Tôn trọng quyền hưởng bảo hiểm xã hội một lần của người lao động

Đó là nội dung đề xuất của Chính phủ lên Quốc hội để xem xét, điều chỉnh Điều 60 của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014, vào ngày 21-5, tại kỳ họp thứ chín, Quốc hội khóa XIII.

Từ một cuộc đình công và mong muốn của người lao động

Bộ trưởng Lao động, Thương binh và Xã hội Phạm Thị Hải Chuyền, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo về Điều 60 của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 cho biết:

Từ ngày 26-3, công nhân của Công ty trách nhiệm hữu hạn Pouyuen Việt Nam 100% vốn nước ngoài (Đài Loan), có trụ sở tại quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh và một số doanh nghiệp trên địa bàn một số địa phương, như Long An, Tây Ninh, Tiền Giang, đã ngừng việc do không đồng tình với quy định tại Điều 60 về Bảo hiểm xã hội một lần theo Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 đã được Quốc hội thông qua ngày 20-11-2014.

Sau khi sự việc xảy ra, Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Bảo hiểm xã hội Việt Nam và các địa phương khác đã kịp thời chỉ đạo các cơ quan chức năng triển khai các giải pháp để hỗ trợ doanh nghiệp sớm ổn định tình hình và tuyên truyền, vận động để người lao động sớm trở lại làm việc.

Đoàn công tác liên ngành cũng đã trực tiếp đối thoại với người lao động, giải thích cặn kẽ mục đích, ý nghĩa của quy định tại Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 và những lợi ích của người lao động theo quy định này. Tuy nhiên, người lao động tiếp tục kiến nghị Quốc hội, Chính phủ nên quy định theo hướng giải quyết linh hoạt, người lao động được quyền lựa chọn hưởng bảo hiểm xã hội một lần hoặc bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội để tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội, được tính cộng dồn thời gian đã tham gia để được hưởng lương hưu khi về già.

Theo Bộ trưởng Lao động, Thương binh và Xã hội Phạm Thị Hải Chuyền, nguyên nhân dẫn đến sự việc nêu trên được lý giải là do thực tế đời sống người lao động trong các khu công nghiệp còn khó khăn, tiền lương thực tế còn thấp nên người lao động muốn lấy bảo hiểm xã hội một lần để có tiền trang trải cuộc sống trước mắt chưa nghĩ đến cuộc sống sau này khi về già. Nhiều người lao động từ khu vực nông thôn vào làm việc cho các doanh nghiệp nhưng không có ý định gắn bó lâu dài mà làm việc một thời gian để tích lũy tiền lương, tiền đóng bảo hiểm xã hội để làm vốn về quê làm ăn. Bên cạnh đó, việc triển khai công tác thông tin, tuyên truyền giải thích chính sách chưa được quan tâm đúng mức, kịp thời nên người lao động chưa hiểu cặn kẽ được ý nghĩa, mục đích của các quy định mới của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014, đặc biệt là quy định về giải quyết bảo hiểm xã hội một lần.

Cần tính đến những tác động khi sửa đổi

Theo số liệu thống kê, tính bình quân trong giai đoạn 2007-2014, trong tổng số người được giải quyết chế độ thì có khoảng 80% giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần, chỉ có khoảng 20% hưởng lương hưu hàng tháng. Hàng năm, có khoảng gần 500 nghìn người hưởng bảo hiểm xã hội một lần và con số này có xu hướng gia tăng qua từng năm. Việc cho phép người lao động có dưới 20 năm đóng bảo hiểm xã hội mà chưa hết tuổi lao động được nhận trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần tuy tạo điều kiện linh hoạt cho người lao động lựa chọn nhưng chưa khuyến khích người lao động bảo lưu, tích lũy thời gian đóng bảo hiểm xã hội trong quá trình làm việc để có thể được hưởng lương hưu nhằm bảo đảm cuộc sống khi hết tuổi lao động.

Tại kỳ họp thứ tám, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 và luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2016. Vụ việc trên đã xảy ra trước thời điểm Luật này có hiệu lực. Điều 60 của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 được thiết kế theo hướng khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội, tích lũy thời gian đóng bảo hiểm xã hội trong quá trình lao động để có thể hưởng lương hưu hàng tháng nhằm bảo đảm cuộc sống khi hết tuổi lao động thay vì nhận bảo hiểm xã hội một lần. Đây cũng là một trong những giải pháp nhằm hướng tới mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 có khoảng 50% lực lượng lao động tham gia bảo hiểm xã hội đã đặt ra tại Nghị quyết số 15-NQ/TW và Nghị quyết số 21-NQ/TW nêu trên.

Báo cáo của Bộ trưởng Phạm Thị Hải Chuyền khẳng định, nội dung Điều 60 của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 là phù hợp với xu hướng phát triển chung, đã thể hiện đúng quan điểm, định hướng mở rộng diện bao phủ bảo hiểm xã hội, bảo đảm quyền thụ hưởng lâu dài của người lao động, góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội.

Tuy nhiên, Bộ vẫn kiến nghị sửa đổi Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 vì tôn trọng quyền lựa chọn hưởng bảo hiểm xã hội một lần hoặc bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội của người lao động. Đồng thời, đáp ứng nguyện vọng của một bộ phận người lao động có thời gian đóng bảo hiểm xã hội ngắn sau khi nghỉ việc không tiếp tục tham gia vào thị trường lao động và cũng không có khả năng, nguyện vọng tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Chính phủ báo cáo Quốc hội xem xét, điều chỉnh Điều 60 của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 theo hướng: Trước mắt, cho phép người lao động khi chưa đủ điều kiện về thời gian đóng bảo hiểm xã hội để hưởng lương hưu sau một năm nghỉ việc nếu không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội thì có quyền lựa chọn hưởng bảo hiểm xã hội một lần hoặc tiếp tục bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội như quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2006. Nội dung này cũng sẽ được xem xét, điều chỉnh tương đồng đối với cả người lao động tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện .

Theo Bộ trưởng Phạm Thị Hải Chuyền, việc sửa đổi này sẽ có những tác động nhất định. Nó sẽ tạo cơ chế linh hoạt trong chính sách bảo hiểm xã hội, đáp ứng được nguyện vọng của một bộ phận người lao động không có điều kiện và khả năng tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội để được hưởng lương hưu hàng tháng.

Nếu cho phép người lao động được lựa chọn nhận bảo hiểm xã hội một lần thì người lao động do cuộc sống trước mắt còn khó khăn sẽ lĩnh bảo hiểm xã hội một lần, khi hết tuổi lao động sẽ khó có điều kiện để được hưởng lương hưu hàng tháng, không bảo đảm ổn định cuộc sống khi về già, không bảo đảm an sinh xã hội và ngân sách Nhà nước hỗ trợ đối với những người không có lương hưu phải tăng thêm.

Việc sửa đổi cũng sẽ gây khó khăn hơn trong việc mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội, khó khăn hơn trong việc đạt được mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 có 50% lực lượng lao động tham gia bảo hiểm xã hội.

Cần giảm dần số người không có lương hưu khi về già

Chủ nhiệm Ủy ban về Các vấn đề xã hội của Quốc hội Trương Thị Mai ( ảnh trái) trình bày Báo cáo ý kiến về Điều 60 của Luật bảo hiểm xã hội năm 2014 cho biết, trên cơ sở nguyện vọng của một bộ phận người lao động chỉ làm việc ở khu vực chính thức trong một thời gian ngắn, trong điều kiện sự dịch chuyển lao động từ khu vực phi chính thức sang khu vực chính thức còn chậm, việc làm của người lao động chưa thật sự bền vững, đa số thành viên Ủy ban tán thành với đề xuất của Chính phủ, trước mắt cho phép người lao động nếu có nguyện vọng thì được nhận lại số tiền đã tham gia BHXH. Đồng thời, cần xây dựng lộ trình nâng dần điều kiện hưởng BHXH một lần phù hợp với tỷ lệ lao động trong khu vực chính thức và sự phát triển của thị trường lao động, giảm dần số người không có lương hưu khi về già. Năm 2014, ngân sách phải chi hơn 3.000 tỷ đồng cho khoảng 1,5 triệu người 80 tuổi trở lên không có lương hưu.

Để tổ chức thực hiện chính sách, các cơ quan quản lý nhà nước, công đoàn, cơ quan BHXH các cấp, các cơ quan thông tin đại chúng, các địa phương phải phối hợp chặt chẽ và có nhiều giải pháp phù hợp hơn nữa để tuyên truyền, phổ biến và giải thích đúng bản chất, ý nghĩa, mục tiêu, quan điểm của chính sách BHXH – chính sách trụ cột của an sinh xã hội nhằm tăng số lượng người lao động tham gia BHXH theo mục tiêu đã đề ra vào năm 2020 (50% lực lượng lao động); tăng cường thanh tra, kiểm tra xử lý vi phạm chính sách, pháp luật BHXH, xử lý nghiêm các trường hợp lợi dụng thu gom sổ BHXH của người lao động gặp khó khăn để lấy tiền BHXH một lần; các tổ chức thực hiện chính sách cần tư vấn, giải thích cho người lao động hiểu đầy đủ các chính sách như bảo lưu, cộng dồn, tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện có sự hỗ trợ của Nhà nước nếu không tiếp tục làm việc tại doanh nghiệp,… để người lao động có sự lựa chọn tốt nhất cho quyền lợi của họ.