TP Hồ Chí Minh đổi mới mô hình tăng trưởng

Trong những năm qua, kinh tế TP Hồ Chí Minh liên tục tăng trưởng ở mức cao, góp phần quan trọng vào sự phát triển chung của cả nước. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, để kinh tế phát triển bền vững, bắt kịp với xu thế toàn cầu, thành phố phải thực hiện đồng bộ các giải pháp về tiếp tục đổi mới mô hình tăng trưởng gắn với nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động và sức cạnh tranh.

Chuyển biến trên nền tảng khoa học, công nghệ

Thế giới đang bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) với những bước tiến mạnh mẽ bằng sức mạnh của đổi mới sáng tạo. Không đứng ngoài xu hướng này, nhiều doanh nghiệp (DN) ở TP Hồ Chí Minh đang nỗ lực đổi mới công nghệ để tăng sức cạnh tranh, nâng cao chất lượng sản phẩm, tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Công ty cổ phần công nghiệp hỗ trợ Minh Nguyên (Minh Nguyên), Khu Công nghệ cao TP Hồ Chí Minh (SHTP) là DN công nghiệp hỗ trợ nội địa đầu tiên trực tiếp tham gia vào chuỗi cung ứng linh kiện cấp 1 cho Công ty Samsung. Ông Châu Bá Long, Tổng Giám đốc Minh Nguyên nói: “Ðể được Công ty Samsung chọn là đơn vị cấp 1 cung cấp các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ, Minh Nguyên đã chú trọng đến chiến lược đầu tư công nghệ tự động hóa hiện đại trên thế giới hiện nay. Qua đó, không chỉ nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn cung cấp số lượng lớn theo đơn đặt hàng của Samsung nói riêng và các đơn vị khác nói chung. Trong xu thế CMCN 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ như hiện nay, muốn tồn tại, DN buộc phải cấu trúc lại dựa trên nền tảng khoa học công nghệ hiện đại, đổi mới sáng tạo để tạo lợi thế cạnh tranh”.

Với các thiết bị tự động hóa được nhập về từ Nhật Bản, Hoa Kỳ, Ðức, nếu chạy liên tục, công suất của Minh Nguyên đạt 20 triệu sản phẩm/năm. Không chỉ cung cấp cho Samsung, hiện Minh Nguyên đang đàm phán với các đối tác cung cấp sản phẩm công nghiệp hỗ trợ sang thị trường châu Âu, Bắc Mỹ. Tổng Giám đốc Châu Bá Long cho biết thêm: “Minh Nguyên có được như ngày hôm nay là nhờ chính quyền TP Hồ Chí Minh, SHTP tạo nhiều điều kiện thuận lợi về môi trường đầu tư, cũng như nhận được các chính sách ưu đãi của thành phố về thuế, nguồn nhân lực chất lượng cao…”.

SHTP là nơi thu hút các dự án sử dụng công nghệ cao (CNC), đồng thời là trung tâm nghiên cứu, chuyển giao, nhân rộng các sản phẩm khoa học công nghệ tiên tiến cho thành phố nói riêng và cả nước nói chung. Hiện, SHTP đang triển khai dự án xây dựng và phát triển Khu công viên Sài Gòn Silicon. PGS, TS Lê Hoài Quốc, Trưởng ban Quản lý SHTP, chia sẻ: “Khi đi vào hoạt động, Sài Gòn Silicon sẽ giúp TP Hồ Chí Minh rút ngắn khoảng cách về trình độ khoa học công nghệ so với thế giới và khu vực. Bởi, theo thống kê, hiện có khoảng 400 nghìn trí thức Việt Nam đang định cư ở nước ngoài và hoạt động nhiều trong lĩnh vực CNC. Ðây là tài sản quý giá của đất nước, rất cần phát huy nguồn lực trí tuệ của họ để phục vụ sự nghiệp đổi mới của đất nước, góp phần nâng cao khả năng hấp thu các dòng vốn đầu tư nước ngoài từ những tập đoàn đa quốc gia. Mục tiêu cụ thể đặt ra là đến năm 2025, SHTP phấn đấu trở thành Trung tâm CNC hàng đầu khu vực Ðông – Nam Á – nơi cung cấp và nuôi dưỡng những cơ hội sáng tạo khoa học công nghệ”.

Theo nhận định của các chuyên gia, tuy nền tảng khoa học công nghệ ở TP Hồ Chí Minh đã có chuyển biến rõ nét trong những năm qua nhưng kết quả mang lại vẫn chưa được như kỳ vọng. GS, TS Nguyễn Trọng Hoài, Phó Hiệu trưởng Trường đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh, cho biết: “Cần phải tăng cường các chính sách hỗ trợ đổi mới công nghệ cho DN. Bởi theo số liệu thống kê vào cuối năm 2017, về trình độ công nghệ của DN trong khu chế xuất, khu công nghiệp trên địa bàn thành phố, chỉ có ngành điện tử là ở mức trung bình tiên tiến, còn lại tất cả các ngành khác là trung bình, trong đó 5% là lạc hậu, 75% là trung bình, 20% trên trung bình. Xét về phương pháp quản lý sản xuất tiên tiến theo hướng bảo đảm chất lượng theo các thông lệ quốc tế, qua khảo sát các DN trong nước trên địa bàn thành phố, có tới 68% số DN không áp dụng một phương pháp quản trị tiên tiến nào, kể cả ISO”.

Tạo đột phá từ sức cạnh tranh

Sau gần hai năm triển khai thực hiện Chương trình tiếp tục đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, sức cạnh tranh của nền kinh tế theo Nghị quyết số 27/NQ-CP ngày 21-2-2017 của Chính phủ, kinh tế TP Hồ Chí Minh tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng cao và ổn định. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoan mới, thành phố cần chủ động tháo gỡ các rào cản để kinh tế phát triển bền vững. TS Huỳnh Thế Du, Giảng viên Chính sách công, Trường đại học Fulbright Việt Nam, trực thuộc SHTP thẳng thắn nhìn nhận: “Những kết quả phân tích dựa trên bối cảnh trong nước và so sánh với một số thành phố trong khu vực về sức cạnh tranh cho thấy, từ khía cạnh trung tâm kinh tế và thương mại thì TP Hồ Chí Minh giữ vị trí số một trong nước. Thế nhưng, nhìn ra bên ngoài và ở góc độ phát triển hướng tới một đô thị thịnh vượng được thể hiện qua hai tiêu chí: cạnh tranh và có môi trường sống tốt thì thành phố ở vị trí còn thấp so với các thành phố của châu Á. Khoảng cách về trình độ phát triển cũng như môi trường sống của thành phố với các thành phố khác, kể cả thành phố xếp ngay trước TP Hồ Chí Minh là Ma-ni-la của Phi-li-pin, vẫn còn xa”.

Nói về tăng trưởng của kinh tế TP Hồ Chí Minh, GS, TS Nguyễn Trọng Hoài nhận định: “Quy mô GRDP (tổng sản phẩm trên địa bàn) của thành phố so với cả nước đã đạt ngưỡng quá cao và đã cơ bản tận dụng gần tối đa các yếu tố đầu vào và cơ sở hạ tầng hiện có. Trong khi các yếu tố đầu vào, công nghệ, môi trường kinh doanh và cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng theo một đô thị hơn 10 triệu dân; các giải pháp liên kết vùng, mở rộng không gian và tái cấu trúc không gian hiện hữu chưa được thực hiện kiên quyết; cơ chế quản lý hành chính vẫn nặng về quy trình trực tiếp nên tạo ra sự chồng chéo và năng suất hiệu quả chưa đạt như kỳ vọng”.

TP Hồ Chí Minh có vị trí, vai trò rất quan trọng đối với vùng kinh tế trọng điểm phía nam, là đầu tàu, hạt nhân để tạo động lực cho quá trình phát triển kinh tế – xã hội các địa phương trong vùng. Ngược lại, các tỉnh trong vùng cũng là đòn bẩy thúc đẩy tăng trưởng kinh tế – xã hội cho thành phố. Do đó, đẩy mạnh tiến trình hợp tác trong liên kết là rất cần thiết để mở rộng dư địa phát triển cho thành phố. PGS, TS Ðỗ Phú Trần Tình, Trưởng khoa Kinh tế, Trường đại học Kinh tế – Luật TP Hồ Chí Minh, nhận xét: “Không gian để thành phố phát triển không còn nhiều và gần như đã được khai thác tới hạn. Nếu thiếu vắng sự gắn kết giữa các địa phương, nhất là các tỉnh trong vùng kinh tế trọng điểm phía nam thì rất khó có thể nâng cao năng lực cạnh tranh, chất lượng tăng trưởng của thành phố trong thời gian tới”.

Theo TS Lương Văn Khôi, Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin và Dự báo Kinh tế – xã hội quốc gia, về cơ bản, những yếu tố mang tính cốt lõi, động lực chính cho tăng trưởng và phát triển kinh tế của TP Hồ Chí Minh giai đoạn 2018 – 2020, tầm nhìn đến năm 2025 và xa hơn nữa, cần tiếp tục tập trung và xoay quanh ba nhóm yếu tố: Khu vực kinh tế tư nhân; cải cách thể chế và môi trường kinh doanh; khoa học công nghệ và nâng cao năng suất lao động. Ðây là những yếu tố quan trọng, quyết định chất lượng tăng trưởng và năng lực cạnh tranh của thành phố. Ngoài ra, trong bối cảnh CMCN 4.0 đang diễn ra và phát triển mạnh mẽ trên toàn thế giới, để tạo đà và nâng cao chất lượng tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế thành phố, trước mắt, TP Hồ Chí Minh nên tập trung vào các chính sách phát triển kinh tế – xã hội dựa trên nền tảng nền kinh tế chia sẻ và CMCN 4.0. TS Lương Văn Khôi cũng cho biết thêm, chất lượng của tăng trưởng và năng lực cạnh tranh của TP Hồ Chí Minh phụ thuộc rất lớn vào năng suất của DN, của các ngành kinh tế. Do đó, thành phố cần có một chiến lược, chính sách tăng năng suất cho các DN, cho các ngành – tiểu ngành kinh tế của thành phố một cách cụ thể và có tính thực thi cao.

Gợi ý các chính sách đổi mới mô hình tăng trưởng, GS, TS Nguyễn Trọng Hoài đề xuất: “Thành phố nên tiếp cận các bước cơ bản của mô hình đô thị thông minh, chuyển từ mô hình nền kinh tế chú trọng yếu tố đầu vào sang mô hình hiệu quả – đổi mới – sáng tạo, hướng đến các mục tiêu dài hạn với ba nội dung: Công nghệ và cơ sở hạ tầng; con người thúc đẩy sáng tạo và thể chế linh hoạt theo hướng giảm chi phí giao dịch chính thức và không chính thức, thúc đẩy cải thiện môi trường kinh doanh bằng áp dụng các tiến bộ công nghệ”.

Hơn lúc nào hết, TP Hồ Chí Minh cần phát huy tính tiên phong của mình với vai trò dẫn dắt sự phát triển và hợp tác của cả vùng, hướng tới mục tiêu trở thành một đô thị phát triển với hai tiêu chí: có sức cạnh tranh cao và đáng sống.