Quá trình thành lập các tổ chức Đảng Cộng sản đầu tiên ở Lạng Sơn

– Lạng Sơn là vùng đất có truyền thống yêu nước, truyền thống cách mạng. Trong thế kỷ XX khi cả dân tộc đang chịu hai tầng áp bức của thực dân và phong kiến, Lạng Sơn cũng là nơi sớm xuất hiện các phong trào cách mạng. Trong những năm 1925 và 1926, hòa cùng phong trào của cả nước, dưới sự vận động của Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên, phong trào đòi thả cụ Phan Bội Châu (1925) và để tang cụ Phan Châu Trinh (1926) đã được tổ chức khá rộng rãi ở Lạng Sơn, đặc biệt ở thị xã Lạng Sơn và có những hoạt động tích cực trong việc truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin và vận động các tầng lớp Nhân dân đấu tranh giải phóng dân tộc, qua đó đã tạo nên phong trào đấu tranh cách mạng sôi nổi trên địa bàn, đặc biệt là với tầng lớp thanh niên.

Tiêu biểu cho tầng lớp thanh niên nhiệt huyết, sôi nổi và giàu lòng yêu nước là Hoàng Văn Thụ, Lương Văn Tri đang học tại Trường Tiểu học Pháp – Việt Lạng Sơn, thị xã Lạng Sơn.

Quá trình thành lập các chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Lạng Sơn

Năm 1926, hưởng ứng cuộc vận động của Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên, những nhóm thanh niên yêu nước, có chí hướng cứu nước đã ra đời, tiêu biểu là nhóm thanh niên yêu nước ở Trường Tiểu học Pháp – Việt Lạng Sơn. Tháng Giêng năm 1928 từ Đồng Đăng, đồng chí Hoàng Văn Thụ sang Trung Quốc bắt được liên lạc với ông Bùi Ngọc Thành, đại diện của Việt Nam Cách mạng thanh niên hoạt động ở khu vực Long Châu – Nam Ninh (Quảng Tây, Trung Quốc), cuối năm 1928, hai anh đã được kết nạp vào Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội. Cuối năm 1929, đồng chí Hoàng Văn Thụ cùng với Hoàng Đình Giong, Hoàng Văn Nọn (ở tỉnh Cao Bằng) được kết nạp vào Đông dương Cộng sản Đảng.

Đồng chí Hoàng Văn Nghiệm, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh phát biểu tại Hội thảo khoa học xác định ngày thành lập, truyền thống Đảng bộ tỉnh (tháng 9/2022). Ảnh:THANH MAI

Để tạo ra một địa bàn hoạt động thuận lợi cho Đảng ta, Chi bộ Đảng Cộng sản chỉ đạo vùng biên giới Cao – Bắc – Lạng thành lập (giữa năm 1930) gồm các đồng chí: Hoàng Đình Giong, Hoàng Văn Thụ, Hoàng Văn Nọn do đồng chí Hoàng Đình Giong làm Bí thư. Đầu năm 1933, từ những cơ sở đầu tiên ở Khưa Đa, Ma Mèo, Tân Thanh, Tân Yên phong trào cách mạng đã phát triển đến nhiều xã như Thụy Hùng, Hồng Phong, Phú Xá…

Trước sự phát triển nhanh chóng của phong trào quần chúng cách mạng, Chi bộ Đảng vùng biên giới đã quyết định thành lập một cơ sở Đảng làm nòng cốt để chỉ đạo phong trào. Thực hiện chủ trương đó, được sự ủy nhiệm của Đảng, giữa năm 1933, đồng chí Hoàng Văn Thụ và đồng chí Đoàn Viết Thọ tới Thụy Hùng, Văn Uyên (nay là xã Thụy Hùng, huyện Cao Lộc) tổ chức kết nạp đảng viên, thành lập chi bộ Thụy Hùng, là chi bộ đầu tiên ở Văn Uyên và tỉnh Lạng Sơn với 5 đảng viên là các đồng chí: Đoàn Viết Bứng, Đoàn Viết Cảnh, Đồng Viết Đại, Nông Viết Bảo và Mã Khánh Phương do đồng chí Hoàng Văn Thụ làm Bí thư. Từ chi bộ cộng sản đầu tiên này phong trào cách mạng lan rộng ra địa bàn tỉnh.

Đến cuối tháng 7/1936, thông qua đồng chí Đường Văn Thông, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã tới Châu Bắc Sơn để tuyên truyền, giác ngộ quần chúng. Sau hai tháng gây dựng cơ sở cách mạng, ngày 25/9/1936 chi bộ Đảng đầu tiên ở châu Bắc Sơn được thành lập tại thôn Mỏ Tát, xã Vũ Lăng (nay là xã Tân Hương, huyện Bắc Sơn), cử Đồng chí Đường Văn Thông làm Bí thư, chi bộ gồm các đảng viên: Hoàng Doãn Tạo (tức Hà Khai Lạc), Đường Văn Tư (tức Đường Quảng Long), Nguyễn Văn Phòng (tức Mai Huyền).

Đầu năm 1938, được sự uỷ nhiệm của Xứ ủy Bắc Kỳ, đồng chí Hoàng Văn Thụ đã tới Phi Mỹ, trực tiếp giác ngộ, bồi dưỡng quần chúng tích cực kết nạp đảng viên, thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản. Ngày 11/4/1938 dưới sự tổ chức của đồng chí Hoàng Văn Thụ và đồng chí Lương Văn Tri, Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Tràng Định đã được thành lập tại thôn Nà Han, xã Phi Mỹ (nay là xã Tri Phương, huyện Tràng Định) gồm các đồng chí: Bế Văn Bính – Bí thư, Hoàng Kim Sơn, Hoàng Văn Cường, Hoàng Văn Bản, Mã Văn Ngân, Hoàng Văn Thao và Triệu Dín Nè.

Sự ra đời của các chi bộ đảng đầu tiên tại Lạng Sơn đã thống nhất về tổ chức và hoạt động của phong trào cách mạng của Nhân dân trên địa bàn cũng như thống nhất với phong trào cách mạng của cả nước, đánh dấu sự trưởng thành, lớn mạnh của phong trào cách mạng trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn.

Sau khi thành lập, các chi bộ đã tiếp tục vận động, tổ chức quần chúng ở trên đia bàn tham gia phong trào cách mạng, phát triển thêm những cơ sở quần chúng, mở rộng phạm vi ảnh hưởng của Đảng, thiết lập con đường giao thông bí mật tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ Đảng đi lại hoạt động ở hai vùng biên giới. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền sâu rộng đường lối cách mạng của Đảng cho nhiều địa phương tiến tới phát động phong trào trong toàn tỉnh.

Trong phương pháp công tác, các chi bộ đã đề ra kế hoạch cụ thể cho từng địa bàn, phát động tổ chức quần chúng đấu tranh như: chống bắt phu, bắt lính; chống sưu cao thuế nặng; đòi tự do đi lại, hội họp. Qua công tác tuyên truyền vận động của các chi bộ Đảng, các nhóm hội quần chúng như: Hội Tương tế, Hội Học văn hoá, Hội Tìm hiểu sách báo cách mạng được ra đời và phát triển mạnh mẽ ở Văn Uyên, Thoát Lãng, Bắc Sơn, Tràng Định; các khu căn cứ du kích Hội Hoan (Thoát Lãng), Văn Mịch (Bình Gia), Chí Minh (Tràng Định) được thành lập tạo thành hệ thống căn cứ du kích liên hoàn với căn cứ địa Bắc Sơn – Võ Nhai.

Trước tình hình phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ, Hội nghị kiện toàn củng cố Tỉnh ủy Lạng Sơn lâm thời được tiến hành giữa tháng 5/1945 tại khu rừng Khau Kham, xã Hoa Thám, huyện Bình Gia. Hội nghị cử Ban Chấp hành lâm thời gồm 4 ủy viên. Đồng chí Lô Quang Nam được cử làm Bí thư Tỉnh ủy lâm thời. Đại hội Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn lần thứ I tiến hành từ ngày 15 đến ngày 19/6 năm 1948 tại Bản Đao, xã Tân Văn, huyện Bình Gia bầu Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh khóa I gồm 13 ủy viên, đồng chí Hoàng Văn Kiểu được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy.

Từ Chi bộ đầu tiên của tỉnh ra đời giữa năm 1933 với 5 đảng viên, đến nay, Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn đã tổ chức 17 kỳ đại hội. Mỗi kỳ tổ chức đại hội là cột mốc lịch sử quan trọng, ghi dấu sự trưởng thành của toàn Đảng bộ tỉnh cả về lý luận và cụ thể hóa một cách sáng tạo đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào thực tiễn của tỉnh.

Ngày truyền thống Đảng bộ tỉnh

Từ khi thành lập chi bộ đầu tiên năm 1933 đến Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ I năm 1948 đến nay lịch sử Đảng bộ tỉnh đã trải qua 90 năm hình thành và phát triển. Tuy nhiên, do bối cảnh lịch sử mốc thời gian về ngày thành lập Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn vẫn chưa được xác định cụ thể, rõ ràng. Vì vậy, vào tháng 9/2022, Tỉnh ủy Lạng Sơn phối hợp với Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo khoa học xác định ngày thành lập, ngày truyền thống Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn.

Tại hội thảo đã có 7 tham luận phân tích, đánh giá các sự kiện lịch sử gắn với sự hình thành, phát triển của chi bộ đầu tiên của tỉnh Lạng Sơn – Chi bộ Thụy Hùng được thành lập vào giữa năm 1933. Tuy nhiên, tài liệu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng, lưu trữ Viện Lịch sử Đảng, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, các công trình, ấn phẩm đã xuất bản đều không có thông tin, dữ liệu về ngày thành lập Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn.

Chi bộ Văn phòng Huyện ủy Văn Quan tổ chức sinh hoạt chuyên đề “Tuyên truyền giáo dục và phát huy truyền thống cách mạng nhân kỷ niệm 90 năm ngày truyền thống Đảng bộ tỉnh” tại di tích đình Háng Pài, xã Thụy Hùng, huyện Cao Lộc. Ảnh : PHƯƠNG DUNG

Thông qua các tham luận, các ý kiến của các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo tỉnh, hội thảo đã thống nhất lấy thời điểm ra đời của Chi bộ Thụy Hùng vào giữa năm 1933 làm ngày truyền thống của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn.

Trên cơ sở các tư liệu lịch sử, đề xuất của các đồng chí nguyên lãnh đạo tỉnh và kiến nghị của các nhà khoa học, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, ngày 22/12/2022, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh ban hành Nghị quyết số 101-NQ/TU chọn ngày 15/6 là ngày khai mạc Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn lần thứ I (15/6/1948), đồng thời cũng trùng với khoảng thời gian giữa năm (năm 1933) là thời điểm thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên ở Thụy Hùng là dấu mốc xác định và quyết nghị: Lấy ngày 15/6/1933 là Ngày truyền thống của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn. Ngày truyền thống được bổ sung vào lịch sử Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn và được tuyên truyền, giáo dục truyền thống, tổ chức các hoạt động kỷ niệm Ngày truyền thống Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn theo quy định của Đảng và Nhà nước.

HOÀNG MINH TUẤN -Trường Chính trị Hoàng Văn Thụ