‘Thách thức cải thiện môi trường kinh doanh sẽ khó khăn hơn’

Trong năm 2020, bối cảnh dịch bệnh COVID-19 đã khiến các biện pháp cải thiện môi trường kinh doanh và hỗ trợ doanh nghiệp có phần chậm lại và thời gian tới được dự báo sẽ khó khăn hơn.

Ông Vũ Tiến Lộc-Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam phát biểu. (Ảnh: Vietnam )

“Những thách thức cần đặt ra đối với việc cải thiện môi trường kinh doanh trong 5 năm tới sẽ khó khăn hơn rất nhiều so với những gì đã làm được.”

Ông Vũ Tiến Lộc-Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), nhấn mạnh nội dung trên khi chia sẻ Báo cáo Chương trình cải cách môi trường kinh doanh Việt Nam: Góc nhìn từ Doanh nghiệp.

Báo cáo này do VCCI thực hiện với sự hỗ trợ của Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia (DFAT) thông qua Chương trình Australia hỗ trợ cải cách kinh tế Việt Nam (Chương trình Aus4Reform).

Tốc độ cải thiện môi trường kinh doanh chậm lại

Ông Lộc cho biết VCCI đã tổng hợp lại những thay đổi lớn trong môi trường đầu tư kinh doanh tại Việt Nam trong thời gian qua, điểm lại những hoạt động mà Chính phủ đã đề ra cùng với kết quả tích cực đạt được thông qua cảm nhận của doanh nghiệp. Theo ông, môi trường kinh doanh đã trở nên an toàn hơn, bình đẳng hơn giữa các thành phần kinh tế, thủ tục hành chính đã được cải thiện, chi phí không chính thức có chiều hướng giảm…

Song, trong năm 2020, bối cảnh dịch bệnh COVID-19 đã khiến các biện pháp cải thiện môi trường kinh doanh và hỗ trợ doanh nghiệp có phần chậm lại.

Thời gian qua, Chính phủ đã ban hành một loạt Nghị quyết về những nhiệm vụ, giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia (Nghị quyết 19/NQ-CP các năm 2014, 2015, 2016, 2017, 2018 và Nghị quyết 02/NQ-CP năm 2019 và 2020). Trong đó, các nghị quyết tập trung vào những nội dung quan trọng, như cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh, kiểm tra chuyên ngành hàng hoá, đơn giản hoá thủ tục hành chính cho doanh nghiệp đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý nhà nước…

Song, kết quả từ báo cáo cho thấy trong 11 lĩnh vực của Nghị quyết 02, các lĩnh vực thành lập doanh nghiệp, tiếp cận điện năng vẫn được đánh giá cao nhất (lần lượt là 72,5% và 65,9% doanh nghiệp đánh giá có sự chuyển biến tốt hoặc rất tốt), xếp cuối cùng là lĩnh vực phá sản (44,4% doanh nghiệp đánh giá tốt hoặc rất tốt).

Bên cạnh đó, khối doanh nghiệp đánh giá cùng với những mặt cải thiện rõ nét thì môi trường cạnh tranh vẫn còn nhiều yếu tố hạn chế. Như thời gian làm thủ tục đăng ký doanh nghiệp, khởi sự kinh doanh đã giảm liên tục (từ năm 2014 đến nay) và được dự đoán tiếp tục giảm nhờ một số văn bản mới ban hành (trong năm 2020) đã liên thông thủ tục hành chính. Song, mặc dù hệ thống công nghệ thông tin đã được ứng dụng từ nhiều năm nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu sử dụng dịch vụ trực tuyến gia tăng mạnh trong năm 2020.

Ngoài ra, thủ tục hành chính thuế có sự cải thiện chỉ số liên tục nhưng các vấn đề minh bạch trong các quy định pháp luật thuế vẫn chưa được cải thiện theo thời gian; lĩnh vực bảo hiểm xã hội cũng có nhiều cải thiện ở các năm trước và chủ yếu nhờ việc ứng dụng công nghệ thông tin, song đến nay lại có phần chững lại trong năm 2020…

Công bố Báo cáo Chương trình cải cách môi trường kinh doanh Việt Nam: Góc nhìn từ Doanh nghiệp, ngày 20/4. (Ảnh: Vietnam )

Bà Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), Giám đốc Chương trình Australia hỗ trợ cải cách kinh tế Việt Nam-Aus4Reform nhấn mạnh về hai vấn đề trọng tâm đã có cải thiện tích cực. Đó là những cải cách về điều kiện kinh doanh và quản lý, kiểm tra chuyên ngành.

Song bà Minh cho rằng môi trường kinh doanh vẫn còn nhiều trở ngại với doanh nghiệp, các điều kiện kinh doanh bất cập ở cấp luật; điều kiện kinh doanh chồng chéo, không cần thiết, không minh bạch hoặc can thiệp sâu vào quyền tự quyết của doanh nghiệp; hoạt động kiểm tra chuyên ngành chuyển biến chậm; cơ chế một cửa chưa thực sự hiệu quả khi doanh nghiệp vẫn phải nộp kèm bản giấy, thiếu kết nối giữa các bộ ngành, hệ thống công nghệ thông tin bị nghẽn…

Thực thi chính sách còn bất cập

Báo cáo cũng chỉ ra rằng khối doanh nghiệp ghi nhận một số cải cách ấn tượng, như các quy định pháp luật về các thủ tục liên quan đến xây dựng được đánh giá khá cao. Nhưng, họ cho rằng việc thực thi thì vẫn còn nhiều vấn đề bất cập, đặc biệt là các khoản chi phí không chính thức và thời gian giải quyết hồ sơ dài hơn quy định.

Hơn thế, báo cáo cho hay việc tiếp cận vốn tín dụng của các doanh nghiệp trong năm 2020 gặp nhiều khó khăn hơn năm 2019, mặc dù Chính phủ đã đưa ra một số giải pháp nhằm nới lỏng chính sách tiền tệ.

Một phát hiện khác từ báo cáo, đó là lĩnh vực đăng ký bất động sản và quản lý đất đai mặc dù có sự cải thiện trong các năm 2018 và 2019, song lại trở nên khó khăn hơn trong năm 2020. Cụ thể, tỷ lệ doanh nghiệp gặp khó khăn khi làm thủ tục tăng mạnh trong năm 2020 mà nguyên nhân chủ yếu là do thời hạn giải quyết hồ sơ lâu hơn quy định. Điều này chỉ ra các nhiệm vụ minh bạch các thông tin về quản lý đất đai đã được đề ra song không có cải thiện trên thực tế.

Không chỉ vậy, hoạt động của toà án trong việc giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại và phá sản doanh nghiệp có sự cải thiện song điểm số khá thấp. Hoạt động thi hành án dân sự ngày càng tệ hơn khi tỷ lệ thi hành án thành công giảm liên tục từ 2017 đến nay.

“Việc vận hành của các Cổng dịch vụ công trong việc làm thủ tục và thanh toán trực tuyến gặp rất nhiều vấn đề vướng mắc về kỹ thuật. Các cổng này cũng ít công bố các số liệu thống kê đầy đủ và chi tiết để có thể giám sát hiệu quả hoạt động,” báo cáo đề cập.

Mục tiêu một triệu doanh nghiệp chỉ đạt 81,2%

Về mục tiêu một triệu doanh nghiệp năm 2020, báo cáo cho biết chỉ đạt được 81,2%. Trong đó, một số địa phương có mức tăng trưởng số lượng doanh nghiệp rất cao như Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hưng Yên, Bắc Giang, Bình Phước, Bình Dương, Đồng Nai. Việc tổ chức đối thoại và giải quyết vướng mắc cho doanh nghiệp được thực hiện tương đối hiệu quả trong nhiều năm qua và được nhiều doanh nghiệp ghi nhận, đánh giá cao.

Theo nhóm nghiên cứu, do bối cảnh của dịch bệnh COVID-19, tỷ lệ doanh nghiệp hài lòng với hoạt động thúc đẩy tại các địa phương có phần giảm. Bởi hình thức đối thoại trực tuyến đã được nhiều địa phương thực hiện nhưng hình thức này chỉ phù hợp với một số nhóm nội dung như tuyên truyền phổ biến quy định mới.

Ông Andrew Barnes, Phó Đại sứ Australia tại Việt Nam cho rằng báo cáo được công bố sẽ giúp các nhà hoạch định chính sách lắng nghe quan điểm thực tiễn của cộng đồng doanh nghiệp.

“Điều này rất quan trọng vì cộng đồng doanh nghiệp có vai trò không thể thiếu trong việc chỉ ra cho các cơ quan nhà nước những biện pháp nhằm cải thiện chính sách, giảm bớt các quy định không cần thiết và hỗ trợ môi trường kinh doanh, tăng trưởng kinh tế,” ông Andrew nói.

Có cùng quan điểm trên và Lộc nhấn mạnh: “Đây chính là lúc cần có sự chung tay góp sức của tất cả các doanh nghiệp, các hiệp hội doanh nghiệp, các cơ quan, từng cán bộ trong bộ máy nhà nước, không chỉ bằng công sức mà còn phải cả trí tuệ, để có thể tiếp tục đưa môi trường kinh doanh của Việt Nam tiến lên”./.