Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội

Đề án nêu rõ, trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, kế thừa và phát huy kinh nghiệm, thành quả đạt được của những nhiệm kỳ trước, QH, các cơ quan của QH và từng đại biểu QH đã nêu cao tinh thần trách nhiệm, đoàn kết, nỗ lực phấn đấu thực hiện tốt nhiệm vụ của mình, góp phần quan trọng vào những thành tựu chung của đất nước. QH hoạt động ngày càng dân chủ và hiệu quả hơn. Đến nay, hệ thống pháp luật Việt Nam đã từng bước được bổ sung, hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN và quản lý mọi mặt đời sống kinh tế-xã hội. Công tác giám sát được tăng cường với sự kết hợp của nhiều phương thức tổng hợp và sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan, tổ chức; tập trung vào những vấn đề bức xúc, được dư luận đồng tình. Việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, đặc biệt là về kinh tế-xã hội, ngân sách Nhà nước và công trình, dự án quan trọng quốc gia ngày càng được cải tiến, bám sát và từng bước đáp ứng kịp thời yêu cầu của thực tiễn. Đối ngoại QH đạt nhiều kết quả tích cực cả về chiều rộng và chiều sâu, cả song phương và đa phương, góp phần quan trọng vào việc nâng cao vị thế đất nước trong khu vực và trên trường quốc tế. Tổ chức bộ máy được củng cố, kiện toàn, từng bước ổn định, cơ bản đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Phương thức hoạt động, chế độ làm việc được cải tiến theo hướng bảo đảm phát huy dân chủ, tăng tính chủ động, sáng tạo, phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức hữu quan…

Bên cạnh đó, hoạt động của QH thời gian qua còn những hạn chế, chủ yếu tập trung vào các vấn đề: Xây dựng pháp luật, quy trình làm luật tuy đã hình thành, từng bước được cải tiến, nhưng còn chưa đồng bộ; việc thực hiện chưa nghiêm. Một số quy định về hoạt động này còn thiếu cụ thể hoặc chưa phù hợp, nhưng chưa được sửa đổi, bổ sung, hướng dẫn kịp thời. Các quy định của pháp luật liên quan tiêu chí, quy trình, thủ tục quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, trong đó có việc quyết định dự toán ngân sách Nhà nước, các công trình, dự án quan trọng quốc gia còn chưa đầy đủ, thiếu cụ thể hoặc chưa khả thi. Điều kiện hoạt động của đại biểu chuyên trách còn nhiều khó khăn, thời gian dành cho việc thực hiện nhiệm vụ đại biểu của các đại biểu kiêm nhiệm còn ít. Các điều kiện bảo đảm, thông tin đầu vào phục vụ đại biểu QH còn thiếu và chưa kịp thời.

Vì vậy, Ủy ban Thường vụ QH nhận thấy, việc xây dựng Đề án nhằm tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của QH, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, bảo đảm QH thật sự là cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, đóng góp xứng đáng vào công cuộc đổi mới toàn diện đất nước là cần thiết.

Cải tiến, đổi mới trong hoạt động giám sát theo hướng tại phiên chất vấn, QH dành toàn bộ thời gian tại hội trường cho việc trả lời câu hỏi trực tiếp. Bố trí phiên họp trả lời chất vấn vào cuối kỳ họp để đại biểu QH có thời gian cân nhắc, chuẩn bị câu hỏi chất vấn. Ủy ban Thường vụ QH lựa chọn sớm một số nhóm vấn đề nổi lên, dự kiến danh sách những người trả lời chất vấn gửi xin ý kiến các vị đại biểu QH. Tiến hành chất vấn từng nhóm vấn đề, có đối thoại, tranh luận về từng vấn đề. Đại biểu QH đăng ký chất vấn theo nhóm vấn đề; câu hỏi chất vấn phải liên quan nhóm vấn đề đang chất vấn, ngắn gọn, rõ ý, không giải thích dài hoặc chỉ hỏi thông tin. Hằng năm tổ chức bỏ phiếu tín nhiệm đối với Chủ tịch nước, Phó Chủ tịch nước, Chủ tịch QH, Phó Chủ tịch QH, Ủy viên Ủy ban Thường vụ QH, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các thành viên khác của Chính phủ, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Kiểm sát nhân dân tối cao, Tổng Kiểm toán Nhà nước. Kết quả bỏ phiếu được công bố công khai; người không đủ số phiếu tín nhiệm quá bán so với tổng số đại biểu QH hai lần liên tiếp được xem xét, trình QH miễn nhiệm hoặc từ chức. Tăng cường các hoạt động giám sát chuyên đề ở Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của QH.

Cải tiến, đổi mới trong việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước theo hướng Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của QH thẩm tra dự toán ngân sách của bộ, ngành thuộc lĩnh vực được phân công phụ trách. Ủy ban Tài chính, ngân sách thẩm tra dự toán ngân sách Nhà nước và phân bổ ngân sách trung ương; bảo đảm để đại biểu QH có thời gian, thông tin đầy đủ, kịp thời khi tham gia quyết định ngân sách. Hoàn thiện tiêu chí dự án, công trình quan trọng quốc gia trình QH xem xét, quyết định. Bảo đảm để tất cả các đại biểu QH có thể tham gia Hội đồng, Ủy ban của QH và một người có thể tham gia một số Ủy ban. Tăng số lượng đại biểu QH hoạt động chuyên trách tại Hội đồng, Ủy ban, Đoàn đại biểu QH một cách hợp lý.

Về cải tiến, đổi mới trong việc tổ chức kỳ họp QH, phiên họp Ủy ban Thường vụ QH, đề án đưa ra hai phương án. Phương án 1: Tổ chức kỳ họp QH trong thời gian từ 20 đến 25 ngày, một năm hai kỳ, khoảng 40 đến 50 ngày, đồng thời bảo đảm hoàn thành nội dung chương trình và chất lượng kỳ họp. Chuyển một phần công việc tại kỳ họp sang hoạt động thường xuyên giữa hai kỳ họp QH của các đại biểu QH, Ủy ban Thường vụ QH, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của QH sang tổ chức xin ý kiến tại Hội nghị trực tuyến với sự tham gia của tất cả các vị đại biểu QH hoặc Hội nghị trực tuyến các đại biểu QH chuyên trách. Bảo đảm chất lượng tập hợp, tổng hợp, tiếp thu, giải trình ý kiến thảo luận của đại biểu QH; phát huy vai trò của các chuyên gia, các nhà khoa học, đặc biệt là đội ngũ đại biểu QH chuyên trách. Phương án 2: Hằng năm tổ chức ba kỳ họp QH. Kỳ họp thứ nhất chủ yếu về công tác xây dựng pháp luật và một số vấn đề kinh tế – xã hội cấp bách, được tổ chức từ ngày 1-3 đến hết tháng 3; hai kỳ họp tiếp theo chủ yếu để thảo luận, quyết định các vấn đề kinh tế-xã hội và một số nội dung khác theo thông lệ được tổ chức từ ngày 1 đến 15-7 và từ ngày 1 đến 15-11.

Đề án cũng đưa ra một số cải tiến, đổi mới trong hoạt động đối ngoại của QH; một số cải tiến, đổi mới công tác bảo đảm và một số cải tiến, đổi mới hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu QH.

Cùng ngày, Ủy ban Thường vụ QH đã cho ý kiến về việc bổ sung biên chế, số lượng thẩm phán Tòa án nhân dân địa phương năm 2012 – 2013 và về nhân sự Ủy viên Hội đồng tuyển chọn thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, thẩm phán Tòa án Quân sự T.Ư.