Triển khai cơ sở điều trị Methadone - cơ hội và thách thức

LSO-Nghe tin Lạng Sơn sắp có cơ sở điều trị Methadone, ông hàng xóm dạo này hay sang nhà tôi, qua câu chuyện có ý “nhờ vả” xin cho con ông được đăng ký điều trị ngay từ đợt đầu.

LSO-Nghe tin Lạng Sơn sắp có cơ sở điều trị Methadone, ông hàng xóm dạo này hay sang nhà tôi, qua câu chuyện có ý “nhờ vả” xin cho con ông được đăng ký điều trị ngay từ đợt đầu. “Tin lành” đồn xa, nhiều người có con nghiện ma túy cũng tìm đến để được… tư vấn.

Cơ sở điều trị Methadone của thành phố Đà Nẵng

Điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone (điều trị Methadone) là một giải pháp trong hoạt động can thiệp dự phòng lây nhiễm HIV. Giải pháp này đã được áp dụng trên thế giới cách đây trên 60 năm và hiện nay đang được triển khai tại 14 tỉnh thành ở Việt Nam với tổng số bệnh nhân điều trị là 12.253 người (tính đến hết tháng 12/2012).

Theo đánh giá bước đầu ở một số tỉnh triển khai có thể thấy, điều trị Methadone có tác dụng làm giảm tình trạng sử dụng các chất ma túy. Năm 2011, chúng tôi đã đến tham quan cơ sở điều trị tại Đà Nẵng, gặp và trò chuyện với anh Nguyễn Văn Nhân ở quận Hải Châu, anh cho biết đã nghiện hêrôin gần 10 năm, những năm đầu mỗi ngày 3 “cữ”, trước khi vào điều trị Methadone, anh đã phải dùng đến 6 “cữ”/ngày. Được nhận vào điều trị, bước “dò liều” với 30mg/ngày anh vẫn chưa thấy “đã” và vẫn phải “dùng thêm” hêrôin; cán bộ của Trung tâm đã “nâng dần liều” cho anh dùng và khi lên tới 140mg/ ngày, anh thấy thoải mái, đi làm bình thường. Cách đây mấy ngày, tôi có điện thoại thăm anh, anh nói là đến nay đã “giảm liều” chỉ còn 100mg/ ngày và tuyệt đối không thấy “nhớ” hêrôin. Anh cho biết, cứ đà này chỉ vài năm nữa anh sẽ giảm liều hơn nữa và đoạn tuyệt hẳn với hêrôin.

Theo thống kê của Bộ Y tế, sau 6 tháng điều trị Methadone, chỉ còn 53,9% và sau 24 tháng chỉ còn 42,4% tiếp tục sử dụng hêrôin. Điều trị bằng Methadone có tác dụng rõ rệt giảm hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV. Về bản chất, điều trị bằng Methadone là thay thế chất gây nghiện này bằng chất gây nghiện khác rẻ hơn, an toàn hơn. Người điều trị bằng cách uống Methadone theo liều chỉ dẫn của thầy thuốc, nên không dùng biện pháp tiêm chích, và tình trạng dùng chung bơm kim tiêm sẽ không còn. Như vậy, sẽ loại trừ được HIV lây truyền qua đường tiêm chích ma túy.

Người nghiện ma túy dạng thuốc phiện được điều trị bằng Methadone được cải thiện về sức khỏe (do liều dùng ổn định), chuyển biến tích cực về thái độ và hành vi trong xã hội, chất lượng cuộc sống của họ tốt hơn. Điều trị bằng Methadone có tác động tốt đối với gia đình người nghiện và cộng đồng. Do không còn bị ám ảnh bởi hêrôin, không còn phải tìm mọi cách cưỡng ép người thân đưa tiền, cầm cố đồ đạc, nên mâu thuẫn gia đình được giảm bớt, được gia đình tin tưởng, yêu thương. Cũng do không “đói thuốc” mà tìm mọi cách chôm chỉa của người khác, giảm hẳn tình trạng trộm cắp vặt, vì vậy tình hình trật tự ATXH khu vực có người nghiện tốt hơn. Điều dễ nhận thấy là tác động to lớn về mặt kinh tế, nếu một người nghiện sử dụng khoảng 6 “cữ”/ngày (giá mỗi “cữ” hiện nay khoảng 250 ngàn đồng), thì mỗi ngày anh ta tiêu tốn 1,5 triệu đồng cho ma túy- số tiền mà người lao động bình thường không thể kiếm ra được. Hiện nay thuốc Methadone được cấp không thu tiền, nếu sau này có thu tiền của người được điều trị thì cũng sẽ rẻ hơn rất nhiều so với dùng hêrôin.

Ở Lạng Sơn, những nỗ lực phòng chống lây nhiễm HIV trong nhóm người nghiện chích ma túy như chương trình cung cấp bơm kim tiêm sạch, hướng dẫn sử dụng bao cao su đúng cách…trong những năm qua đã thu được những kết quả quan trọng. Tỷ lệ người nhiễm HIV trong nhóm nghiện chích ma túy đã giảm từ 31,20% năm 2004 xuống còn 16% năm 2012. Tuy nhiên, việc thành lập cơ sở điều trị Methadone là sự kỳ vọng của hàng ngàn người nghiện và gia đình của họ. Theo kế hoạch, từ năm 2014 toàn tỉnh sẽ triển khai tại địa bàn thành phố Lạng Sơn và 2 huyện là Cao Lộc và Văn Lãng. Sau năm 2015, các huyện có từ 250 người trở lên nghiện ma túy sẽ được triển khai chương trình này. Kế hoạch triển khai đã được lập và đang được thẩm định trước khi trình UBND tỉnh phê duyệt và quyết định. Tuy nhiên năm 2014 – 2015, các cơ sở này cũng chỉ có khả năng thu hút 200 người mỗi địa bàn. Như vậy, khả năng tiếp nhận điều trị so với nhu cầu còn có một khoảng cách khá xa và đây chính là thách thức đối với ngành y tế khi “cung” chưa thể đáp ứng được “cầu”. Mặt khác, ngoài kinh phí, các vấn đề về đội ngũ cán bộ, khả năng cung ứng thuốc…đang được đặt ra khi chúng ta xúc tiến kế hoạch này trong năm tới.

Người dân cần nhận thức được rằng, điều trị bằng Methadone là thay thế chất gây nghiện này bằng một chất gây nghiện khác, nên nó cũng có một số tác dụng phụ đối với người mới điều trị giai đoạn đầu. Nên nhớ rằng, đây là một giải pháp trong hoạt động can thiệp phòng chống lây nhiễm HIV chứ không phải là biện pháp cai nghiện; càng không có tác dụng đối với người nghiện các chất không phải dạng thuốc phiện. Khi cơ sở điều trị đi vào hoạt động, cơ quan chức năng sẽ có quy định cụ thể tiêu chuẩn, điều kiện người được tham gia. Vì vậy, điều trị bằng Methadone không phải là “cứu cánh” cho tất cả những người nghiện ma túy.

TRẦN KIM