Thế giới đang giải bài toán ảnh hưởng thuốc lá với giới trẻ ra sao?

Thuốc lá điếu vẫn là cám dỗ lớn nhất trong các sản phẩm thuốc lá đối với giới trẻ. Tại nhiều nước, thuốc lá điếu được quản lý chặt chẽ, hạn chế mua bán cho trẻ em vị thành niên và có mức giá rất cao.

Sự chuyển dịch từ thuốc lá điếu sang thuốc lá không khói hay còn gọi thuốc lá thế hệ mới, bao gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng… đang tạo ra nhiều thay đổi trong bức tranh tiêu thụ thuốc lá toàn cầu. Nhiều quốc gia tiên tiến đã chấp nhận và xem thuốc lá thế hệ mới (có kiểm chứng khoa học) là giải pháp hữu hiệu giúp giảm tác hại thuốc lá, bảo vệ sức khỏe cộng đồng nếu được kiểm soát tốt.

Thuốc lá điện tử có phải “cửa ngõ” dẫn đến việc hút thuốc?

Các chuyên gia cho rằng, ở các quốc gia sớm quản lý thuốc lá điện tử như Anh, Mỹ, Thụy Sĩ, Đức, Nhật Bản… nghiên cứu cho thấy không có tình trạng thuốc lá điện tử là cửa ngõ dẫn đến việc hút thuốc lá điếu thông thường. Thông tin này đã được xác nhận bởi Public Health England (PHE) – cơ quan y tế cao nhất tại Anh.

Một tổ chức kiên trì chống hút thuốc – Action on Smoking and Health (ASH) ở Anh – cũng kết luận sau 5 khảo sát lớn thực hiện với thanh thiếu niên từ độ tuổi 11-16 trong khoảng năm 2015-2017: “Không có bằng chứng cho thấy thuốc lá điện tử đã làm gia tăng tỷ lệ hút thuốc ở nhóm tuổi này. Trên thực tế, tỷ lệ hút thuốc trong giới trẻ đã giảm đáng kể từ khi thuốc lá điện tử xuất hiện trên thị trường.”

Tại châu Á, một nghiên cứu lớn trên 60.000 học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông do Bộ Y tế Nhật Bản ủy quyền thực hiện cho thấy việc sử dụng thuốc lá làm nóng cực kỳ thấp và thấp hơn nhiều so với hút thuốc lá điếu đốt cháy.

Có thể thấy, thuốc lá điếu vẫn là cám dỗ lớn nhất trong các sản phẩm thuốc lá đối với giới trẻ. Tại nhiều quốc gia, thuốc lá điếu được quản lý chặt chẽ, hạn chế mua bán cho trẻ em vị thành niên và có mức giá rất cao. Trong khi đó, tại Việt Nam, sản phẩm này hiện vẫn được bày bán nhan nhản trên đường phố, ngay tại các cửa hàng tạp hoá cách trường học không xa.

Kiểm soát tốt để bảo vệ giới trẻ và giảm tác hại cho người hút thuốc lá trưởng thành

Tại Anh, các sản phẩm thuốc lá điện tử có chứa nicotine là các sản phẩm giới hạn độ tuổi được quy định bởi MHRA, cơ quan cung cấp hướng dẫn cho người dùng. Bán hàng cho những người dưới 18 tuổi là bất hợp pháp. Để được phép kinh doanh ở Anh, thuốc lá điện tử có chứa nicotine phải đáp ứng các yêu cầu sau đây:

– Chứa ít hơn 20 mg nicotine/ml (tương đương với 2% hoặc ít hơn)

– Dán nhãn cảnh báo sức khỏe “Sản phẩm này có chứa nicotine là chất gây nghiện cao.”

– Đăng ký với MHRA và được liệt kê trên trang web của MHRA. Trang web này đồng thời cũng tiếp nhận các phản hồi từ thị trường cũng như phản ánh các hành vi mua bán sai đối tượng… để hỗ trợ cho quá trình kiểm soát của cơ quan chức năng.

Ngoài ra, có một số thành phần bị cấm đưa vào dung dịch chứa nicotine, bao gồm vitamin, chất kích thích như caffein hoặc taurine, chất tạo màu và chất hóa học gây ung thư, gây đột biến và độc tính sinh sản ở dạng chưa cháy.

Các điều kiện này cũng được các nước khác tham khảo và áp dụng trong việc quản lý thuốc lá thế hệ mới dành cho người trưởng thành, sau nhiều nghiên cứu độc lập bởi các cơ quan y tế quốc tế.

FDA Hoa Kỳ, Viện Đánh giá nguy cơ Liên bang Đức (BfR), Viện Y tế Công cộng và môi trường Quốc gia của Hà Lan (RIVM)… đã tiến hành các đánh giá và nghiên cứu độc lập đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Kết quả cho thấy hàm lượng các tác nhân gây hại và có tiềm năng gây hại chính trong các sản phẩm này giảm rõ rệt so với thuốc lá điếu đốt cháy.

Một phân tích dữ liệu đời thực từ tất cả dữ liệu có sẵn từ cơ sở dữ liệu của Trung tâm Dữ liệu Y tế Nhật Bản (JMDC) cho thấy có sự giảm đáng kể số ca nhập viện vì bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) và bệnh tim thiếu máu cục bộ cấp tính kể từ khi thuốc lá làm nóng có mặt tại Nhật Bản.

Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản (MHLW) và Trung tâm Ung thư Quốc gia (NCC) đã tiến hành hai nghiên cứu khác để xem xét tác động của thuốc lá làm nóng đối với chất lượng không khí trong nhà.

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng “mức phơi nhiễm với khí hơi (aerosol) từ thuốc lá làm nóng trong một phòng kín hút thuốc ở điều kiện thông thường thì được đánh giá là có thể chấp nhận được, vì nguy cơ ung thư trọn đời của thuốc lá làm nóng được kỳ vọng là dưới là 1/100.000 (mức độ an toàn – VSD). Mức này thấp hơn ba bậc so với thuốc lá điếu thông thường trong cùng điều kiện.”

Nếu căn cứ kết quả này, thuốc lá thế hệ mới không chỉ giảm tác hại cho người hút thuốc chủ động, mà còn giảm mức độ ảnh hưởng độc hại cho người hút thuốc thụ động. Đây cũng là lý do để nhiều nước đánh giá các sản phẩm này như là một trong những giải pháp thay thế, hướng tới mục tiêu giảm tác hại, vốn là một trong ba trụ cột trong chiến lược phòng chống tác hại thuốc lá toàn cầu của WHO.

Tuy nhiên, những sản phẩm có liên quan mật thiết đến sức khỏe người dùng này cần phải được quản lý chặt chẽ, thay vì tình trạng buôn bán rầm rộ trên thị trường chợ đen với nhiều “sáng kiến” phối trộn đa dạng như hiện nay, nhằm tránh những mối nguy trước mắt và lâu dài đối với toàn xã hội./.