Thư Nam Phi: "Bát lửa khổng lồ" ở Johannesburg

Chiều nào, những đứa bé da đen của cái xóm nghèo bên rìa thị trấn Soweto phía Tây Nam thành phố Johannesburg cũng lăn lộn với trái bóng sờn da trên một bãi đất đỏ rộng lớn và bụi bặm. Phía sau lưng những đứa trẻ ấy là niềm tự hào của Người Nam Phi và là niềm mơ ước của bọn trẻ.

Planto một trong những đứa trẻ đang chơi bóng ở sân bụi, dừng trái bóng trong chân, khi nó đi hết đường biên ngang, nhìn tôi rồi đưa tay chỉ về phía xa và nói rằng: “Anh nhìn thấy không, cái bát lửa khổng lồ của Soweto bọn em?”. Tôi cười đồng ý mà không khỏi ngạc nhiên cách ví von của Planton về công trình vĩ đại của đất nước cầu vồng, sân vận động Soccer City.

Những đứa trẻ chơi bóng bụi bặm ngoài sân Soccer City.

Nhưng ngay lập tức, tôi định hình được nó, khi cố gắng đưa mắt nhìn về Soccer City theo kiểu nheo mắt của một người học vẽ nhìn về vật thể để phân định các mảng màu. Quả nhiên, lửa cháy lên từ thân Soccer City với những đốm sáng tựa tàn hương bay bay. Cái màu nâu đỏ rất đặc trưng, cái dáng vẻ khum khum rất đặc trưng và ngạc nhiên nhận ra đúng là cái bát gốm cổ của người Nam Phi đang được những ngọn lửa lung đỏ.

Tuyệt! Tự thốt lên lời cảm nhận ngắn gọn ấy. Hóa ra cảm hứng kiến trúc và nghệ thuật của Soccer City được thai nghén từ vốn dân gian, đem đến một dấu ấn Nam Phi rõ nét cho cầu trường, cho tiêu điểm của hàng tỉ ánh mắt dõi về nơi đây trong nay mai – sân vận động khai mạc và cũng là nơi khép lại World Cup 2010.

Sau trận đấu của đám trẻ, tôi hỏi Planto: “Em sinh năm bao nhiêu?”. Planto gãi đầu một hồi rồi trả lời rất nhẹ: “1999”. Tôi hỏi thêm: Sao em gọi Soccer City là bát lửa khổng lồ? Em không gãi đầu như lúc trước để ra vẻ ngượng ngùng mà trả lời rất nhanh: “Người lớn bảo thế”.

Năm 1999, Planto chào đời, cũng có nghĩa là em đã hạnh phúc cùng cha mẹ sống trong thời hậu chế độ phân biệt chủng tộc Apartheid. Em chưa đủ lớn để hiểu, để tự hào nói với một người da trắng như tôi về những ánh lửa quá khứ toát ra từ bát gốm khổng lồ phía xa xa kia.

Không biết, đã khi nào cha Planto kể cho cậu nghe về lời phát biểu đầu tiên sau 27 năm ngồi trong ngục tối của lãnh tụ Nelson Mandela. Chính nơi đây, ngay tại Soccer City, trước hàng vạn những người da đen đã dũng cảm đấu tranh để phá bỏ nạn phân biệt chủng tộc Apartheid, phá bỏ cách đấu tranh bạo lực chuyển sang chính sách hòa giải và thương lượng để đạt lòng dân, Mandela đã có bài phát biểu, để ông thành biểu tượng văn hóa, tự do, bác ái vào năm 1990.

Soccer City còn là biểu tượng của khát vọng bình đẳng ở Nam Phi.