Sản xuất thành công vắc-xin phòng bệnh lở mồm long móng ở gia súc

Ngày 26-10-2018, Cục Thú y (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) đã cấp giấy chứng nhận cho phép lưu hành vắc-xin phòng bệnh lở mồm long móng (LMLM) AVAC-V6 FMD Emulsion type O do Công ty TNHH MTV AVAC Việt Nam (Công ty AVAC Việt Nam) – công ty thành viên của Công ty cổ phần Phát triển công nghệ nông thôn (Công ty RTD) sản xuất. Ðây là sản phẩm vắc-xin LMLM thương mại đầu tiên được sản xuất trong nước, đáp ứng đầy đủ các tiêu chí, tiêu chuẩn theo quy định để tiêm phòng cho gia súc.

Theo Tổ chức Thú y thế giới (OIE), LMLM là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất ở gia súc và được OIE xếp thứ nhất trong gần 120 bệnh ở động vật cần cảnh báo toàn cầu, bởi vì bệnh lây lan rất nhanh, ở phạm vi rộng, thường phát thành dịch lớn và gây thiệt hại lớn cho ngành chăn nuôi gia súc, ảnh hưởng nhiều đến kinh tế, xã hội và môi trường. Ðáng chú ý, bệnh đã tồn tại hàng thế kỷ tại nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có cả Việt Nam.

Ðể phòng bệnh, tiêm phòng vắc-xin LMLM cho gia súc là một trong những giải pháp được thực hiện. Tuy nhiên, do chưa sản xuất được vắc-xin phòng bệnh, cho nên hằng năm Việt Nam phải bỏ ra nhiều triệu USD để nhập khẩu vắc-xin từ nước ngoài. Chỉ tính riêng từ năm 2010 đến nay, Việt Nam đã bỏ ra hơn 110 triệu USD để nhập khẩu hơn 200 triệu liều vắc-xin LMLM. Do không chủ động được nguồn cung cấp vắc-xin, thiếu tương đồng về kháng nguyên giữa chủng vi-rút LMLM gây bệnh tại Việt Nam so với vắc-xin đang sử dụng, lại phải nhập khẩu cho nên không chủ động về khoa học, công nghệ, trong khi thường xuyên có các chủng vi-rút LMLM mới xuất hiện gây dịch bệnh; giá thành vắc-xin nhập ngoại thường rất cao… Ðây chính là những nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ tiêm phòng chưa đạt được như mong muốn.

Nhận thức rõ tính chất nguy hiểm của bệnh LMLM và để chủ động vắc-xin phòng bệnh, từ năm 1997 Cục Thú y đã phân công Chi cục Thú y vùng VI là phòng thí nghiệm chủ lực về xét nghiệm bệnh LMLM tại Việt Nam thực hiện quá trình thu thập, đánh giá và tuyển chọn giống vi-rút LMLM. Ðồng thời, khuyến khích, kêu gọi sự hỗ trợ cao nhất về kỹ thuật cho các doanh nghiệp có quyết tâm và đủ các nguồn lực cần thiết trong việc nghiên cứu, sản xuất vắc-xin LMLM.

Ðáp ứng lòng mong đợi của hàng triệu hộ chăn nuôi và sự tin cậy của Cục Thú y, từ năm 1997 – 2015, Chi cục Thú y vùng VI (thuộc Cục Thú y) đã thu thập được hàng nghìn mẫu vi-rút LMLM từ các ổ dịch LMLM hoặc từ các chương trình giám sát chủ động tại các địa phương trong cả nước. Căn cứ các tiêu chí đối với chủng giống vi-rút LMLM có thể sử dụng để sản xuất vắc-xin, Chi cục Thú y vùng VI đã đánh giá, tuyển chọn, sàng lọc được 154 mẫu vi-rút LMLM tuýp O. Các mẫu vi-rút này đã được gửi đến Phòng thí nghiệm tham chiếu của OIE về bệnh LMLM tại Pribright (Vương quốc Anh) để xác định tuýp huyết thanh, giải trình tự gien VP1 và mức tương đồng kháng nguyên với các loại vắc-xin đã và đang được phép lưu hành tại Việt Nam (vắc-xin LMLM tuýp O, chứa kháng nguyên O-3039 và O-Manisa). Chi cục Thú y vùng VI tiếp tục tổ chức nghiên cứu, tuyển chọn giống gốc để sản xuất vắc-xin.

Qua đánh giá của Hội đồng khoa học cấp Cục, bao gồm các thành viên là các chuyên gia có kiến thức chuyên môn sâu và có nhiều kinh nghiệm về nghiên cứu, sản xuất vắc-xin LMLM của Cục Thú y cho thấy, giống vi-rút LMLM RAHO6/FMD/O-135 đáp ứng các tiêu chí để sản xuất vắc-xin. Vì vậy, Cục Thú y đã báo cáo và đề xuất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT) thành lập Hội đồng khoa học cấp Bộ (bao gồm các thành viên là các chuyên gia đến từ nhiều bộ, cơ quan khác nhau) để đánh giá công nhận giống vi-rút LMLM RAHO6/FMD/O-135. Kết quả, ngày 22-11-2017, Bộ NN và PTNT đã ban hành Quyết định số 4808/QÐ-BNN-TY về việc công nhận giống vi-rút LMLM tuýp O với tên gọi “RAHO6/FMD/O-135” thuộc bản quyền của Chi cục Thú y vùng VI dùng để sản xuất vắc-xin. Tiếp đến, ngày 11-12-2017, Bộ NN và PTNT đã tổ chức Lễ công bố và chuyển giao giống vi-rút LMLM RAHO6/FMD/O-135 dòng PanAsia của Chi cục Thú y vùng VI cho các doanh nghiệp (bao gồm: Công ty RTD; Công ty cổ phần Thuốc thú y Trung ương NAVETCO (gọi tắt là Công ty Navetco) và Công ty cổ phần Thuốc thú y Ðức Hạnh Marphavet (gọi tắt là Công ty Marphavet) để có cơ sở tổ chức nghiên cứu, sản xuất thử nghiệm vắc-xin LMLM.

Theo ông Vũ Tiến Lâm, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty RTD, ngay sau khi nhận được giống vi-rút LMLM RAHO6/FMD/O-135, Công ty AVAC Việt Nam đã khẩn trương hoàn thiện cơ sở hạ tầng, bổ sung trang thiết bị của nhà máy sản xuất vắc-xin đạt tiêu chuẩn Thực hành tốt sản xuất thuốc GMP theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Công ty đã tổ chức nghiên cứu, sản xuất, trong đó thử nghiệm ở nhiều quy mô sản xuất khác nhau để bảo đảm ở bất kỳ điều kiện và quy mô sản xuất nào cũng có sản phẩm vắc-xin LMLM đạt chất lượng. Kết quả, sau gần một năm, Công ty RTD đã nghiên cứu, sản xuất thành công vắc-xin LMLM AVAC-V6 FMD Emulsion từ giống vi-rút LMLM RAHO6/FMD/O-135 của Chi cục Thú y vùng VI chuyển giao. Sản phẩm của Công ty RTD đã được Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc thú y Trung ương I kiểm nghiệm, khảo nghiệm theo quy định, đã đáp ứng các tiêu chí theo quy định và có tác dụng bảo hộ trâu, bò sau khi được tiêm vắc-xin LMLM AVAC-V6 FMD Emulsion. Hội đồng chuyên ngành của Cục Thú y đánh giá vắc-xin AVAC-V6 FMD Emulsion đạt yêu cầu theo đúng quy định, và ngày 26-10 vừa qua, Cục Thú y đã cấp giấy chứng nhận cho phép lưu hành vắc-xin phòng bệnh LMLM AVAC-V6 FMD Emulsion tuýp O của Công ty AVAC Việt Nam.

Việc chủ động sản xuất được vắc-xin LMLM tại Việt Nam sẽ tạo thuận lợi chủ động trong phòng bệnh và giảm giá vắc-xin, ngân sách nhà nước tiết kiệm hàng chục triệu USD và quan trọng hơn là góp phần giúp chúng ta khống chế, tiến tới loại trừ bệnh LMLM ở Việt Nam.