Quyết liệt xử lý vi phạm trong hoạt động nhập khẩu phế liệu

Ngày 3-11 vừa qua, Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) đã khởi tố bị can, bắt nguyên Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bến Tre Ðoàn Văn Phúc, Chi cục trưởng Bảo vệ môi trường Bến Tre Trương Văn Em, cùng về tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Kết quả điều tra xác định, ngày 12-1-2015, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bến Tre cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện nhập khẩu phế liệu cho Công ty TNHH sản xuất, kinh doanh dịch vụ xây dựng Hồng Việt, trong khi công ty không có nhà xưởng, máy móc, dây chuyền sản xuất, tái chế phế liệu theo quy định của pháp luật. Lợi dụng việc này, từ tháng 11-2015 đến 2-2017, công ty đã nhập khẩu trái phép hơn 5.000 công-ten-nơ phế liệu vào Việt Nam.

Ðây chỉ là một trong số nhiều vụ việc bị các cơ quan chức năng phát hiện, khởi tố vụ án, khởi tố bị can, ra lệnh bắt tạm giam một số đối tượng, đồng thời điều tra mở rộng, làm rõ trách nhiệm của các đơn vị, cá nhân tiếp tay cho hành vi nhập khẩu phế liệu trái phép. Tiến hành đánh giá tổng thể tình hình nhập khẩu phế liệu, rà soát, đối chiếu thông tin, dữ liệu tờ khai của hơn 250 doanh nghiệp (DN), Tổng cục Hải quan xác định có hàng chục DN lợi dụng sự thông thoáng trong chính sách tạo thuận lợi thương mại để thực hiện các hành vi sai phạm. Các thủ đoạn bị phát hiện đều rất tinh vi. Cụ thể: làm giả Giấy chứng nhận đủ điều kiện nhập khẩu phế liệu và các thông báo về lô hàng để nộp cho cơ quan hải quan khi làm thủ tục; làm giả Giấy xác nhận ký quỹ bảo đảm phế liệu nhập khẩu do ngân hàng thương mại cấp để làm thủ tục nhập khẩu; nhập khẩu vượt quá trọng lượng so được cấp phép. Thậm chí, có DN còn cất giấu hàng cấm, ma túy, hàng tạm ngừng nhập khẩu, linh kiện, phụ tùng ô-tô… trong các lô hàng. Cơ quan hải quan cũng phát hiện một số DN nhập khẩu không có cơ sở sản xuất theo quy định hoặc có cơ sở sản xuất nhưng năng lực sản xuất thấp hơn so với lượng phế liệu được phép nhập khẩu và chủ yếu nhập để bán cho các DN hoạt động trong các làng nghề tái chế phế liệu. Bên cạnh đó, nhiều DN còn khai sai tên hàng, mã số hàng hóa để khi nhập khẩu không phải chịu sự chi phối từ các chính sách quản lý phế liệu; sửa đổi thông tin tên hàng, cảng đích trên vận đơn trên Hệ thống tiếp nhận thông tin điện tử để chuyển đổi địa bàn hoạt động. Có trường hợp thay đổi tên hàng khi khai báo nhằm trốn tránh sự kiểm tra, kiểm soát; nhập khẩu các lô hàng rác thải về Việt Nam sau đó bỏ hàng, để tồn đọng tại cảng biển Việt Nam nhằm thu lợi từ các đối tượng ở nước ngoài (qua việc sử dụng Việt Nam làm nơi chứa rác thải)…

Có thể thấy, hoạt động nhập khẩu phế liệu diễn biến ngày càng phức tạp với nhiều vụ việc vi phạm nghiêm trọng. Trong giai đoạn hiện nay, việc nhập khẩu phế liệu vẫn cần thiết, nhằm đáp ứng nhu cầu nguyên liệu của một số ngành sản xuất. Tuy nhiên, nếu không quản lý, kiểm soát chặt chẽ sẽ bị lợi dụng để biến Việt Nam trở thành nơi chứa chất thải và công nghệ sản xuất, tái chế lạc hậu, gây ô nhiễm môi trường, cùng với đó là phát sinh các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại. Vì thế, các bộ, ngành, địa phương liên quan cần tiếp tục thực hiện quyết liệt, có hiệu quả Chỉ thị số 27/CT-TTg ngày 17-9-2018 của Thủ tướng Chính phủ về một số giải pháp cấp bách tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động nhập khẩu và sử dụng phế liệu làm nguyên liệu sản xuất.

Những tháng cuối năm, các cơ quan chức năng cần tập trung kiểm soát chặt chẽ từ xa các lô hàng có nghi vấn; hướng dẫn các hãng tàu, đại lý hãng tàu trước khi tàu cập cảng phải khai đầy đủ thông tin cụ thể trên Hệ thống tiếp nhận thông tin điện tử về chủ hàng tại Việt Nam, mô tả hàng hóa phải thể hiện đầy đủ để xác định được có phải là loại phế liệu thuộc Danh mục phế liệu được phép nhập khẩu từ nước ngoài làm nguyên liệu sản xuất. Ðồng thời, thông báo cho hãng tàu, đại lý hãng tàu vận chuyển, DN kinh doanh cảng, cơ quan quản lý cảng không cho phép dỡ hàng là phế liệu từ tàu xuống cảng đối với chủ hàng không có trong Danh sách tổ chức, cá nhân đã được cấp các loại giấy chứng nhận còn hiệu lực, hạn ngạch nhập khẩu và các chủ hàng chưa thực hiện ký quỹ bảo đảm phế liệu nhập khẩu theo quy định của pháp luật.