Tạo động lực để người dân tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện

Ảnh minh họa

Hướng tới mục tiêu bảo hiểm xã hội toàn dân

Nói về con số lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH), nông dân, lao động phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện trong thời gian tới được đề cập trong Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH (gọi tắt là Nghị quyết 28), ông Trần Hải Nam, Phó Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội – Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội – nhấn mạnh, việc đưa ra các chỉ tiêu trong phát triển đối tượng tham gia BHXH nói chung và trong đó có đối tượng thuộc khu vực phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện nói riêng, thể hiện quan điểm rất rõ ràng trong việc cần phải đẩy mạnh mở rộng phạm vi bao phủ của chính sách BHXH trong thời gian tới, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân.

Qua 10 năm triển khai thực hiện (2008-2018), tính đến 31-12-2018, cả nước mới có gần 280 nghìn người tham gia BHXH tự nguyện, chiếm khoảng 0,55% lực lượng lao động trong độ tuổi.

Ngay sau khi có Nghị quyết 28, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 125/NQ-CP ngày 8-10-2018 ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW. Cùng với đó là Nghị quyết số 102/NQ-CP ngày 3-8-2018 về việc giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH. Theo đó, giai đoạn 2019-2020 giao UBND các tỉnh, thành phố căn cứ thực tế địa phương mình để tự xác định chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH, giao cho các địa phương triển khai thực hiện… Từ năm 2021 trở đi, Chính phủ sẽ quyết định giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội cho các địa phương.

Từ đầu năm 2019, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã chủ động phối hợp BHXH Việt Nam và Tổng công ty Bưu điện Việt Nam triển khai đồng bộ các giải pháp để phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Kết quả ước tính đến hết quý 3 năm 2019, số người tham gia BHXH tự nguyện đã tăng lên hơn 450 nghìn người, chiếm khoảng 0,9% so với lực lượng lao động trong độ tuổi. Như vậy, mục tiêu 1% vào năm 2021 hoàn toàn có thể đạt được.

Gỡ bỏ những rào cản

Ông Đinh Duy Hùng, Phó Trưởng Ban Thu, BHXH Việt Nam cho hay, đến thời điểm này của năm 2019, đã có hơn 463 nghìn người tham gia BHXH tự nguyện, một kết quả khá khả quan, có thể vượt chỉ tiêu đề ra của năm.

Tuy nhiên, nhìn nhận từ thực tế, ông Trần Hải Nam cho rằng, mặc dù có lợi cho người tham gia, tuy nhiên, việc triển khai chính sách BHXH tự nguyện còn có một số khó khăn, hạn chế.

Đối tượng của chính sách chủ yếu là người lao động khu vực phi chính thức, khu vực không có quan hệ lao động, nông dân, lao động tự do… Họ thường có tính chất công việc không ổn định, mặt bằng thu nhập chung thấp. Do đó, việc trích nguồn thu nhập để tham gia BHXH gặp nhiều khó khăn. Bản thân người lao động cũng đang phải lo trang trải cho các khoản chi phí sinh hoạt trước mắt nên việc tiết kiệm để lo cho tương lai chưa được quan tâm.

Chính sách hỗ trợ tiền đóng đã được triển khai từ năm 2018 nhưng mức hỗ trợ còn thấp, chưa thực sự tạo động lực để thúc đẩy người lao động tham gia BHXH tự nguyện.

Ngoài ra, đối với những người có khả năng tham gia, việc nắm bắt, tiếp cận các đối tượng để thông tin về chính sách, vận động người lao động tham gia còn nhiều hạn chế. Người dân vẫn còn lo ngại về các thủ tục hành chính, còn chưa biết nếu tham gia thì đăng ký ở đâu, quy trình thủ tục thế nào. Các phương thức thu, nộp BHXH hiện vẫn còn chưa đa dạng và thuận lợi đối với người dân.

Thêm nữa, chính sách BHXH tự nguyện mới chỉ được thực hiện với hai chế độ là hưu trí và tử tuất – những chính sách dài hạn. Thí dụ, để được hưởng lương hưu, ngoài điều kiện về tuổi đời, người tham gia cần có tối thiểu 20 năm đóng BHXH. Đây chính là rào cản để người dân chưa thực sự sẵn sàng tham gia chính sách BHXH tự nguyện.

Do đó, trong thời gian tới, cần có một số định hướng và giải pháp phù hợp, đại diện Vụ BHXH nhận định,

Trước hết, cần thúc đẩy việc chuyển dịch lao động từ khu vực phi chính thức sang khu vực chính thức để tạo sự ổn định về công việc, thu nhập, là cơ sở cho việc tham gia BHXH.

Tiếp đó, triển khai cải cách thủ tục hành chính, đa dạng các phương thức thu – nộp BHXH; đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHXH tự nguyện; tiếp tục thực hiện việc giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH tới các địa phương.

Quan trọng hơn là sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách pháp luật, cụ thể thực hiện lộ trình để giảm dần điều kiện thời gian đóng góp hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm và tiến tới còn 10 năm để mở rộng cơ hội tiếp cận lương hưu. Cũng cần nghiên cứu để bổ sung thêm các chế độ BHXH ngắn hạn, thực hiện các gói BHXH ngắn hạn linh hoạt, đáp ứng nhu cầu của người dân. Cùng với đó là điều chỉnh chính sách hỗ trợ tiền đóng phù hợp, tạo động lực để khuyến khích người dân tham gia BHXH tự nguyện.