Số hóa hoạt động chi trả an sinh xã hội cho người dân

Chiều 26/3, tại Hà Nội, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức Tọa đàm "Số hóa hoạt động chi trả an sinh xã hội cho người dân", nhằm trao đổi, thảo luận về những biện pháp đẩy mạnh số hóa chi trả an sinh xã hội trong thời gian tới.

Thời gian qua, các bộ, ngành có sự phối hợp hết sức chặt chẽ, hiệu quả, triển khai đồng bộ các giải pháp số hóa trong thanh toán chi trả chính sách an sinh xã hội cho người dân, qua đó đã mang lại những lợi ích hết sức thiết thực, cụ thể, tiết kiệm thời gian, công sức, tiền bạc đối với người dân, xã hội, đặc biệt là những người được thụ hưởng trực tiếp các chính sách về an sinh xã hội.

Tọa đàm "Số hóa hoạt động chi trả an sinh xã hội cho người dân" đem lại góc nhìn khái quát, toàn diện về hoạt động chi trả chính sách an sinh xã hội hiện nay. Những kết quả đạt được trong ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa chi trả an sinh xã hội. Những tiện lợi, lợi ích, những chi phí được cắt giảm thông qua ứng dụng công nghệ số trong chi trả an sinh xã hội mà người dân, xã hội được thụ hưởng. Từ đó xác định nhiệm vụ, giải pháp đối với các bộ ngành, cơ quan hữu quan hữu quan nhằm tiếp tục đẩy mạnh số hóa chi trả an sinh xã hội trong thời gian tới.

Các vị khách mời tham dự tọa đàm gồm: ông Lê Anh Dũng, Phó Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; ông Nguyễn Thế Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Kiểm soát Chi, Kho bạc Nhà nước; bà Vũ Thị Thanh Hà, Chánh Văn phòng Trung tâm Công nghệ thông tin, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội; Thiếu tá Đào Đình Nam, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu, ứng dụng dữ liệu dân cư và căn cước công dân, Trung tâm dữ liệu quốc gia về dân cư (C06); ông Nguyễn Hoàng Long, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thanh toán quốc gia (NAPAS).

Tích cực chi trả an sinh xã hội thông qua tài khoản

Theo bà Vũ Thị Thanh Hà, đối tượng chi trả an sinh xã hội thuộc ngành Lao động-Thương binh và Xã hội quản lý là người có công với cách mạng, đối tượng bảo trợ xã hội, hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng yếu thế khác.

Sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1813- QĐ/TTg phê duyệt Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2021-2025, Chỉ thị 21/CT-TTg về thúc đẩy chuyển đổi số trong chi trả an sinh xã hội không dùng tiền mặt, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đã ban hành các văn bản hướng dẫn, phối hợp với C06 để triển khai tại các địa phương, bao gồm: rà soát, làm sạch thông tin cá nhân; tích cực tuyên truyền để các đối tượng chi trả an sinh xã hội để chủ động mở tài khoản thanh toán; hỗ trợ các cụ người cao tuổi, già yếu lập tài khoản thanh toán...

Bộ phấn đấu hết năm 2024, tỷ lệ đối tượng hưởng chính sách an sinh xã hội có tài khoản đạt tối thiểu 30% trên tổng số đối tượng thuộc địa phương quản lý.

Trường hợp đối tượng hưởng chính sách an sinh xã hội không đủ điều kiện mở tài khoản theo quy định và không có người ủy quyền nhận thay thì thực hiện chi trả trực tiếp qua tổ chức dịch vụ chi trả hoặc phương thức khác theo quy định.

Hiện nay, hoạt động chi trả an sinh xã hội được thực hiện thông qua công chức văn hóa-xã hội cấp xã từ ngày 1-10 hằng tháng tại trụ sở xã; thông qua các tổ chức dịch vụ chi trả (bao gồm các đối tượng có tài khoản thanh toán và chưa có tài khoản thanh toán; chi trả trực tiếp từ Kho bạc Nhà nước cấp huyện đến trực tiếp tài khoản đối tượng thụ hưởng).

Ông Nguyễn Thế Anh cho biết, ngày 13/4/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 455/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược Kho bạc Nhà nước đến năm 2030, với mục tiêu tổng quát là xây dựng Kho bạc Nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực hiệu quả và kiện toàn bộ máy Nhà nước gắn với tăng cường ứng dụng nền tảng công nghệ thông tin hiện đại, kết nối viễn thông với hệ thống cơ sở dữ liệu khác và cơ sở dữ liệu quốc gia để phục vụ tốt nhất người dân, doanh nghiệp, cũng như các cơ quan Nhà nước, hướng đến năm 2030 thực hiện được mục tiêu kho bạc số.

Gắn với mục tiêu tổng quát, Chiến lược đặt ra 5 mục tiêu cụ thể. Mục tiêu đầu tiên và quan trọng nhất là đến năm 2025 Kho bạc Nhà nước vận hành trên dữ liệu số, hoàn thành nền tảng kho bạc số và cơ bản toàn bộ giao dịch thu chi ngân sách Nhà nước qua hệ thống theo phương thức điện tử.

Sau 2025, Kho bạc Nhà nước sẽ tập trung nghiên cứu phát triển các dịch vụ theo nhu cầu của người dân, doanh nghiệp và các cơ quan Nhà nước để đến năm 2030 xây dựng được kho bạc số.

Thiếu tá Đào Đình Nam đánh giá, với vai trò là đơn vị triển khai thường trực Đề án 06, sau hơn 2 năm triển khai, các bộ, ngành đã triển khai rất tích cực và đạt được những kết quả rất khả quan, qua việc triển khai số hóa hoạt động chi trả an sinh xã hội:

Thứ nhất, Đề án 06 với vai trò của Bộ Công an cùng với Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đã tạo lập, đối soát, làm sạch toàn bộ dữ liệu về an sinh xã hội với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Đây chính là điều kiện quan trọng nhất để thực hiện việc chi trả đúng người, đúng đối tượng và không bị gian lận trong quá trình chi trả.

Thứ hai, C06 đã phối hợp với Ngân hàng Nhà nước, Bộ Lao động,Thương binh và Xã hội, Bộ Tài chính, cùng với Ủy ban nhân dân các địa phương đã hoàn thiện tính năng an sinh xã hội nhằm xây dựng nền tảng thanh toán chi trả an sinh xã hội trên ứng dụng VNeID.

Bên cạnh đó, Bộ Công an cũng hướng tới mục tiêu cùng với các bộ, ngành sẽ xây dựng cho tất cả công dân đều có tài khoản an sinh xã hội được xác thực với danh tính từ dữ liệu quốc gia về dân cư.

Nếu ngày mai, người nào đó trở thành đối tượng được chi trả an sinh xã hội thì hoàn toàn có thể thụ hưởng ngay. Chúng ta có thể theo dõi quá trình, kết quả chi trả, được cập nhật liên tục. Do vậy, toàn bộ quy trình chi trả này luôn được bảo đảm thuận tiện, công khai, minh bạch, đúng người, đối tượng và ứng dụng được công nghệ và chuyển đổi số.

Còn theo ông Lê Anh Dũng, Ngân hàng Nhà nước đã tham mưu ban hành nhiều chính sách, quy định thuận lợi cho hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt. Và các ngân hàng đã đầu tư hệ thống và nghiên cứu, phát triển các giải pháp dịch vụ để cung cấp các dịch vụ thanh toán an toàn, tiện lợi.

Ngân hàng Nhà nước đã chỉ đạo các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán thường xuyên nâng cấp hệ thống, tiện ích để cung ứng các nền tảng thanh toán liên thông, cho phép xử lý tức thời và vận hành 24/7 để đáp ứng nhu cầu của người dân, doanh nghiệp, đặc biệt có thể cho phép chi trả an sinh xã hội an toàn, tiện lợi, nhanh chóng đến người hưởng.

Một khía cạnh nữa, đặc biệt là các ngân hàng thương mại, các tổ chức thanh toán đã phát triển hệ sinh thái số, cụ thể ở đây là các tài khoản thanh toán, ví điện tử, tài khoản mobile banking để đáp ứng cho người dân có nhu cầu chi trả an sinh xã hội, để tiếp nhận và sử dụng nguồn tiền nhận được.

Sau ngày 1/7/2024 sẽ hoàn thiện và chính thức triển khai

Ông Nguyễn Hoàng Long cho biết, trong triển khai hạng mục về chi trả an sinh xã hội, NAPAS là đơn vị đứng ra cung cấp hệ thống hạ tầng kỹ thuật để kết nối giữa hệ thống ngân hàng để chia sẻ dữ liệu và cho phép người dân khách hàng thông qua ứng dụng VNeID để đăng ký số tài khoản ngân hàng và số tài khoản mobile money dùng để nhận chi trả an sinh xã hội.

Thông qua việc đăng ký kết nối online, khách hàng có thể được xác thực online và bảo đảm tính chính xác đầy đủ những thông tin về số tài khoản cũng như số tài khoản mobile money để sau này tạo điều kiện cho việc chi trả những khoản an sinh xã hội đúng đối tượng, đúng đủ.

Sau khi các ngân hàng thương mại nhận được thông tin và thực hiện giao dịch chi trả cho các đối tượng, NAPAS sẽ vận hành hệ thống chuyển khoản liên ngân hàng để chuyển tiền ngay đến tài khoản thanh toán đã được người dân đăng ký một cách thông suốt và chính xác.

Trong thời gian qua, NAPAS đã phối hợp với 1 số ngân hàng thành viên, cụ thể là BIDV, VCB, Vietinbank, Nam Á cũng như VNPT để thực hiện thí điểm triển khai đăng ký tài khoản ngân hàng/tài khoản mobile money trên hệ thống VNeID và đã thực hiện thí điểm thành công.

Trong thời gian tới, sau khi C06 thực hiện cập nhật chính thức tính năng an sinh xã hội trên ứng dụng VNeID để toàn bộ người dân có thể lên đó đăng ký tài khoản ngân hàng và số tài khoản mobile money thì NAPAS sẽ cùng phối hợp thực hiện triển khai chính thức, rộng rãi.

Quá trình triển khai, NAPAS nhận được sự ủng hộ và chỉ đạo sát sao từ Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an, trong xây dựng toàn bộ không chỉ hệ thống kỹ thuật mà còn là các quy trình, quy định, văn bản pháp lý và giải quyết các vấn đề bảo mật trong việc trao đổi thông tin dữ liệu của khách hàng đạt toàn bộ các tiêu chuẩn quy định của pháp luật.

Khó khăn vướng mắc chủ yếu là vì đây là dịch vụ chưa có tiền lệ. Việc thực hiện thanh toán chi trả giữa các ngân hàng với nhau thì NAPAS và các ngân hàng đã vận hành từ lâu, nhưng lần này là kết nối giữa hệ thống ngân hàng và cơ sở dữ liệu của Bộ Công an, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội.

Ông Lê Anh Dũng đánh giá chi trả an sinh xã hội được số hóa mang lại nhiều lợi ích. Trước tiên là sẽ an toàn hơn, nhanh chóng hơn, tránh xảy ra việc chi trả tiền trợ cấp nhầm, bảo đảm sẽ đến được tận tay người hưởng.

Thứ hai, các cơ quan chức năng có quy trình số hóa cho phép khâu kiểm tra, kiểm soát, giám sát được thực hiện thông suốt, minh bạch và an toàn. Và các tổ chức cung cấp dịch vụ như NAPAS, ngân hàng cũng được hưởng lợi từ các lớp khách hàng được gia tăng.

Khó khăn vướng mắc chủ yếu là vì đây là dịch vụ chưa có tiền lệ. Việc thực hiện thanh toán chi trả giữa các ngân hàng với nhau thì NAPAS và các ngân hàng đã vận hành từ lâu, nhưng lần này là kết nối giữa hệ thống ngân hàng và cơ sở dữ liệu của Bộ Công an, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội.

Các cơ quan chức năng đương nhiên sẽ phục vụ người dân tốt hơn đặc biệt thông qua VNeID có tính năng cho phép xác thực người hưởng. Ở đây chúng ta thấy thông tin đã được làm sạch, như đại diện C06 đã khẳng định là liên tục được cập nhật, bảo đảm người hưởng là người thực tế được nhận tiền, Nhà nước không bị thất thu, tiền đến được đúng đối tượng.

Theo thiếu tá Đào Đình Nam, để hoàn thiện quy trình chi trả an sinh xã hội trên ứng dụng VNeID, Bộ Công an, C06 cùng với Ngân hàng Nhà nước, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Kho bạc Nhà nước và các đơn vị, địa phương đã hoàn thiện quy trình và xin ý kiến thống nhất.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai vẫn phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành liên quan và Ủy ban nhân dân các địa phương cùng công tác tuyên truyền để người dân nhận thức và thụ hưởng những tiện ích rất thuận tiện qua ứng dụng công nghệ chuyển đổi số.

Về góc độ pháp lý, hiện nay việc chi trả an sinh xã hội qua tài khoản thanh toán vẫn đang thí điểm, dự kiến sau ngày 1/7/2024 sẽ hoàn thiện và chính thức triển khai. Quá trình chi trả liên quan đến rất nhiều cơ quan, doanh nghiệp và các tổ chức tín dụng, tổ chức ngân hàng, do vậy, phải bảo đảm về an ninh, an toàn hệ thống cũng như bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Vai trò then chốt ở đây là Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội cùng với Bộ Công an luôn luôn phải làm sạch, cập nhật dữ liệu về an sinh xã hội, từ đó đồng bộ với tài khoản thanh toán của ngành ngân hàng và tất cả mọi dữ liệu đều được khớp.

Quan trọng hơn nữa là Kho bạc Nhà nước cũng sẽ rút ngắn quy trình để kết hợp với Bộ Công an, Kho bạc Nhà nước, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Lao động–Thương binh và Xã hội toàn trình trong quá trình chi trả từ Kho bạc Nhà nước đến người dân trên một hệ thống, giải quyết trong thời gian thực.

Về chi trả cho cá nhân vào tài khoản, hiện nay Kho bạc Nhà nước đã thực hiện việc nâng cấp các dịch vụ công trực tuyến với quy trình kiểm soát thanh toán cho các cá nhân hưởng lương từ ngân sách Nhà nước và qua cổng trao đổi dữ liệu của Kho bạc Nhà nước.

Sắp tới, Kho bạc Nhà nước thực hiện quy trình chi trả an sinh xã hội tương tự như theo quy trình chi trả lương. Theo đó, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội sẽ phối hợp với cơ quan công an để trao đổi xác thực thông tin chính xác về các đối tượng thụ hưởng để lập bảng thanh toán, sau đó cơ quan Lao động–Thương binh và Xã hội sẽ lập hồ sơ đề nghị thanh toán với Kho bạc Nhà nước.

Sau khi thực hiện công tác kiểm soát xong, thì kho bạc sẽ đưa dữ liệu bảng thanh toán lên cổng trao đổi dữ liệu. Quy trình này khác và tiến bộ hơn so với trước, trước đây khi các đơn vị chuyển lên dịch vụ công trực tuyến thì Kho bạc Nhà nước sẽ phải in, phục hồi bảng thanh toán và mang bảng thanh toán ra ngân hàng thương mại để thanh toán. Với quy trình này, khâu đó sẽ được số hóa và bảo đảm dữ liệu an toàn, chính xác.

Bà Vũ Thị Thanh Hà chia sẻ, ngành Lao động-Thương binh và Xã hội có vai trò then chốt trong công tác chi trả an sinh xã hội, đặc biệt ở giai đoạn này là không dùng tiền mặt.

Để thực hiện chủ trương của Đảng, Chính phủ, ngành Lao động-Thương binh và Xã hội rất quyết liệt trong việc triển khai; tích cực phối hợp với các địa phương, với lực lượng công an cấp xã để rà soát thông tin, làm sạch dữ liệu, cập nhật thông tin tài khoản, thường xuyên báo cáo và rà soát số liệu hằng ngày.

Lực lượng tuyến dưới rất vất vả, chia sẻ với lực lượng công an tuyến xã cũng như cán bộ Lao động-Thương binh và Xã hội cấp xã, làm hằng ngày, đợt cao điểm phải làm cả đêm, để đáp ứng dữ liệu được làm sạch, kịp thời chia sẻ với dữ liệu quốc gia về dân cư.

Ngành Lao động-Thương binh và Xã hội và lực lượng công an gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt trong công tác chi trả, do đối tượng quản lý hơi đặc biệt. Đó là người có công với cách mạng qua nhiều thời kỳ kháng chiến, người cao tuổi – khó thay đổi trong quan điểm khi nhận tiền trợ cấp. Các đối tượng nhận bảo trợ thường không có điều kiện mua điện thoại thông minh. Để đáp ứng yêu cầu chi trả không dùng tiền mặt, ngành Lao động-Thương binh và Xã hội cùng lực lượng công an đã đi vận động đến từng gia đình, tuy nhiên gặp không ít khó khăn.

Trong quá trình tuyên truyền vận động tại các địa phương, chúng tôi cũng đặt ra nhiều vấn đề, đến nay nhiều ngân hàng thương mại đã có những ưu đãi đối với các đối tượng nhận chi trả an sinh xã hội qua tài khoản thanh toán, như đã có 4 hoặc 5 ngân hàng cam kết hỗ trợ toàn bộ các chi phí tối thiểu đối với mở, duy trì tài khoản thanh toán.

Tuy nhiên, tỷ lệ đối tượng không đủ điều kiện để mở tài khoản rất nhiều, đặc biệt là những người già yếu, mất khả năng kiểm soát về tinh thần, hoặc người khuyết tật không có vân tay, người chưa được cấp căn cước công dân… Đó là những khó khăn để thực hiện tỷ lệ 100% đối tượng được chi trả qua tài khoản của ngành Lao động-Thương binh và Xã hội.

Những nội dung này đã được báo cáo với tổ công tác Đề án 06 của Chính phủ họp hằng tháng. Một mặt, lãnh đạo của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội quyết liệt trong việc chỉ đạo, một mặt vẫn có những đề xuất, kiến nghị với Chính phủ để có những giải pháp xử lý theo từng nhóm đối tượng. Đối tượng nào đủ điều kiện mở tài khoản thì vận động ngay lập tức mở để hưởng dịch vụ chi trả qua tài khoản…