Tổng thống Iran tử nạn trong vụ máy bay rơi: Iran tuyên bố 5 ngày quốc tang

Ngày 20/5, đại diện Tổ chức Trăng Lưỡi liềm Đỏ của Iran (IRCS) cho biết đã tìm thấy thi thể của Tổng thống nước này Ebrahim Raisi và những quan chức tháp tùng trong vụ rơi máy bay một ngày trước đó, đồng thời tuyên bố công tác tìm kiếm đã kết thúc.

Phát biểu trên kênh truyền hình nhà nước, Giám đốc IRCS Pirhossein Koolivand cho biết tổ chức này đang chuyển thi thể Tổng thống Iran và các nạn nhân đến khu vực Tabriz, Tây Bắc Iran.

Cùng ngày, Nội các Iran tuyên bố chính phủ nước này sẽ tiếp tục hoạt động mà "không có sự gián đoạn dù là nhỏ nhất" sau khi Tổng thống Ebrahim Raisi tử nạn trong vụ rơi máy bay trực thăng.

Ngày 20/5, nhà lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei tuyên bố 5 ngày quốc tang Tổng thống nước này Ebrahim Raisi, sau khi ông Raisi và một số quan chức khác tử nạn trong vụ rơi trực thăng tại tỉnh Đông Azerbaijan.

Nhà lãnh đạo tối cao này cũng thông qua việc chỉ định Phó Tổng thống Mohammad Mokhber tạm thời tiếp quản vị trí của ông Raisi. Theo Điều 131 của Hiến pháp, ông Mokhber sẽ chịu trách nhiệm lãnh đạo cơ quan hành pháp. Ông Mokhber sẽ cần phối hợp với những người đứng đầu cơ quan lập pháp và tư pháp để chuẩn bị cho cuộc bầu cử Tổng thống tối đa trong 50 ngày.

Nội các Iran cũng bổ nhiệm Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Ali Bagheri Kani làm quyền Bộ trưởng sau khi Ngoại trưởng Hossein Amir-Abdollahian tử nạn trong vụ rơi trực thăng.

Lãnh đạo thế giới chia buồn sau sự ra đi của Tổng thống Iran

Phản ứng trước thông tin về sự ra đi của Tổng thống Iran Raisi trong vụ tai nạn trực thăng ngày 19/5, Tổng thống UAE Sheikh Mohamed bin Zayed Al Nahyan cho biết đất nước ông sẽ đoàn kết với Iran trong thời điểm mà ông mô tả là "thời điểm khó khăn" và gửi lời chia buồn tới chính phủ và người dân Iran, theo Reuters.

Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif cũng gửi lời "chia buồn và cảm thông sâu sắc nhất tới đất nước Iran về sự mất mát đau đớn này", ông cũng khẳng định "đất nước Iran vĩ đại sẽ vượt qua thảm kịch này bằng lòng dũng cảm phi thường".

Ngoài ra, Thủ tướng Sharif cho biết Pakistan sẽ tổ chức một ngày tang và treo cờ rủ như một biểu tượng thể hiện sự tôn trọng đối với Tổng thống Raisi và đội ngũ của ông, cũng như thể hiện tình đoàn kết giữa 2 nước.

Trong khi đó Lebanon đã tuyên bố 3 ngày quốc tang để tưởng niệm Tổng thống Iran Raisi và Ngoại trưởng Iran Hossein Amir Abdollahia sau vụ tai nạn trực thăng. Ông Abdollahia là một trong những quan chức Iran có tầm ảnh hưởng lớn ở Lebanon.

Thủ tướng Iraq Mohammed Shia al-Sudani bày tỏ: "Chúng tôi gửi lời chia buồn và sự cảm thông chân thành tới Lãnh đạo tối cao Iran Ali Khamenei, cũng như đất nước, chính phủ và người dân nước này. Chúng tôi bày tỏ tình đoàn kết với nhân dân và các quan chức của đất nước sau vụ thảm kịch đau đớn này".

Bình luận về sự ra đi bất ngờ của Tổng thống Raisi, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov nói: "Moskva vô cùng đau buồn trước tin tức về cái chết bi thảm của ông Raisi và người đứng đầu Bộ Ngoại giao Iran trong vụ tai nạn". Ông cũng nói thêm Nga "chân thành chia buồn với gia đình và bạn bè của các nạn nhân" cũng như tất cả những người dân Iran.

Còn Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi bày tỏ: "Vô cùng đau buồn và sốc trước cái chết bi thảm của Tổng thống Ebrahim Raisi. Đóng góp của ông trong việc tăng cường mối quan hệ song phương Ấn Độ - Iran sẽ luôn được ghi nhớ. Tôi xin gửi lời chia buồn chân thành tới gia đình ông và người dân Iran. Ấn Độ sát cánh cùng Iran trong thời điểm đau buồn này", theo Hindustan Times.

Chính phủ Belarus cũng đưa thông báo: "Chúng tôi vô cùng đau đớn khi nhận được tin tức mới nhất từ Iran. Đây là một mất mát không thể bù đắp được. Belarus bày tỏ lời chia buồn chân thành tới gia đình các nạn nhân và cầu nguyện cho tất cả người dân Iran".

Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Hakan Fidan gửi lời chia buồn tới người dân Iran về cái chết của Tổng thống Raisi, đồng thời cho biết nước này đang phối hợp chặt chẽ với chính phủ Iran sau vụ việc thảm khốc trên.

Tổng thống Iran Ebrahim Raisi – Người có quan điểm cứng rắn

Chiếc trực thăng chở Tổng thống Iran Ebrahim Raisi ngày 19/5 mất tích sau khi gặp điều kiện thời tiết bất lợi tại khu vực đồi núi hiểm trở ở miền bắc nước này. Sau hơn 16 giờ tìm kiếm, lực lượng cứu nạn đã phát hiện xác trực thăng cháy rụi trên một sườn núi và không tìm thấy dấu hiệu sự sống trên khoang.

Hàng nghìn người dân Iran và lãnh đạo nước này đêm qua đã liên tục cầu nguyện cho Tổng thống Raisi, song truyền thông Iran cho hay Tổng thống cùng toàn bộ hành khách trên trực thăng đã thiệt mạng.

Ông Raisi, 63 tuổi, được coi là học trò và người bạn đáng tin cậy của Lãnh tụ Tối cao Iran Ali Khamenei, 85 tuổi. Trước khi được bầu làm Tổng thống Iran năm 2021, ông Raisi là người lãnh đạo cơ quan tư pháp Iran và nổi tiếng với quan điểm bảo thủ cứng rắn.

Ông sinh ngày 14/12/1960 ở thành phố Mashhad, đông bắc Iran, với tên khai sinh là Sayyid Ebrahim Raisol-Sadati. Cha ông qua đời khi ông mới 5 tuổi. Ông từng tuyên bố nhận bằng tiến sĩ luật tại Đại học Motahari, song thông tin này gây nhiều tranh cãi.

Năm 20 tuổi, ông được bổ nhiệm làm công tố viên thành phố Karaj. Trong những năm tiếp theo, ông nỗ lực vươn lên trong hệ thống tư pháp Iran, bảo vệ nhà nước Hồi giáo non trẻ trước những phe đối lập sau Cách mạng Hồi giáo Iran năm 1979.

Ông từng giữ chức tổng công tố Tehran năm 1989-1994, người đứng đầu Văn phòng Tổng thanh tra năm 1994-2004, thứ trưởng Bộ Tư pháp Iran năm 2004-2014, sau đó là tổng công tố quốc gia Iran năm 2014-2016. Năm 2016, ông được giao phụ trách một quỹ từ thiện để quản lý ngôi đền Imam Reza nổi tiếng ở Mashhad và quản lý danh mục tài sản lớn.

Ông năm 2019 được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Tư pháp Iran, một trong những vị trí quyền lực nhất của chính phủ. Với cương vị này, ông xây dựng hình ảnh lãnh đạo chống tham nhũng năng nổ, đồng thời thúc đẩy thanh lọc những người chống đối chính phủ.

Tổ chức Ân xá Quốc tế từng cáo buộc ông Raisi là thành viên một ủy ban đặc biệt được thành lập theo lệnh của Lãnh tụ Tối cao Khamenei để xét xử và hành quyết hàng nghìn người trong các nhà tù ở Tehran năm 1988, thời điểm cuộc chiến giữa Iran và Iraq dần kết thúc.

Khi được hỏi về cáo buộc đó, ông Raisi trả lời rằng "nếu một thẩm phán, một công tố viên bảo vệ an ninh của người dân, ông ấy nên được khen ngợi. Tôi tự hào vì đã bảo vệ nhân quyền ở mọi vị trí mà tôi đảm nhận cho đến nay". Những cáo buộc từ nhóm nhân quyền càng khiến ông trở thành người được nhiều cử tri bảo thủ ở Iran ủng hộ.

Vai trò này cũng khiến Raisi nhận được sự tín nhiệm cao của Lãnh tụ Tối cao Khamenei và giúp ông trở thành người kế nhiệm hàng đầu.

Tổng thống Iran là người đứng đầu bộ máy hành chính, được người dân bầu ra bằng hình thức bỏ phiếu trực tiếp. Tuy nhiên, Tổng thống Iran không có toàn quyền đối với chính sách đối ngoại, lực lượng vũ trang, hay chính sách hạt nhân, vốn do Lãnh tụ Tối cao định đoạt. Dù vậy, ông Raisi có bệ phóng quan trọng khi nhận được nhiều ủng hộ từ các giáo sĩ bảo thủ của Iran.

Luôn xuất hiện trong trang phục chỉn chu với chiếc khăn đội đầu màu đen và áo choàng truyền thống của người Hồi giáo, ông Raisi thường có những bình luận đầy thách thức khi Iran, cường quốc Hồi giáo dòng Shiite lớn nhất, rơi vào tình trạng căng thẳng với Mỹ, Israel.

Một trong những sự kiện mang tính bước ngoặt trong nhiệm kỳ của ông Raisi là việc Iran và Arab Saudi, hai nước vốn xem nhau như kẻ thù, hồi tháng 3/2023 bất ngờ công bố thỏa thuận giúp khôi phục quan hệ ngoại giao.

Tuy nhiên, xung đột ở Dải Gaza giữa Israel và nhóm vũ trang Hamas do Iran hậu thuẫn bùng phát hồi tháng 10/2023 đã khiến căng thẳng khu vực tiếp tục leo thang. Iran hồi tháng 4 phát động cuộc tấn công quy mô lớn bằng máy bay không người lái và tên lửa vào Israel để đáp trả cuộc tập kích đại sứ quán Iran ở Syria trước đó. Đây là cuộc tấn công trực diện đầu tiên của Iran vào lãnh thổ Israel sau hàng chục năm đối đầu căng thẳng.

Giới quan sát cho rằng cuộc tấn công của Iran, trong đó Israel và đồng minh đã đánh chặn thành công 99% vũ khí, dường như nhằm mục đích phô trương sức mạnh và được căn chỉnh để tránh khiến xung đột khu vực lan rộng. Israel sau đó cũng tiến hành đòn tấn công trả đũa mang tính biểu tượng, gây thiệt hại tối thiểu, nhằm "giữ thể diện" cho Tổng thống Raisi và tránh châm ngòi chiến tranh quy mô lớn.

Trước khi gặp tai nạn trực thăng, Tổng thống Raisi nhấn mạnh sự ủng hộ của Iran đối với người dân Palestine, tuyên bố "Palestine luôn là ưu tiên hàng đầu của thế giới Hồi giáo".