Thách thức lớn nhất đối với Pa-le-xtin

Hơn một năm qua, làn sóng “Mùa xuân A-rập” tràn qua khu vực Trung Đông gây mất ổn định ở một số nước và căng thẳng gia tăng chung quanh chương trình hạt nhân của I-ran đã làm “lu mờ” vấn đề Pa-le-xtin. Các cuộc đàm phán hòa bình giữa Pa-le-xtin và I-xra-en đã tan vỡ. Sự ủng hộ quốc tế đối với Pa-le-xtin giảm sút, vai trò của Chính quyền Pa-le-xtin (PA) ngày càng suy yếu và bạo lực có nguy cơ tái diễn trong các vùng lãnh thổ của người Pa-le-xtin. Thủ tướng Pa-le-xtin X.Phay-át nêu rõ, ngoài sự chiếm đóng của I-xra-en, thách thức lớn nhất đối với người Pa-le-xtin là “sự lãng quên”. Theo ông, đây là hậu quả trực tiếp của “Mùa xuân A-rập” tràn qua Trung Đông, nơi người dân chỉ chú trọng đến các vấn đề trong nước họ. Trong khi đó, năm 2012 tại Mỹ diễn ra cuộc bầu cử tổng thống và nhiều nước châu Âu chìm trong “cơn bão” nợ công.

Từ nhiều thập kỷ nay, vấn đề Pa-le-xtin chiếm vị trí trung tâm trong đời sống chính trị ở Trung Đông. Cuộc đấu tranh của người Pa-le-xtin chống sự chiếm đóng của I-xra-en được coi là hiện thân của người A-rập vì tự do và chân giá trị. Chính quyền Ô-ba-ma khi lên cầm quyền đã khẳng định rằng một Nhà nước Pa-le-xtin bao gồm khu Bờ Tây và dải Ga-da là điều chủ yếu của tiến trình hòa bình Trung Đông. Thế nhưng, trong cuộc gặp tại Oa-sinh-tơn đầu tháng 3 vừa qua, Tổng thống Ô-ba-ma và Thủ tướng I-xra-en B.Nê-ta-ni-a-hu chỉ thảo luận về chương trình hạt nhân của I-ran và tình hình Xy-ri, mà không đề cập gì về các cuộc đàm phán hòa bình và sự chiếm đóng của I-xra-en. “Mùa xuân A-rập” có thể làm tăng sự chú ý của dư luận quốc tế đối với Pa-le-xtin. Nhưng trong thực tế, lại tạo nên những khó khăn đối với Tổ chức Giải phóng Pa-le-xtin (PLO) trong cuộc thương lượng với I-xra-en. Bởi sự ủng hộ lại dành cho Phong trào Hồi giáo Ha-mát. Nhưng Ha-mát cũng gặp nhiều khó khăn khi các cơ sở chính trị ở Xy-ri và I-ran giảm bớt hỗ trợ. Hệ quả là nảy sinh sự chia rẽ trong phong trào Pa-le-xtin, giữa Phong trào Pha-ta và Ha-mát, làm tê liệt các nỗ lực ủng hộ thành lập Nhà nước Pa-le-xtin bên cạnh I-xra-en.

Năm 2011, một trong những diễn biến tích cực khích lệ cuộc đấu tranh vì các quyền lợi cơ bản của nhân dân Pa-le-xtin khi PA đệ đơn lên LHQ để công nhận Nhà nước Pa-le-xtin. Ha-mát cũng đạt được thỏa thuận trao trả hàng trăm tù nhân Pa-le-xtin để đổi lấy việc thả binh sĩ G.Sa-lít cho I-xra-en. Nay, động lực thúc đẩy giải pháp hai nhà nước (Pa-le-xtin và I-xra-en) chung sống hòa bình là “xa vời” và những nỗ lực tại LHQ công nhận Pa-le-xtin vẫn bị cản trở, không một sáng kiến khả thi nào được đưa ra và sự chú ý đang tập trung vào những cuộc xung đột khác. Tổng thống Áp-bát và các cộng sự của ông hằng tuần nay đang soạn thảo bức thư gửi Thủ tướng Nê-ta-ni-a-hu. Trong đó trình bày tất cả lý do mà họ cho rằng ông Nê-ta-ni-a-hu đã cản trở tiến trình hòa bình. Ông Áp-bát cũng có kế hoạch gửi thư tới các nhà lãnh đạo Mỹ và châu Âu để giải thích vì sao ông từ bỏ con đường hòa bình và xem xét lại quan hệ của PA với I-xra-en.

Các nhà ngoại giao bày tỏ thông cảm với sự thất vọng của ông Áp-bát trước việc Ten A-víp từ chối ngừng xây dựng các khu định cư Do thái ở khu Bờ Tây và Đông Giê-ru-xa-lem. Tuy nhiên, họ lại hoài nghi khả năng ông Áp-bát có thể thỏa hiệp với I-xra-en vào thời điểm tình hình Trung Đông diễn biến phức tạp. Trong khi đó, I-xra-en và những nước ủng hộ Ten A-víp cho rằng, tình hình lộn xộn ở khu vực Trung Đông khiến Ten A-víp khó lòng trao trả những vùng lãnh thổ Pa-le-xtin bị chiếm đóng. Thất bại trong việc nối lại các cuộc đàm phán hòa bình với I-xra-en, Tổng thống Áp-bát theo đuổi hướng hòa giải với Ha-mát. Tuy nhiên, biện pháp này cũng bấp bênh. Kế hoạch thành lập Chính phủ đoàn kết dân tộc Pa-le-xtin, tiến tới tiến hành bầu cử công bố hồi tháng 5 năm ngoái, không thực hiện được do sự chia rẽ trong Ha-mát.

Trong khi đó, sự bất ổn tại nhiều nước A-rập do “Mùa xuân A-rập” gây nên, cùng với những toan tính của I-xra-en đã làm cho cuộc khủng hoảng tài chính của PA thêm trầm trọng. Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), tăng trưởng kinh tế ở khu Bờ Tây từ năm 2008 đến 2010 trung bình là 10%, giảm xuống 5,7% năm 2011 với tỷ lệ thất nghiệp 17%. PA mới chỉ nhận được hỗ trợ 340 triệu USD từ các nước A-rập. PA không đủ tiền trả nợ các công ty tư nhân và lương hưu, khất nợ khoảng 500 triệu USD cộng với nợ các ngân hàng tư nhân 1,1 tỷ USD. Những thỏa thuận giữa các Bộ trưởng Tài chính Pa-le-xtin và I-xra-en nhằm cải thiện thu nhập cho người Pa-le-xtin đã không thực hiện được vì Chính phủ I-xra-en không ký. Thủ tướng Phay-át cảnh báo có thể không tham dự hội nghị các nhà tài trợ cho Pa-le-xtin dự định tổ chức tại Brúc-xen trong tháng 3. Theo báo cáo của Ủy ban liên lạc đặc biệt (AHLC) của LHQ công bố ngày 19-3 vừa qua, tình trạng không có hòa bình với I-xra-en và vấn đề tài chính đang khiến quá trình xây dựng một Nhà nước Pa-le-xtin khó khăn hơn. Chia rẽ nội bộ Pa-le-xtin cùng các vấn đề bạo lực và nhân đạo ở dải Ga-da cũng đặt ra nhiều thách thức cho tiến trình này.