Sản xuất lúa lai F1: Thành công của Yên Định trong chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp

Một tổ hợp sản xuất lúa lai F1 của Yên Định (Ảnh: Đặng Hiếu)

Yên Định là một trong những huyện trọng điểm về canh tác lúa của Thanh Hoá. Trên cơ sở coi trọng việc áp dụng các tiến bộ khoa học công nghệ mới vào sản xuất nông nghiệp, nên Yên Định đã trở thành địa phương sản xuất lúa lai F1 lớn nhất của Thanh Hoá. Qua đó, địa phương đã gia tăng được sản lượng trên một đơn vị diện tích, giải quyết việc làm và nâng cao thu nhập, xoá đói giảm nghèo cho nông dân.

Điểm nổi bật của Yên Định trong sản xuất nông nghiệp, đó là triển khai Chương trình sản xuất lúa lai F1. Giống lúa này có ưu thế là năng suất cao, khả năng thích nghi tốt với đặc điểm khí hậu của địa phương và tính chống chịu sâu bệnh cao. Năm 1992, lúa lai đã được du nhập và sản xuất thí điểm trên địa bàn huyện với diện tích 0,5ha, và đến năm 2010 diện tích này đã lên tới 11.000 ha, trong đó vụ xuân đạt 7.000ha và vụ mùa đạt 4.000 ha. Điểm đáng chú ý, hiện địa phương nhờ áp dụng các tiến bộ khoa học công nghệ cao trong quá trình sản xuất, nên đã hoàn toàn chủ động được nguồn giống. Trong giai đoạn từ năm 1992-1999, giống lúa lai F1 phải nhập từ Trung Quốc từ 100-200 tấn/vụ. Theo ông Hoàng Văn Phúc, Trưởng phòng Nông nghiệp & Phát triển nông thôn huyện Yên Định, việc nhập giống lúa lai F1 của Trung Quốc gặp rất nhiều khó khăn như giá cao và thường xuyên bị ép giá, làm cho có những năm không có đủ nguồn giống phục vụ sản xuất. Để khắc phục khó khăn đó, năm 1999, thực hiện chủ trương của tỉnh Thanh Hoá về chương trình sản xuất giống lúa lai F1, Yên Định đã cử các đoàn cán bộ đi tham khảo, nghiên cứu các đơn vị và các cơ sở đã sản xuất lúa lai F1. Trên cơ sở đó, Yên Định đã cho sản xuất thử nghiệm hạt giống lúa lai F1 trên địa bàn huyện. Vụ xuân năm 1999, huyện đã sản xuất thử 5ha gồm hai tổ hợp là Nhị ưu 63 được sản xuất tại Xí nghiệp đầu tư nông nghiệp Yên Định, đạt năng suất đạt 28 tạ/ha) và Bắc ưu 64 được sản xuất tại xã Định Tường, đạt năng xuất 18,6 tạ/ha.

Tuy sản xuất hạt lai F1 là một công nghệ mới, phức tạp, đòi hỏi người nông dân phải tuân thủ nghiêm ngặt các khâu kỹ thuật như chọn tổ hợp sản xuất phù hợp, gieo mạ tập trung, cấy đúng khoảng cách, cách ly tốt, điều chỉnh trỗ trùng khớp, gạt phấn,… nhưng được sự quan tâm, động viên của lãnh đạo các cấp ở địa phương cũng như sự giúp đỡ của đội ngũ cán bộ kỹ thuật cũng như sự quyết tâm, đồng thuận của nông dân, Yên Định đã sản xuất thành công hạt lai F1. Việc sản xuất thành công hạt lai F1 đã mở ra một hướng cho sản xuất nông nghiệp trên địa bàn, đó là tự sản xuất hạt lai F1 để cung ứng giống cho nông dân. Đến năm 2010, Yên Định đã sản xuất được 450ha lúa lai F1, chiếm 80% diện tích lúa lai của cả tỉnh Thanh Hoá, năng suất bình quân đạt 23,4 tạ/ha, tổng sản lượng đạt 1.029 tấn. Mặt khác, từ chỗ chỉ sản xuất hai tổ hợp lai là Nhị ưu 63 và Bắc ưu 64, đến nay Yên Định đã sản xuất thành công nhiều tổ hợp lai khác, như D.ưu 527, Nhị ưu 838, HYT83, HUT100, VL20, TH3-3, TH3-4… Trong 10 năm thực hiện chương trình sản xuất hạt lai F1 toàn huyện đã sản xuất được 1.887ha, sản lượng đạt 3.959 tấn.

Ngoài việc mở rộng diện tích ở các vùng có truyền thống sản xuất, Yên Định cũng có chủ trương quy hoạch thêm một số xã có trình độ thâm canh cao tham gia vào chương trình sản xuất lúa lai F1 của huyện. Do đó, Yên Định đã tạo thành vùng sản xuất lúa lai từ chỗ chỉ có 1 xã (Định Tường) năm 2000, đến năm 2010 đã tăng thêm 5 xã và đang dần hình thành làng nghề sản xuất lúa lai F1. Năm 2011, Yên Định có 600ha, trong đó vụ xuân 60ha (tại Định Tường) và vụ mùa mùa 540ha ở 5 xã được xây dựng năm 2010.

Với những thành tựu đã đạt được trong sản xuất hạt lúa lai F1 trong những năm qua, Yên Định đã hoàn toàn chủ động được giống lúa lai F1 đảm bảo chất lượng. Việc đưa lúa lai F1 vào sản xuất đã góp phần quan trọng nâng cao thu nhập, tạo được giá trị gia tăng cao trên một đơn vị diện tích. Trung bình giá trị gia tăng so với trồng lúa thương phẩm khoảng 19 triệu đồng/ha. Trung bình sản xuất lúa lai F1 đạt năng suất 23,4 tạ/ha/vụ, đạt giá trị 60,840 triệu đồng/ha/vụ. Thu nhập ròng đạt được 1 ha sản xuất hạt giống F1 bình quân đạt trên 30 triệu đồng/ha/vụ, trong khi 1 ha sản xuất lúa thường bình quân đạt 20 triệu đồng/ha/vụ.

Từ thành công trong sản xuất lúa lai F1 của Yên Định cho thấy, cần kiên trì trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, không nóng vội và cần tổ chức thành phong trào. Mặt khác cần chuẩn bị đầy đủ điều kiện về kết cấu hạ tầng cơ sở trong sản xuất hạt lúa lai F1. Thường xuyên tập huấn kỹ thuật cho nông dân để giúp họ nắm vững quy trình sản xuất hạt lúa lai F1. Lựa chọn các tổ hợp lai phù hợp để đưa vào sản xuất ở từng vụ để đảm bảo năng suất và phù hợp trong cơ cấu sản xuất. Cần nắm rõ đặc điểm sinh vật học của các tổ hợp lai và điều kiện thời tiết của địa phương để bố trí thời vụ hợp lý; theo dõi chặt chẽ quá trình sinh trưởng, phát triển của các tổ hợp lai để điều chỉnh kịp thời sao cho các tổ hợp lai trỗ bông trùng khớp.

Để thúc đẩy cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn phát triển theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá cũng như tiếp tục gia tăng giá trị trên một đơn vị diện tích, giảm giá thành đầu vào, tăng thu nhập cho người nông dân, Yên Định đã coi sản xuất lạt lúa lai F1 là một trong những chương trình trọng tâm trong chương trình phát triển kinh tế của huyện giai đoạn 2011-2015. Theo đó, đến năm 2015, huyện phấn đấu hình thành được vùng sản xuất lúa lai F1 tập trung với diện tích 1.000ha. Sản xuất hạt giống lúa lai F1 cần áp dụng công nghệ cao và những yêu cầu nghiêm ngặt trong quá trình sản xuất, do đó, để thực hiện được mục tiêu trên, Yên Định đã đề ra một số giải pháp, đó là: Lập, phê duyệt quy hoạch và đầu tư cơ sở hạ tầng cho vùng sản xuất lúa lai F1 với quy mô 1.000ha; tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền, hướng dẫn, tập huấn kỹ thuật cho người dân; đào tạo và trẻ hoá được đội ngũ cán bộ chỉ đạo, điều hành sản xuất có trình độ, nhiệt tình với công tác giống; tập trung mở rộng sản xuất lúa lai F1 ở vụ mùa với các tổ hợp lai hai dòng chủ động được nguồn giống, tạo ra các sản phẩm phù hợp với nhu cầu thị trường; nâng cao hơn nữa vai trò của các hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp trong việc tiêu thụ sản phẩm, cung ứng giống, vật tư nông nghiệp cho nông dân, hướng dẫn nông dân sản xuất những loại giống thị trường cần (phù hợp với đặc điểm khí hậu của từng vùng); mở rộng liên doanh, liên kết với các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước trong sản xuất lúa lai F1 để tranh thủ về công nghệ, nguồn vốn và chủ động sản xuất và tiêu thụ hạt giống…