Thủ tướng Nhật Bản và chuyến thăm tới đất nước ‘đặc biệt’ Việt Nam

Nhận lời mời của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio sẽ thăm chính thức Việt Nam từ ngày 30/4-01/5/2022, trong bối cảnh quan hệ Việt Nam – Nhật Bản đang ở giai đoạn tốt nhất trong lịch sử và với cá nhân ông, Việt Nam là một đất nước “đặc biệt”.

Đây là chuyến thăm Việt Nam đầu tiên của ngài Kishida Fumio trên cương vị Thủ tướng Nhật Bản kể từ khi nhậm chức (tháng 10/2021), đồng thời để đáp lễ chuyến thăm chính thức Nhật Bản của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính (tháng 11/2021).

“Với tôi, Việt Nam là một đất nước đặc biệt…”

Quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng vì hòa bình và thịnh vượng ở Châu Á giữa Việt Nam và Nhật Bản được thiết lập tháng 03/2014 nhân chuyến thăm cấp nhà nước tới Nhật Bản của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang.

Chuyến thăm của Thủ tướng Kishida Fumio diễn ra trong bối cảnh quan hệ Việt Nam – Nhật Bản đang tiếp tục phát triển tốt đẹp, hiệu quả trên nhiều lĩnh vực; hai bên đang tích cực chuẩn bị các hoạt động kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 2023. Lãnh đạo cấp cao hai nước duy trì thường xuyên các chuyến thăm, tiếp xúc tại các diễn đàn quốc tế và khu vực.

Có thể nói, quan hệ giữa hai nước đang ở giai đoạn tốt nhất trong lịch sử kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, có sự tin cậy cao. Hai người tiền nhiệm của đương kim Thủ tướng Kishida Fumio là nguyên Thủ tướng Abe Shinzo và nguyên Thủ tướng Suga Yoshihide đều chọn Việt Nam là nước đầu tiên để tới thăm sau khi nhậm chức. Từng là Chủ tịch Liên minh Nghị sĩ Hữu nghị Việt – Nhật, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng là lãnh đạo nước ngoài đầu tiên được chính quyền mới của Nhật Bản mời thăm chính thức.

Về phần mình, Thủ tướng Kishida Fumio từng nhiều năm giữ chức Tổng Thư ký Liên minh Nghị sĩ hữu nghị Nhật Bản – Việt Nam. Ông đã thăm Việt Nam 3 lần trên các cương vị khác và đóng góp tích cực vào việc nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược sâu rộng năm 2014.

Cụ thể, Thủ tướng Kishida Fumio từng thăm Việt Nam vào tháng 7/2014 và 5/2016 trên cương vị Bộ trưởng Ngoại giao, tháng 5/2018 trên cương vị Chủ tịch Hội đồng nghiên cứu chính sách. Thủ tướng Kishida Fumio từng chia sẻ rằng với ông, “Việt Nam là một đất nước đặc biệt và có lương duyên với Nhật Bản”.

Chuyến thăm lần này nhằm đưa quan hệ Việt Nam – Nhật Bản đi vào chiều sâu, thúc đẩy triển khai kết quả chuyến thăm chính thức Nhật Bản của Thủ tướng Phạm Minh Chính (từ ngày 22-25/11/2021); tăng cường sự tin cậy chính trị Việt Nam – Nhật Bản và quan hệ tốt đẹp giữa lãnh đạo cấp cao hai nước trên cơ sở “tình cảm, chân thành, tin cậy”; tăng cường hợp tác thực chất trên các lĩnh vực, đáp ứng lợi ích và nguyện vọng của nhân dân hai nước.

Tuyên bố chung “Hướng tới việc mở ra một giai đoạn mới của quan hệ Đối tác chiến lược sâu rộng Việt Nam – Nhật Bản vì hòa bình và thịnh vượng ở châu Á” được hai nước thông qua trong chuyến thăm chính thức Nhật Bản của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính (từ ngày 22-25/11/2021) đã tạo động lực thúc đẩy quan hệ hai nước lên tầm cao mới.

Thời gian qua, hợp tác trên các lĩnh vực, nhất là quốc phòng, an ninh, đầu tư, thương mại, ODA, y tế, nông nghiệp, khoa học công nghệ, chuyển đổi số, giáo dục đào tạo, ứng phó với biến đổi khí hậu… được triển khai tích cực. Nhật Bản tiếp tục là đối tác kinh tế quan trọng hàng đầu, là nước tài trợ ODA lớn nhất, nhà đầu tư số 3, đối tác du lịch lớn thứ 3, thương mại lớn thứ 4 của Việt Nam. Hai bên tích cực phối hợp tháo gỡ vướng mắc ở nhiều dự án hợp tác quan trọng.

Việc đón Thủ tướng Nhật Bản thăm Việt Nam là bước triển khai đồng bộ đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, thực chất, hiệu quả; là bạn bè tốt, là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, vì hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển; Việt Nam đang xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, trong đó dựa vào nguồn lực bên trong là chiến lược, cơ bản, lâu dài, quyết định và xác định nguồn lực bên ngoài là quan trọng, đột phá.

Trước đó, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã thăm chính thức Nhật Bản từ ngày 22-25/11/2021 theo lời mời của Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio. Đây là chuyến thăm chính thức Nhật Bản đầu tiên của Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng cũng là vị khách quý nước ngoài đầu tiên của Chính phủ mới tại Nhật Bản.

Chuyến thăm đã đạt được những kết quả toàn diện, vừa cụ thể, thiết thực, vừa có ý nghĩa chiến lược, tạo ra những dấu ấn lớn giúp tăng cường, củng cố quan hệ Đối tác chiến lược sâu rộng với Nhật Bản. Chuyến thăm của Thủ tướng Phạm Minh Chính đã góp phần nâng tầm và thúc đẩy các mặt quan hệ hợp tác giữa hai nước đi vào thực chất hơn, hiệu quả hơn, xứng tầm với quan hệ đối tác chiến lược trên các lĩnh vực, đem lại lợi ích thiết thực cho nhân dân, doanh nghiệp và địa phương hai nước, nhất là trong bối cảnh cả hai nước đang phải khắc phục hậu quả của đại dịch COVID-19.

Thứ nhất, hai bên đã xác định được những định hướng lớn và biện pháp hết sức cụ thể để làm sâu sắc quan hệ vốn đã rất chặt chẽ và sâu rộng giữa hai nước, ra Tuyên bố chung “Hướng tới một giai đoạn mới của quan hệ Đối tác Chiến lược Sâu rộng Việt Nam-Nhật Bản vì Hoà bình và Thịnh vượng ở châu Á”.

Thứ hai, kế thừa những thành quả được nhiều thế hệ lãnh đạo hai nước dày công tạo dựng, chuyến thăm đã giúp củng cố niềm tin, thắt chặt tình cảm, sự chân thành và nâng cao sự hiểu biết lẫn nhau giữa hai nước, hai dân tộc, khẳng định Việt Nam và Nhật Bản là những người bạn, đối tác chiến lược thân thiết, tin cậy của nhau trên nhiều lĩnh vực.

Thứ ba, chuyến đi đã đạt được kết quả hết sức cụ thể, thúc đẩy hợp tác, giao lưu các cơ quan, địa phương và doanh nghiệp của hai nước. Các bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp giữa hai nước ký kết và trao đổi hơn 50 văn kiện, thỏa thuận hợp tác trên các lĩnh vực, trong đó có các thỏa thuận hợp tác về các dự án trị giá hàng chục tỷ USD.

Thông điệp xuyên suốt của Thủ tướng Phạm Minh Chính qua chuyến thăm là: Trong quan hệ song phương, Việt Nam nhất quán coi Nhật Bản là bạn, đối tác chiến lược tin cậy, thân thiết, quan trọng hàng đầu và lâu dài, chia sẻ nhiều lợi ích chiến lược chung. Nhân dân Việt Nam luôn dành tình cảm, sự trân trọng, quý mến và tin cậy lớn dành cho đất nước và con người Nhật Bản. Việt Nam ủng hộ Nhật Bản phát huy vai trò xứng đáng ở khu vực và trên thế giới; và sẵn sàng cùng Nhật Bản đóng góp cho việc duy trì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực.

Trong các cuộc tiếp xúc, hai bên thống nhất cho rằng, sự tương đồng và lịch sử quan hệ lâu đời trong lĩnh vực văn hóa, chan hòa tình cảm hữu nghị, tin cậy, hiểu biết của hai dân tộc, của nhân dân hai nước là giá trị quý báu hai bên cần khai thác và phát triển; mối quan hệ của Nhật Bản và Việt Nam càng sâu sắc và gắn bó trong những lúc khó khăn và thách thức, nhất là trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19.

Các lãnh đạo cấp cao của Chính phủ, Quốc hội, các đảng phái, các địa phương và nhân dân Nhật Bản đã đón tiếp Thủ tướng Phạm Minh Chính và Đoàn cấp cao Việt Nam hết sức trọng thị, thân tình, thể hiện tình cảm trân trọng, thân thiết, sự tin cậy và chân thành với đất nước và con người Việt Nam, nhất quán quan điểm ủng hộ thúc đẩy mạnh mẽ hợp tác nhiều mặt với Việt Nam.

Phía Nhật Bản cũng tin tưởng vào tiềm năng phát triển của Việt Nam, kỳ vọng Việt Nam trở thành trung tâm phục hồi và phát triển kinh tế sau đại dịch, đồng thời trở thành một hình mẫu trong các nước đang phát triển về chuyển đổi sang tăng trưởng xanh, bền vững, giảm phát thải, ứng phó biến đổi khí hậu.

Những kết quả hợp tác tích cực trên các lĩnh vực

Năm 2021 kim ngạch thương mại song phương Việt Nam – Nhật Bản đạt 42,7 tỷ USD, xuất khẩu đạt 20 tỷ USD (tăng 4,4%) . Trong 3 tháng đầu năm 2022, kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 11,2 tỷ USD, tăng 11% so với cùng kỳ năm 2021, trong đó xuất khẩu đạt gần 5,4 tỷ USD , tăng 10,1% và nhập khẩu đạt gần 5,8 tỷ USD, tăng 11,7% so với cùng kỳ năm 2021.

Lũy kế đến ngày 20/3, Nhật Bản có 4.828 dự án FDI còn hiệu lực tại Việt Nam với tổng vốn đầu tư đăng ký hơn 64,410 tỷ USD, đứng thứ 3 sau Hàn Quốc và Singapore trong tổng số 139 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam.

Nhật Bản là nước cung cấp vốn vay bằng đồng Yên cho Việt Nam lớn nhất, tổng giá trị vay cho đến tháng 12/2019 là 2.578 tỷ Yên (tương đương khoảng 23,76 tỷ USD, chiếm 26,3% tổng vốn ký kết vay nước ngoài của Chính phủ) .

Hợp tác nông nghiệp có bước đột phá từ năm 2014 trong chuyến thăm cấp Nhà nước tới Nhật Bản của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang. Hai bên đã ký kết và triển khai Tầm nhìn trung và dài hạn trong hợp tác nông nghiệp Việt Nam – Nhật Bản.

Hợp tác ứng phó với biến đổi khí hậu tiếp tục phát triển mạnh mẽ, thực chất với việc Nhật Bản liên tục cung cấp ODA những năm gần đây cho các dự án ứng phó với biến đổi khí hậu của Việt Nam.

Từ năm 1992 đến nay, Việt Nam đã cử nhiều tu nghiệp sinh sang Nhật Bản. Hiện Việt Nam đứng thứ nhất về số lượng thực tập sinh nước ngoài tại Nhật Bản với hơn 200.000 người .

Quan hệ hợp tác về giáo dục và đào tạo giữa hai nước đã phát triển dưới nhiều hình thức. Nhật Bản là một trong những nước viện trợ không hoàn lại lớn nhất cho ngành giáo dục đào tạo của Việt Nam. Hai bên đã ký kết nhiều văn kiện hợp tác trong lĩnh vực này. Số lưu học sinh Việt Nam tại Nhật Bản hiện đạt hơn 51.000 người.

Nhật Bản đang hợp tác để nâng cấp 4 trường đại học của Việt Nam đạt đại học chất lượng cao; đang hợp tác xây dựng Trường Đại học Việt-Nhật nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho Việt Nam…

Năm 2019, lượng khách du lịch Nhật Bản vào Việt Nam đạt gần 952.000 người, tăng 15,2% so với cùng kỳ năm trước. Hiện có khoảng 20.000 công dân Nhật Bản tại Việt Nam. Cộng đồng người Việt Nam tại Nhật Bản đạt hơn 450.000 người. Hợp tác địa phương hai nước được thúc đẩy mạnh mẽ, các địa phương của Việt Nam và Nhật Bản đã ký hơn 70 văn bản hợp tác.

Trong hợp tác phòng, chống dịch COVID-19, Nhật Bản viện trợ không hoàn lại hơn 7,4 triệu liều vaccine, hơn 4 tỷ Yên để cung cấp trang thiết bị, hỗ trợ kỹ thuật, cải thiện hệ thống y tế, Chính phủ, Quốc hội và địa phương Việt Nam hỗ trợ hơn 1,2 triệu khẩu trang cho Nhật Bản.