều hướng đến mục tiêu phục tráng, bảo tồn và phát triển giống quả đặc sản, sản xuất giống sạch bệnh, xây dựng mô hình trồng thâm canh và quản lý dịch hại trên cây ăn quả. Sau một thời gian thực hiện nghiên cứu, triển khai chuyển giao giống, kỹ thuật mới cho bà con trồng cây ăn quả, hiệu quả mạng lại rất khả quan. Ví dụ như ở huyện Hữu Lũng, đây là huyện không chỉ nổi tiếng với cây vải thiều mà còn là huyện có diện tích trồng nhãn lớn nhất tỉnh với 2.000 ha. Tuy vậy, những năm về trước, bà con trồng nhãn chưa cơ cấu giống hợp lý, đặc biệt là vẫn chưa xác định được tính sinh học của chính mảnh đất của mình.

Chính vì vậy, năng suất cũng như chất lượng nhãn của Hữu Lũng giảm mạnh. Nhận thấy tình trạng này, Sở KH&CN Lạng Sơn đã phối hợp với Viện nghiên cứu rau quả Trung ương thực hiện đề tài: “Ứng dụng công nghệ ghép cải tạo để xây dựng mô hình chuyển đổi vườn nhãn tạp hiệu quả thấp thành vườn nhãn chín muộn có năng suất, chất lượng và hiệu quả”. Trong thời gian 2 năm (từ tháng 7/2007 – 12/2009), cán bộ của Sở KH&CN đã tìm ra nguyên nhân và xây dựng được giải pháp kỹ thuật khắc phục vườn nhãn tạp, đó là ghép mắt cho cây nhãn.

Thực tế cho thấy, phương pháp ghép cải tạo giúp cây sinh trưởng tốt nhờ vào bộ rễ và khung cành to khỏe của cây được cải tạo; những cành cây ghép sau 2 năm đã ra hoa và cho quả, nhãn chín muộn hơn so với chính vụ từ 30 – 45 ngày nên bán được giá thành cao (20.000 đồng/kg bán tại vườn), giá trị thu được tại vườn ghép cải tạo tăng so với trước đây từ 3- 4 lần. Mặt khác, việc ghép mắt nhãn chín muộn không tốn nhiều kinh phí (5.000 đồng/ mắt ghép) và không phải bỏ công sức phá đi trồng lại những vườn nhãn năng suất thấp, cây già cỗi. Không chỉ cải tạo cây nhãn ở Hữu Lũng, trong thời gian qua, Sở KH&CN Lạng Sơn đã nghiên cứu công nghệ vi ghép để phục tráng, phát triển cây na, quýt, hồng và lê.

Cùng với đó, ngành khoa học tỉnh còn lập vườn ươm, tạo cây mẹ đầu dòng sạch bệnh để sản xuất cây giống phân phối cho bà con. Đồng thời, Sở phối hợp với ngành nông nghiệp tỉnh tiến hành nghiên cứu, phân tích hiện trạng đất trồng ở một số huyện để tìm giải pháp cải tạo đất trước khi trồng cây ăn quả. Ví dụ, đối với cây quýt vàng Bắc Sơn, thời gian qua, Sở KH&CN tiến hành cải tạo các vườn quýt kém hiệu quả, áp dụng các biện pháp thâm canh để nâng cao năng suất, chất lượng. Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần bảo tồn, lưu giữ được nguồn gen cây cam, quýt đầu dòng của địa phương, phục tráng và phát triển nguồn giống cây sạch bệnh, có khả năng chống chịu tốt, góp phần đa dạng hóa cơ cấu cây trồng của địa phương.

Song song với việc nghiên cứu, cải tạo giống, cải tạo đất…, Sở KH&CN còn tổ chức các lớp tập huấn cho bà con về kỹ thuật nhân giống, trồng và thâm canh các loại cây ăn quả. Hiện nay, Sở KH&CN Lạng Sơn đã, đang thực hiện nghiên cứu các đề tài, dự án khoa học nhằm bảo tồn, lưu giữ nguồn gen cây ăn quả đầu dòng của địa phương. Qua đó để phục tráng và phát triển nguồn giống cây sạch bệnh, có khả năng chống chịu tốt, góp phần đa dạng hóa cơ cấu cây trồng của địa phương. Đồng thời tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ để chọn, tạo ra nhiều giống cây trồng có sự đột phá về năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất.

Bài, ảnh: Trí Dũng