Rút ngắn thời gian xác định nhiễm khuẩn bệnh viện bằng phương pháp Mutiplex PCR

Y, bác sỹ Bệnh viện Đa khoa tỉnh lấy mẫu máu người bệnh để xác định nhiễm khuẩn bệnh viện

Em Phạm Mai Hạnh, lớp 11C1, Trường THPT Chuyên Chu Văn An cho biết: Trong 1 lần đến thăm người nhà bị đau dạ dày tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh, em thấy trong quá trình điều trị tại bệnh viện, bác em đã mắc thêm bệnh viêm phổi. Không riêng bác em mà một số bệnh nhân cùng phòng cũng mắc thêm một số bệnh nhiễm khuẩn như: viêm họng, đau mắt… Qua tìm hiểu, em được biết: những bệnh nhân này mắc NKBV. Chính vì vậy, từ tháng 2 đến 11/2017, em phối hợp với bạn Đặng Quốc Anh, lớp 10C2 cùng trường bắt tay “nghiên cứu xây dựng phương pháp chẩn đoán 5 tác nhân gây nhiễm khuẩn bệnh viện bằng Mutiplex PCR”.

NKBV là yếu tố hàng đầu đe dọa sự an toàn của người bệnh vì nó gây ra nhiều hệ lụy cho người bệnh và hệ thống y tế như: tăng biến chứng và tử vong ở người bệnh, kéo dài thời gian nằm viện, tăng sử dụng kháng sinh dẫn đến kháng thuốc, tăng chi phí điều trị. Có 5 loại vi khuẩn chủ yếu là Staphylococcus aureus (tụ cầu vàng), Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa (trực khuẩn mủ xanh), Acinetobacter baumannii (cầu trực khuẩn) gây nhiễm khuẩn vết mổ, nhiễm trùng đường tiết niệu, sinh dục ở phụ nữ, kháng kháng sinh thông thường, kháng kháng sinh cao cấp dẫn tới kháng thuốc hàng loạt. So với phương pháp thường dùng là nuôi cấy vi sinh vật hay các biện pháp hiện đại khác thì kỹ thuật PCR và Mutiplex PCR cho phép phát hiện nhanh tác nhân gây bệnh trực tiếp từ máu. Mutiplex PCR khuếch đại nhiều DNA đích trong cùng một mẫu tại 1 thời điểm sử dụng hỗn hợp mồi. Khác biệt thấy rõ là phương pháp này có độ nhạy và độ đặc hiệu rất cao, quá trình xét nghiệm bằng PCR chỉ mất khoảng 5 giờ nên có thể rút ngắn thời gian xác định kiểu hình và kháng sinh đồ.

Em Đặng Quốc Anh cho biết: Vật liệu để nghiên cứu gồm các chủng vi khuẩn, mẫu bệnh phẩm lấy từ máu bệnh nhân, mẫu máu, đờm, nước tiểu lấy từ 132 bệnh nhân nghi mắc NKBV tại Bệnh viện Thanh Nhàn (Hà Nội) và Bệnh viện Đa khoa tỉnh; các cặp mồi và hóa chất. Nhóm nghiên cứu sử dụng phương pháp tách chiết DNA vi khuẩn từ chủng vi khuẩn tiêu chuẩn, vi khuẩn nuôi cấy từ mẫu bệnh phẩm. PCR từng cặp mồi với từng gen vi khuẩn tương ứng, Mutiplex PCR một cặp mồi nhiều gen đích, nhiều cặp mồi 1 gen đích, nhiều mồi nhiều gen đích lần lượt với DNA của vi khuẩn tiêu chuẩn, vi khuẩn nuôi cấy từ bệnh phẩm và trực tiếp từ bệnh phẩm; giải trình tự DNA, điện di DNA… Quy trình thực hiện gồm kiểm tra các cặp mồi bằng thực nghiệm, tối ưu điều kiện phản ứng Mutiplex PCR, thử nghiệm phản ứng Mutiplex PCR trên các mẫu bệnh phẩm.

Kết quả thu được cho thấy: Phương pháp Mutiplex PCR có thể phát hiện nhanh sự có mặt của vi khuẩn trong các mẫu bệnh phẩm và tương đồng cao với kết quả nuôi cấy. Ở một số mẫu bệnh phẩm, Mutiplex PCR phát hiện có mặt vi khuẩn, còn phương pháp nuôi cấy vi sinh vật không phát hiện. Như vậy, có thể kết luận: phương pháp Mutiplex PCR với các cặp mồi được lựa chọn có hiệu quả trong việc phát hiện nhanh và đồng thời cả 5 chủng vi khuẩn mẫu lâm sàng. Qua đó, phát hiện được 3 mẫu có 2 tác nhân, 1 mẫu có 3 tác nhân gây bệnh.

Thạc sỹ Nguyễn Phương Hiền, giáo viên hướng dẫn nhóm nghiên cứu cho hay: Khi các em trình bày ý tưởng, tôi thấy đây là đề tài rất có ý nghĩa, thiết thực với công tác điều trị tại các bệnh viện. Tuy nhiên, để thực hiện phải có kiến thức chuyên sâu mà những kiến thức này vượt quá chương trình THPT, vì vậy, ngoài giờ học chính khóa, các em phải bổ sung rất nhiều kiến thức. Cùng đó, cơ sở vật chất của trường không đáp ứng được công tác nghiên cứu nên phải nhờ sự hỗ trợ từ bên ngoài. Đặc biệt, khi tiếp xúc với các mẫu bệnh phẩm rất dễ bị lây nên chúng tôi phải luôn theo sát và nhờ sự hỗ trợ từ cán bộ y tế. Vượt qua những khó khăn đó, các em đã tìm ra phương pháp chẩn đoán 5 tác nhân gây NKBV bằng Mutiplex PCR.

Được biết, đề tài này đã xuất sắc giành giải nhì tại cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp Quốc gia năm học 2017 – 2018 dành cho học sinh trung học. Thời gian tới, nhóm sẽ tiếp tục nghiên cứu xác định ngưỡng phát hiện của phản ứng Mutiplex PCR và tạo ra bộ kit phát hiện nhanh vi khuẩn gây NKBV.