Tổng tuyển cử bầu Quốc hội là thắng lợi của tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước dân chủ

Xác định tầm quan trọng của Tổng tuyển cử trong đời sống chính trị của nước Cộng hòa non trẻ, ngay sau khi tuyên bố độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra rằng: 'Trước chúng ta đã bị chế độ quân chủ chuyên chế cai trị, rồi đến chế độ thực dân không kém phần chuyên chế, nên nước ta không có Hiến pháp. Nhân dân ta không được hưởng quyền tự do dân chủ. Chúng ta phải có một hiến pháp dân chủ. Tôi đề nghị Chính phủ tổ chức càng sớm càng hay cuộc tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu. Tất cả công dân trai gái mười tám tuổi đều có quyền ứng cử và bầu cử, không phân biệt giàu nghèo, tôn giáo, dòng giống, v.v.'. Tổng tuyển cử là một dịp cho toàn thể quốc dân tự do lựa chọn những người có tài, có đức, để gánh vác công việc nước nhà. Trong cuộc Tổng tuyển cử, hễ là những người muốn lo việc nước thì đều có quyền ra ứng cử; hễ là công dân thì đều có quyền đi bầu cử. Không chia gái trai, giàu nghèo, tôn giáo, nòi giống, giai cấp, đảng phái, hễ là công dân Việt Nam thì đều có hai quyền đó.

Người cũng xác định rõ đại biểu là người được dân bầu ra để gánh vác việc nước. Những người trúng cử sẽ phải ra sức giữ vững nền độc lập của Tổ quốc, ra sức mưu sự hạnh phúc cho đồng bào. Phải luôn luôn nhớ và thực hành câu: Vì lợi nước, quên lợi nhà; vì lợi chung, quên lợi riêng. Phải làm cho xứng đáng với đồng bào, cho xứng đáng với Tổ quốc. Những ai muốn làm quan cách mạng thì nhất định không nên bầu. Trong cuộc Toàn quốc đại biểu đại hội này, các đảng phái đều có đại biểu mà đại biểu không đảng phái cũng nhiều, đồng thời phụ nữ và đồng bào dân tộc thiểu số đều có đại biểu. Vì thế cho nên các đại biểu Quốc hội không phải đại diện cho một đảng phái nào mà là đại biểu cho toàn thể quốc dân Việt Nam. Đó là một sự đoàn kết tỏ ra rằng, lực lượng của toàn dân Việt Nam đã kết lại thành một khối. Chính sự đoàn kết đó làm nên Quốc hội, khẳng định bản chất của Quốc hội ta.

Tư tưởng xây dựng Quốc hội như một thiết chế trụ cột để nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình đã được Bác Hồ khẳng định từ rất sớm. Tư tưởng đó được tiếp tục vun đắp và đã trở thành hiện thực với cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên.

Tổng tuyển cử thực chất là một cuộc đấu tranh chính trị. Chính phủ và Việt Minh phải dùng mọi cách, bằng nhiều phương pháp khôn khéo để đấu tranh với địch, đoàn kết lôi kéo để bớt thù, thêm bạn. Và cũng chính nhờ sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ cuộc Tổng tuyển cử đã thành công. Ngày 6-1-1946, cử tri cả nước đã bỏ phiếu bầu Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam gồm 333 đại biểu, trong đó có 57% đại biểu thuộc đảng phái khác nhau, 43% không đảng phái, 87% là công nhân, nông dân, chiến sĩ cách mạng, 10 đại biểu phụ nữ, 34 đại biểu dân tộc thiểu số.

Ngay sau Tổng tuyển cử, việc tổ chức kỳ họp thứ nhất của Quốc hội đã được chuẩn bị khẩn trương. Ngày 2-3-1946, 314 đại biểu Quốc hội cả nước đã có mặt tại Nhà hát Lớn Hà Nội, phiên họp đầu tiên của Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do tổng tuyển cử bầu ra được khai mạc. Đây thật sự là một kỳ họp lịch sử. Với một thời gian ngắn nhất, bốn tiếng đồng hồ, Quốc hội đã tập trung bàn và quyết định những vấn đề quan trọng nhất liên quan sự sống còn của đất nước. Quốc hội đã thành lập Chính phủ Liên hiệp kháng chiến do Cụ Hồ Chí Minh làm Chủ tịch, bầu ra Ban Thường trực Quốc hội, Cố vấn đoàn và Kháng chiến ủy viên hội.

Sau kỳ họp, Quốc hội và Chính phủ đã ra sức hoạt động về đối nội, đối ngoại, xây dựng nền dân chủ mới, thực hành chính sách đoàn kết dân tộc, kiến thiết quốc gia và bảo vệ đất nước. Hoạt động của Quốc hội và Chính phủ đã nâng cao uy tín của Quốc hội và Chính phủ ta trên trường quốc tế, tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của nhân dân Pháp và nhân dân thế giới, tận dụng khả năng hòa bình, củng cố lực lượng xây dựng và bảo vệ quốc gia.

Quốc hội khóa I đã đặt dấu ấn đầu tiên trong lịch sử lập hiến Việt Nam. Tại kỳ họp thứ hai (từ ngày 28-10 đến ngày 9-11-1946), Quốc hội đã thảo luận và thông qua Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đó là Hiến pháp dân chủ nhân dân quy định những vấn đề cơ bản nhất của đất nước.

Hiến pháp quy định nước Việt Nam là một nước dân chủ cộng hòa. Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam, không phân biệt nòi giống, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo. (Điều thứ 1).

Nội dung đáng lưu ý trong Hiến pháp là những quy định của Hiến pháp về cơ quan có quyền cao nhất của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nghị viện nhân dân. Do tình hình lúc đó yêu cầu Quốc hội ủy nhiệm cho Ban Thường trực Quốc hội và Chính phủ ban bố Hiến pháp vào thời gian thích hợp. Nhưng rồi thời gian thích hợp đã không còn. Gần một tháng sau khi thông qua Hiến pháp, cả nước đi vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

Hiến pháp năm 1946 chưa được ban bố, một số quy định trong Hiến pháp chưa kịp thực hiện. Nhưng tác dụng của Hiến pháp thì to lớn vô cùng. Hiến pháp đã là cơ sở pháp lý chính trị vững chắc để nhân dân ta tiến hành công cuộc kháng chiến kiến quốc; Quốc hội và Chính phủ đã dựa vào những nguyên tắc quy định trong Hiến pháp để ban hành các văn bản pháp luật.

Nghị viện nhân dân theo tinh thần Hiến pháp năm 1946 chưa được thành lập, Quốc hội tiếp tục làm nhiệm vụ trên cương vị của mình. Các đại biểu Quốc hội phát huy vai trò của người đại biểu nhân dân đối với công việc cụ thể mà mình đảm trách. Nhiều đại biểu đã tận tụy làm việc, hy sinh bất khuất.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá cao Quốc hội khóa I, Quốc hội được cử tri cả nước bầu ra trong cuộc Tổng tuyển cử. Người nêu bật vai trò của Quốc hội đã luôn luôn phát huy truyền thống đoàn kết nhất trí của toàn dân ta. Nhờ vậy, mà mọi công tác của chúng ta do Quốc hội thông qua đều được thực hiện tốt đẹp. Đó là truyền thống quý báu của Quốc hội ta, một ưu điểm căn bản của chế độ ta.

Tư tưởng Hồ Chí Minh đã được Đảng và nhân dân ta thấm nhuần và thực hiện trong cuộc sống. Những lời dạy của Người về Nhà nước và Quốc hội mãi mãi là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước ta, Quốc hội ta để Nhà nước ta, Quốc hội ta thật sự trở thành Nhà nước, Quốc hội của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân như Người hằng mong muốn.