Quyết liệt cả trong điều hành và điều chỉnh kinh tế vĩ mô

Chúng ta thấy rõ sự điều hành mạnh mẽ và quyết định của Chính phủ trong những thời điểm khó khăn của nền kinh tế trong những năm qua, nhất là từ năm 2008 đến nay. Các quyết định kịp thời, hiệu quả đã tạo điều kiện cho nền kinh tế nước ta ít gánh chịu hậu quả nhất và cũng là một trong số ít quốc gia có tốc độ phát triển cao ngay cả trong thời kỳ khó khăn của nền kinh tế thế giới.

Bước vào năm 2011, những biến động chính trị – kinh tế – xã hội của thế giới đã có những tác động xấu đến nền kinh tế nước ta. Một lần nữa chúng ta lại được thấy sự điều hành linh hoạt và quyết liệt cả hệ thống chính trị. Từ kết luận số 02 của Bộ Chính trị ngày 16-3-2011, các Nghị quyết 02/NQ-CP ngày 9-1, Nghị quyết số 11/NQ-CP ngày 24-2 và gần đây là NQ 77/NQ-CP ngày 3-4.

Các phản ứng mau lẹ, các quyết định đúng đắn và kịp thời đang tạo được niềm tin trong toàn Đảng và toàn dân rằng chúng ta sẽ tiếp tục vượt qua các khó khăn trước mắt để thực hiện thành công Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI.

Không chỉ các gia đình có người thân học tập, công tác ở Li-bi mà cả dư luận thế giới đều bày tỏ sự hài lòng, khâm phục của chiến dịch đưa hơn 10 nghìn công dân Việt Nam rời khỏi Li-bi nhanh chóng và an toàn.

Bên cạnh các điều hành ngắn hạn, hiệu quả, toàn Đảng, toàn dân đang nhận thấy các điều chỉnh đúng đắn về chính sách cho phát triển kinh tế -xã hội với các mục tiêu rõ ràng: kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô và bảo đảm an sinh xã hội. Để đạt mục tiêu phát triển nhanh và bền vững càng đòi hỏi sự điều chỉnh mạnh mẽ, đúng đắn và quyết liệt hơn. Chính từ những kết quả điều hành đúng hướng, các dấu hiệu tốt đẹp của kinh tế vĩ mô đang được dự báo cho các tháng tiếp theo.

Như đã nêu, hoạt động điều hành đúng đắn sẽ và cần trở thành cơ sở cho các điều chỉnh chính sách trong dài hạn. Ngược lại, các điều chỉnh dài hạn đúng đắn sẽ làm giảm sức ép của các điều hành tác nghiệp trong tương lai.

Cũng cần nhận thức rằng, nếu điều hành là công việc trực tiếp của Chính phủ thì điều chỉnh là công việc của toàn bộ hệ thống chính trị, là công việc của toàn Đảng, toàn dân. Nếu điều hành là sự chống đỡ, sự nắm bắt và khai thác kịp thời một thách thức, một cơ hội trong ngắn hạn thì điều chỉnh là một vấn đề mang tính chiến lược và đòi hỏi một tư duy đổi mới, sáng tạo quyết liệt hơn nhiều. Điều chỉnh có phạm vi rộng hơn, bao trùm hơn lại nhằm phục vụ cho sự phát triển trong tương lai vốn nhiều yếu tố biến động nên nó càng đòi hỏi năng lực dự báo, các phân tích khoa học và các quyết sách mạnh mẽ hơn. Đó có thể là cả các điều chỉnh về thể chế, điều chỉnh các thiết chế và tổ chức lại các định chế hiện có để thúc đẩy mở đường cho sự phát triển trong tương lai. Bên cạnh đó, các kết quả điều hành thành công cũng cần được coi là những căn cứ cho các điều chỉnh, tuy nhiên không phải là duy nhất.

Dưới đây xin đề cập đến một số điều chỉnh cần thiết nhằm thực hiện thắng lợi Kết luận của Bộ Chính trị, Nghị quyết của Chính phủ cũng như tạo đà cho việc thực hiện thành công Nghị quyết Đại hội lần thứ XI của Đảng.

Trước hết, về chính sách tiền tệ, có ba vấn đề cần nghiên cứu điều chỉnh. Thứ nhất, là vấn đề vai trò độc lập tương đối của Ngân hàng Nhà nước trong các chính sách tiền tệ, bởi có như vậy Ngân hàng Nhà nước mới thật sự thể hiện hết vai trò và trách nhiệm trước Đảng, trước nhân dân về các quyết sách của mình. Theo đó, hội đồng tư vấn chính sách tiền tệ nên và cần là tổ chức của Ngân hàng Nhà nước, phục vụ trực tiếp cho các quyết sách tiền tệ chứ không đứng ngoài hay trên Ngân hàng Nhà nước. (Đây cũng là nội hàm liên quan đến thể chế). Thứ hai, về mặt thiết chế, cần xây dựng và thực thi một hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt, đây là phương cách tốt nhất để kiểm soát sự vận động của đồng tiền, đồng thời giảm phát hành tiền trong dài hạn. Thứ ba, là các định chế. Nếu lấy một so sánh là Hàn Quốc đạt GDP khoảng hơn một nghìn tỷ USD năm 2010 với khoảng 20 định chế Ngân hàng thương mại, trong khi Việt Nam với GDP 2010 khoảng 100 tỷ USD mà có tới hơn 100 Ngân hàng thương mại và các định chế tín dụng nước ngoài thì sẽ thấy các định chế này là quá nhỏ và sự điều hành của Ngân hàng Nhà nước là khó khăn như thế nào, khối lượng tiền tệ vận động trong nội bộ thị trường liên ngân hàng phải chăng lại là nhân tố gây sức ép cung tiền mặt và lạm phát. (Con số công ty chứng khoán và quy mô thị trường chứng khoán Việt Nam cũng ở tình trạng tương tự). Đây có lẽ đã là thời điểm chín muồi cho sự điều chỉnh quyết liệt hệ thống định chế này thông qua con đường liên kết, hợp nhất và cả các biện pháp hành chính.

Theo đánh giá mới nhất của Tổ chức phát triển công nghiệp Liên hợp quốc về sức cạnh tranh công nghiệp Việt Nam thì bên cạnh những thành tựu vượt bậc, chúng ta đang tăng trưởng nhanh nhất ở nhóm sản phẩm thuộc 'vùng trũng' của tốc độ tăng trưởng của toàn cầu, tức là 10 nhóm sản phẩm xuất khẩu chủ lực của chúng ta lại thuộc nhóm sản phẩm dễ bị cạnh tranh nhất nên mức tăng trưởng trên thị trường thế giới thuộc nhóm thấp nhất. Điều đó cũng có nghĩa đây là thời điểm quan trọng để chúng ta cần có các điều chỉnh quyết liệt hơn. Chính phủ đã có quyết định phân loại quan trọng và kịp thời về hệ thống doanh nghiệp nhà nước, theo đó số DNNN chiếm giữ 100% vốn và hơn 50% vốn sẽ giảm để thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân. Đây là một quyết định điều chỉnh rất kịp thời và nếu thực hiện nhanh chóng sẽ tạo đà phát triển mạnh trong dài hạn. Bên cạnh đó, quyết định về thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ sẽ cho phép giải quyết bài toán chất lượng tăng trưởng bền vững.

Hiện nay chúng ta đang có một hệ thống tham mưu chính sách với rất nhiều đầu mối. Bên cạnh các cơ quan của Đảng, Chính phủ, Quốc hội, các hội đồng nhà nước, mỗi bộ, ngành đều có các viện nghiên cứu chiến lược, chính sách, thậm chí ở các thành phố. Hệ thống này đã và đang phát huy tác dụng khá tích cực trong phạm vi quản lý ngành và địa phương. Tuy nhiên, sự phối hợp thiếu đồng bộ vẫn là vấn đề đáng quan tâm, thậm chí trong nhiều trường hợp các tư vấn chính sách còn trùng lặp hoặc mâu thuẫn với nhau.

Đã đến lúc cần có một định chế mạnh, đủ tầm cỡ và nguồn lực để thực hiện vai trò tổng tham mưu cho Chính phủ trong các điều chỉnh quan trọng về kinh tế – xã hội. Trong bối cảnh đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư hiện tại cần được thay đổi tên gọi, điều chỉnh lại vai trò, chức năng đã trở thành cơ quan tham mưu cao nhất. Kinh nghiệm các nước trong khu vực và quốc tế thì Bộ Kinh tế hay Bộ Phát triển Kinh tế là cơ quan quy tụ các chuyên gia hàng đầu, quy tụ ý kiến, đề xuất của các tổ chức xã hội, đề xuất các quyết sách quan trọng cho phát triển kinh tế – xã hội và cũng là địa chỉ chịu trách nhiệm trước toàn xã hội về các quyết sách của mình. Với hướng điều chỉnh đó thì những người lãnh đạo cơ quan tham mưu quan trọng này cần hội tụ đủ cả bản lĩnh chính trị và năng lực sáng tạo, đổi mới và trí tuệ, có khả năng tổng hợp, nắm bắt cơ hội và đề xuất các quyết sách, chịu trách nhiệm về các quyết sách trước toàn Đảng, toàn dân.

Toàn Đảng, toàn dân đang chung sức thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội lần thứ XI của Đảng. Những thành tựu đã đạt được và những thách thức đang và sẽ đặt ra phụ thuộc rất nhiều vào tâm huyết và trí tuệ của mỗi người. Đồng thời cũng là góp sức để Đảng và Chính phủ thực hiện các điều hành và điều chỉnh quyết liệt hơn nhằm đi đến thành công.