Tìm hướng cho nông sản, thủy sản Việt Nam tiến vào thị trường Halal

Theo Báo cáo Kinh tế Hồi giáo toàn cầu (SGIE), các chuyên gia dự báo chi tiêu cho sản phẩm và dịch vụ Halal sẽ đạt mức 1.670 tỷ USD vào năm 2025. Ðây là cơ hội để nông sản, thủy sản Việt Nam tiến vào thị trường Halal nếu như có sự đầu tư bài bản, hiệu quả.

Luật Hồi giáo quy định, tất cả các nguồn thực phẩm đều hợp pháp ngoại trừ các sản phẩm từ các loài động vật hoặc sản phẩm động vật bị cấm kỵ (Haram). Một số sản phẩm đặc biệt đạt chuẩn Halal là sữa (bò, cừu, lạc đà, dê), mật ong, cá, rau tươi hoặc hoa quả khô; các loại hạt như đậu phộng, hạt điều, hạt phỉ… các loại ngũ cốc như lúa mì, gạo, lúa mạch…

Hiện nay, trên thế giới có khoảng hơn hai tỷ người theo đạo Hồi. Nhiều quốc gia Hồi giáo đang tham gia tích cực vào thị trường Halal toàn cầu – một thị trường đòi hỏi nhiều yêu cầu riêng và rất khắt khe. Người theo đạo Hồi chỉ sử dụng các thực phẩm có chứng nhận theo tiêu chuẩn Halal.

Trong những năm gần đây, số lượng doanh nghiệp Việt Nam đủ tiêu chuẩn xuất khẩu sản phẩm Halal ngày một gia tăng cho thấy sự quan tâm và đầu tư nhiều hơn vào thị trường này. Ðáng lưu ý là so với các thị trường xuất khẩu khác như Mỹ hay châu Âu… chi phí logistics vào thị trường Hồi giáo thường thấp hơn nhiều, vì thế cũng góp phần tăng sức cạnh tranh cho các sản phẩm Việt.

Muốn khai thác thị trường Hồi giáo một cách bài bản, theo các chuyên gia, chúng ta cần có các cơ chế, chính sách hỗ trợ xây dựng hệ sinh thái cũng như cộng đồng doanh nghiệp làm sản phẩm Halal tại Việt Nam, tránh việc triển khai manh mún, rời rạc, kém hiệu quả như hiện nay. Vì tiêu chuẩn Halal không chỉ áp dụng cho khâu sản xuất mà còn bao gồm cả các khâu phân phối, dịch vụ và tiêu dùng.

Việt Nam hiện cũng là một trong những cường quốc xuất khẩu của thế giới, với thế mạnh là hàng nông sản và thực phẩm chế biến - những sản phẩm có nhu cầu lớn tại thị trường Hồi giáo. Tuy nhiên, nước ta vẫn chưa có tên trong danh sách 30 nhà cung cấp thực phẩm Halal tiêu biểu toàn cầu.

Nguyên nhân chính, theo các chuyên gia là do Việt Nam đang triển khai theo nhu cầu tự phát của từng doanh nghiệp mà chưa có một chiến lược bài bản cấp quốc gia để thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm Halal.

Quyền Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Ðo lường Chất lượng quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) Hà Minh Hiệp cho biết, trước đây, việc tiếp cận thị trường Halal còn mang tính truyền thống, cho nên chưa đạt được kết quả như mong đợi.

Từ năm 2021, Việt Nam đã chuyển sang cách tiếp cận mới, tập trung vào việc nhận diện thách thức, tìm ra giải pháp và hợp tác với các chuyên gia trong lĩnh vực Halal để nâng cao hiểu biết và năng lực.

Ðồng thời, việc thành lập Trung tâm Chứng nhận Halal Quốc gia (HALCERT), thuộc Ủy ban Tiêu chuẩn Ðo lường Chất lượng quốc gia, đã góp phần thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của hoạt động Halal tại Việt Nam.

Theo các chuyên gia, mặc dù là thị trường lớn, rất tiềm năng, lại có thuận lợi về vị trí địa lý, song hàng hóa Việt Nam nói chung, hàng nông thủy sản nói riêng sang thị trường Halal mới chỉ ở bước đầu khai phá. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất đối với ngành công nghiệp Halal là không có một tiêu chuẩn Halal duy nhất được công nhận trên toàn thế giới.

Ghi nhận của Hội Lương thực thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh (FFA) cho thấy, đại đa số các doanh nghiệp có tiềm lực tốt trong hiệp hội như Vinamilk, Bibica, Cholimex… đều đã có chứng nhận Halal và xuất khẩu sang thị trường Hồi giáo từ nhiều năm nay. Trong đó, nổi bật là Vinamilk đã thành công chinh phục người tiêu dùng Trung Ðông bằng những sản phẩm Halal chất lượng, đáp ứng đầy đủ tiêu chí, yêu cầu của thị trường này.

Ông Ramlan Bin Osman, Giám đốc Trung tâm Chứng nhận Halal Quốc gia (HALCERT) cho biết, tại Việt Nam, Halal mới xuất hiện ở đồ ăn và đồ uống qua chế biến, thực phẩm hữu cơ hoặc phi hữu cơ và dịch vụ vận chuyển. Tuy nhiên, ở lĩnh vực mỹ phẩm, sản phẩm chăm sóc, thời trang và dịch vụ du lịch thân thiện với người Hồi giáo đang rất phát triển.

Khi đánh giá tiềm năng phát triển của Halal tại Việt Nam, có nhiều vấn đề quan trọng cần được phân tích như: Tốc độ tăng trưởng GDP của Việt Nam đạt trung bình từ 6-7% mỗi năm, cho thấy nền kinh tế nội địa vững mạnh với tiềm năng cao.

Việt Nam sở hữu nguồn nguyên liệu thô tiềm năng dồi dào cho ngành Halal, bao gồm cà-phê, gạo, hải sản, sản phẩm nuôi trồng thủy sản, gia vị, các loại hạt, rau củ và trái cây, có khả năng lớn trong việc sản xuất các sản phẩm cuối cùng.

Việt Nam cũng đã được công nhận là một trong những điểm đến du lịch quốc tế hàng đầu, có tiềm năng phát triển mạnh mẽ của ngành dịch vụ lưu trú, bao gồm nhà hàng Halal và dịch vụ ăn uống.

Cũng theo ông Ramlan Bin Osman, điều kiện tiên quyết để các doanh nghiệp đạt chứng nhận Halal là phải được chứng nhận về an toàn thực phẩm, trong đó có thể là chứng nhận của HACCP, GWP, ISO, FDA… Việt Nam có cơ hội lớn để tham gia vào thị trường thực phẩm Halal toàn cầu, nhưng hiện tại chỉ đáp ứng được dưới 10% nhu cầu của thị trường.

Ông Ramlan Bin Osman cho rằng, các doanh nghiệp cần có Ban Quản lý sản phẩm Halal gồm các nhân viên Hồi giáo, những người có trách nhiệm bảo đảm hiệu quả trong việc thực hiện hệ thống kiểm soát Halal nội bộ; Ban Quản lý phải bảo đảm rằng các thành viên trong ban Halal được đào tạo về các nguyên tắc Halal và cách áp dụng; Ban quản lý phải chuẩn bị đầy đủ nguồn lực (tức là cơ sở vật chất, tài chính và kết cấu hạ tầng) để triển khai hệ thống kiểm soát Halal.

Chức năng và vai trò của Ban Halal nội bộ đó chính là xây dựng chính sách Halal; thực hiện hoạt động đánh giá nội bộ về Halal; thực hành Halal tốt trong tổ chức, trong đó gồm: Nguyên liệu thô, quy trình sản xuất, vận chuyển và lưu trữ, các thực hành sản xuất tốt.