Từng bước phát triển nền kinh tế tri thức

Phát triển kinh tế tri thức không chỉ bằng ý chí và nguyện vọng chủ quan mà đòi hỏi phải có những điều kiện tiên quyết để thực hiện, trước hết là xây dựng kết cấu hạ tầng thích hợp, bao gồm cả kết cấu hạ tầng kỹ thuật và tâm lý xã hội, giáo dục, khoa học, và phải có bước đi phù hợp. Đảng ta đã xác định rõ mục tiêu phát triển của đất nước là: Đẩy mạnh công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo nền tảng để đến năm 2020 về cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại, hội nhập từng bước phát triển nền kinh tế tri thức. Như vậy, quan điểm của Đảng là: Kinh tế tri thức là cái đích hướng đến và là động lực của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Chính vì vậy, mặc dù ngân sách nhà nước còn hạn hẹp, nhưng từ năm 2000, tỷ lệ chi cho KHCN đã đạt 2% ngân sách Nhà nước (bằng khoảng 0,5% GDP của cả nước). Đây là sự nỗ lực rất lớn của Đảng và Nhà nước dành cho KHCN. Tuy vậy, thực tế cho thấy nền KHCN cũng như giáo dục và đào tạo của nước ta hiện nay vẫn còn một số bất cập, chưa đáp ứng các đòi hỏi của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước…

Để phát triển nền kinh tế tri thức cần phải có đội ngũ trí thức nhiều về số lượng và cao về chất lượng, đồng thời phải có cơ chế thích hợp để đội ngũ trí thức phát huy vai trò của mình, đóng góp cho sự phát triển của đất nước. Muốn vậy, một mặt cần khuyến khích, động viên và tạo điều kiện để đội ngũ trí thức phát huy truyền thống yêu nước, phụng sự hết mình cho đất nước và nhân dân, đem trí tuệ, tài năng và sức lực cùng với nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đưa đất nước vượt qua nghèo nàn lạc hậu, chậm phát triển, sánh vai với các cường quốc. Mặt khác, chúng ta cũng cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp sau đây:

1. Tập trung đổi mới cơ chế, chính sách phát triển KHCN, hoàn thiện hệ thống pháp luật phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội; khuyến khích các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, tăng cường sức cạnh tranh, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, chống độc quyền; tăng cường hỗ trợ đổi mới và nghiên cứu phát triển của doanh nghiệp; xây dựng đồng bộ các cơ chế, chính sách, tạo sự năng động và hiệu quả trong hoạt động KHCN của mọi tổ chức và cá nhân; tạo sự gắn kết giữa nghiên cứu, đào tạo với sản xuất, kinh doanh, đồng thời xây dựng cơ chế hiệu quả nhằm hỗ trợ các sản phẩm nghiên cứu và phát triển công nghệ trở thành sản phẩm hàng hóa, đáp ứng được nhu cầu của các lĩnh vực kinh tế – xã hội; xây dựng và phát triển thị trường KHCN bình đẳng, lành mạnh, phục vụ sản xuất, kinh doanh. Mỗi chính sách phát triển kinh tế – xã hội cần phải có các giải pháp KHCN phù hợp kèm theo.

2. Nhà nước tăng cường đầu tư cho nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và triển khai ứng dụng công nghệ mới hiện đại để đến năm 2020 đạt mức trung bình trên thế giới, trong đó phấn đấu khuyến khích đẩy nhanh tốc độ tăng đầu tư từ nguồn lực xã hội ngoài ngân sách.

3. Nâng cao chất lượng nghiên cứu cơ bản trong khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, chú trọng các nghiên cứu cơ bản có trọng điểm, tập trung đầu tư để đạt trình độ và chuẩn mực quốc tế, coi nghiên cứu cơ bản là nền tảng để phát triển năng lực nghiên cứu và phát triển KHCN của đất nước, là hạ tầng cơ sở của nền KHCN nước nhà; đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, khai thác hiệu quả và bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên; tăng cường hợp tác quốc tế trong hoạt động KHCN.

4. Tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý và cơ chế tài chính trong KHCN tạo động lực cho đội ngũ trí thức phát huy sáng tạo; Nhà nước tập trung xây dựng các quỹ phát triển, các chương trình KHCN lớn, xác định và đặt hàng thực hiện những nhiệm vụ khoa học và công nghệ trọng điểm quốc gia, tập trung lực lượng giải quyết các nhiệm vụ khoa học và công nghệ then chốt.

5. Phát triển và hiện đại hóa nền giáo dục ở tất cả các bậc học, nhằm mục tiêu lâu dài là đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao, góp phần quan trọng vào sự nghiệp nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài và xây dựng nhân cách con người Việt Nam. Đầu tư đủ mạnh cho giáo dục đào tạo để cùng với khoa học công nghệ thật sự là quốc sách hàng đầu của đất nước.

6. Có chính sách đãi ngộ, trọng dụng, tôn vinh thích hợp đối với đội ngũ trí thức nói chung và chính sách đặc biệt để thu hút nhân tài, hạn chế hiện tượng 'chảy máu' chất xám.