Triển lãm "Truyện Kiều và các bản dịch" tại Paris

Kỷ niệm 255 năm Ngày sinh, tưởng niệm 200 năm Ngày mất của Đại thi hào Nguyễn Du và đánh dấu 14 thập kỷ Truyện Kiềura thế giới, triển lãm “Truyện Kiều và các bản dịch” đã được tổ chức ở Paris từ ngày 12-9.

Lễ khai mạc diễn ra trong không gian ấm cúng, mang đậm văn hóa Việt Nam tại hiệu sách Sudestasie ở quận 5 Paris, khu vực của các trường đại học, gần sông Seine và nhà thờ Đức Bà. Đây là một hiệu sách Đông-Nam Á, có truyền thống giới thiệu về Việt Nam gần 50 năm qua.

Tham dự có Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Pháp Nguyễn Thiệp; Đại sứ, Trưởng phái đoàn Việt Nam bên cạnh tổ chức UNESCO, Trần Thị Hoàng Mai; các nhà Việt Nam học, các nhà văn, dịch giả, họa sĩ Pháp và Việt Nam.

Đại sứ Trần Thị Hoàng Mai, Trưởng phái đoàn thường trực Việt Nam bên cạnh tổ chức UNESCO, điểm lại những cống hiến của Nguyễn Du với tư cách là nhà văn, là người khẳng định tiếng Việt như là bản sắc của quốc gia, đồng thời nhấn mạnh Nguyễn Du là “đại sứ văn hóa tài năng, thành công nhất của Việt Nam”.

Cũng như mọi người Việt Nam tự hào về Nguyễn Du và Truyện Kiều, người nước ngoài cũng rất ngưỡng mộ Nguyễn Du và tác phẩm của ông. Năm 2013, nghị quyết 37 C/15 của UNESCO ghi nhận những đóng góp to lớn của 109 danh nhân trên thế giới về văn hóa, giáo dục và khoa học, trong đó có Nguyễn Du, với những giá trị mà UNESCO cổ vũ.

Thay mặt các nhà khoa học có mặt tại buổi lễ, Phó Giáo sư Pascal Bourdeaux chuyên nghiên cứu về Đông-Nam Á nói về công việc dịch, liên quan các tác phẩm văn học cổ điển của Việt Nam như Lục Vân Tiên, Truyện Kiều,và mối liên hệ giữa Việt Nam và Pháp trên phương diện dịch thuật và văn học.

Một số nhà văn, dịch giả khác điểm lại những nét làm nên sự phổ biến và nổi tiếng của Truyện Kiều: truyện thơ viết bằng chữ Nôm khẳng định tiếng Việt là ngôn ngữ chính thống của quốc gia, và hơn thế nữa có tầm quan trọng đặc biệt như câu nói nổi tiếng của học giả Phạm Quỳnh: “Truyện Kiều còn, tiếng ta còn. Tiếng ta còn, nước ta còn”.

Truyện Kiềulà tác phẩm được dịch ra nhiều thứ tiếng, được giảng dạy trong nhà trường, được tái bản hằng năm với số lượng lớn và với nhiều nhà xuất bản khác nhau, được đọc thuộc lòng từ thế hệ này sang thế hệ khác, được chuyển thể sang nhiều loại hình khác nhau, có một quyển từ điển riêng, và có Hội nghiên cứu riêng (Hội Kiều học). Truyện Kiềukhông chỉ là nguồn cảm hứng không bao giờ cạn với các thệ hệ người Việt Nam mà ngày càng phổ biến hơn ở nước ngoài.

Tại triển lãm, các độc giả, các nhà nghiên cứu và những người yêu mến Nguyễn Du và quan tâm đến Truyện Kiềuở Pháp được khám phá lần đầu tiên tập hợp gần như đầy đủ các bản dịch trong 21 ngôn ngữ. Trong số này có bản dịch đầu tiên bằng tiếng Pháp năm 1884 do nhà Đông phương học, Giáo sư Abel des Michels thực hiện.

Gần 140 năm qua, các thế hệ dịch giả, nhà thơ không ngừng vượt qua khó khăn, trở ngại về ngôn ngữ và văn hóa để chuyển tải Truyện Kiềusang một ngôn ngữ khác. Dịch giả nào cũng ý thức việc dịch Truyện Kiềukhó khăn như thế nào. Dịch là một sáng tạo khác, dịch văn chương là không thể, dịch tác phẩm thơ, đặc một tác phẩm thơ hay, đã đạt đến đỉnh cao của ngôn ngữ tiếng Việt như Truyện Kiềulại càng không thể. Nhưng các dịch giả đều muốn thử sức mình và góp phần đưa tác phẩm xuất sắc của văn học cổ điển Việt Nam ra thế giới. Hơn 70 bản dịch hoàn chỉnh đã ra đời trên 25 nước, bên cạnh đó còn có nhiều bản trích dịch khác.

Nhân dịp này, một bộ tem tưởng niệm 200 năm Ngày mất của Nguyễn Du sử dụng minh họa Truyện Kiềucủa họa sĩ Claudia Borchers ở Đức và họa sĩ Ngọc Mai ở Việt Nam, cùng với bức tranh “Lần đầu gặp gỡ Đạm Tiên” của họa sĩ Pháp gốc Việt Ngọc Thạch được trưng bày tại triển lãm. Một phim tư liệu ngắn “Nguyễn Du với quê hương Hà Tĩnh” do Đài Truyền hình Hà Tĩnh thực hiện, cũng được giới thiệu tới khách tham dự triển lãm.

Tháng 3-2020, tỉnh Hà Tĩnh phối hợp Phái đoàn thường trực Việt Nam bên cạnh UNESCO có kế hoạch tổ chức lễ tưởng niệm 200 năm Ngày mất của Nguyễn Du tại trụ sở của Unesco. Tuy nhiên, chương trình phải hủy do đại dịch Covid-19.

Triển lãm diễn ra đến ngày 26-9.