Phong tục cưới của người Dao ở xã Vĩnh Tiến

Thứ 4, 15/02/2012 | 09:43:00 [(GMT +7)] A A

Trong phong tục đám cưới và cuộc sống thường nhật của người Dao xã Vĩnh Tiến ngày nay vẫn còn giữ được rất nhiều những nét đặc sắc của dân tộc mình như họ vẫn mặc trang phục của dân tộc mình, ăn những thức ăn do chính họ làm ra, trao đổi với nhau bằng chính ngôn ngữ của họ, thực hiện những nghi lễ đơn giản, gần gũi với núi rừng và rất mến khách.

LSO-Vĩnh Tiến là xã vùng III đặc biệt khó khăn của huyện Tràng Định, địa hình phức tạp, độ chia cắt mạnh, giao thông đi lại khó khăn. Diện tích tự nhiên của xã là 2.884 ha, toàn xã có 9 thôn, 123 hộ với 574 khẩu, xã có hai dân tộc Dao và Tày cùng sinh sống trên địa bàn. Trong thực tế cuộc sống nơi đây, không phải các cuộc hôn nhân đều do thanh niên nam nữ tìm hiểu nhau rồi đi đến kết hôn, đa số trường hợp là do bố mẹ hỏi vợ cho con trai, gả chồng cho con gái. Bởi vì, trong gia đình, bố mẹ coi việc lấy được một con dâu tốt, tìm được một người vợ tốt cho con trai là việc rất quan trọng cho cả dòng họ. Chính vậy, họ phải xem xét cân nhắc rất kỹ lưỡng.

Người Dao Công Sơn xuống hội xuân – Ảnh: T.S

Khi trong gia đình có con cái trưởng thành, chuẩn bị lấy vợ, cha mẹ người con trai bước đầu tiên là đi hỏi cha mẹ người con gái (có thể người con trai và người con gái đó đã tìm hiểu nhau từ trước hoặc cũng có thể chưa biết nhau) về ngày, tháng, năm sinh – gọi là lấy tuổi. Lần thứ hai, sau khi xem thấy 2 người hợp nhau thì cha mẹ người con trai sẽ hỏi về “giá cả” và các lễ vật, sau khi đã thỏa thuận xong, lần thứ ba cha mẹ người con trai sẽ sang gặp cha mẹ người con gái đặt tiền thì coi như đã thành công. Sau khi về, gia đình nhà người con trai sẽ họp xem ngày, giờ tổ chức đám cưới và phân công cho từng thành viên chuẩn bị mọi thứ cho đám cưới, đồng thời cử người đại diện sang nhà người con gái để thông báo cho gia đình nhà người con gái biết về ngày, giờ tổ chức đám cưới, giờ vào cửa đón dâu và đưa dâu ra cửa. Thường thì phải thông báo trước 2 tháng để nhà gái còn có thời gian nhắn tin và mời anh em, họ hàng về dự và đưa con gái đi làm dâu.

Với người Dao nơi đây, nói chung gia đình nào cũng đều mong muốn có con trai để nối dõi gia đình và dòng họ. Cho nên, mặc dầu gia đình còn nghèo, nhưng vẫn cố gắng chuẩn bị vật chất để tổ chức đám cưới cho con trai chu đáo. Trong ngày đi đón dâu, nhà trai sửa soạn những đồ lễ đã được chuẩn bị kỹ từ trước gồm 1 con lợn quay, 8 con gà, 5 lít rượu, 100 kg gạo tẻ, 40 kg gạo nếp và nhất là vài chục đồng bạc trắng. Đến giờ đẹp, người cao niên và có uy tín nhất trong làng được nhà trai mời làm đại biểu sẽ phát lệnh cho đoàn nhà trai ra cửa đi đón dâu. Thành phần đoàn đi đón dâu gồm: chú rể, phụ rể, 2 cô gái chưa chồng, 4 nam thanh niên đã có vợ hoặc chưa có vợ, bà mối và anh em, họ hàng, những người thân trong làng, bản. Trước khi đi làm chú rể mới, thì chú rể phải gánh theo 5 lít rượu và 10 bơ gạo. Khi đến nhà gái, bên nhà gái sẽ cử một người đại diện để đón đoàn đi rước dâu và chú rể, người đại diện còn đứng ở cửa ra câu đối để thử thách bên nhà trai như giờ nào thì tốt cho chú rể vào nhà, chồng có yêu vợ không, yêu như thế nào, có chăm chỉ làm ăn hay không… Nếu bên nhà trai, trưởng đoàn không biết đáp lại thì sẽ phải đứng ở ngoài sàn, đợi đến khi chủ nhà ra mời thì mới được vào nhà, còn nếu đối đáp tốt thì đoàn sẽ được vào nhà ngay. Dưới sự hướng dẫn của bà mối, trong khoảng thời gian 1 giờ, chú rể được bà mối giao cho nhà gái đi chào, ra mắt và nhận họ hàng những người thân thích trong gia tộc. Đồng thời, trong khoảng thời gian đó, chú rể phải rót rượu để cô dâu mời bố mẹ đã sinh thành, nuôi nấng và dạy dỗ mình đến ngày hôm nay, cũng như hứa sẽ làm một người con dâu tốt tại nhà chồng để không phụ công ơn của bố mẹ. Bố mẹ cô dâu sẽ cùng uống rượu, dặn dò con gái phải biết cách cư xử, làm dâu tốt tại nhà chồng và trao cho con gái một ít tiền hoặc bạc để làm vốn riêng. Sau khi làm lễ trước bàn thờ tổ tiên, trưởng đoàn sẽ để 4 chén rượu và 2 bao thuốc lá lên cái đĩa đến gặp chủ nhà thông báo đã đến giờ đẹp và xin được rước dâu về nhà chồng. Khi đưa dâu, theo phong tục của người Dao ở đây, đoàn có thêm 2 phụ dâu và khoảng 24 người (đủ 3 mâm cỗ) trung tuổi cùng anh em họ hàng thân thiết đưa đi.

Khi về đến nhà trai, đoàn người bên họ nhà gái được đón tiếp rất trọng thể. Khi cô dâu đi đến gần nhà chú rể, bên nhà trai cử một đoàn thanh thiếu niên cùng với chú rể thổi kèn, đánh trống ra đón tiếp. Ngoài ra, còn có một thầy cúng về hộ “quét nhà” và chọn giờ đẹp cho dâu vào nhà. Trước khi cô dâu bước vào nhà chồng đều phải đội khăn đỏ che kín mặt và có thầy cúng chuẩn bị một bát nước có ngâm 3 lá bưởi để làm phép cho cô dâu, sau đó bà mối mới được dắt dâu vào nhà. Cô dâu vào nhà đến bàn thờ tổ tiên phải lạy 3 lạy và mọi người bề trên theo thứ bậc ông bà, bác, bố mẹ, chú cô… thì mới được vào buồng riêng và ở đó một mình. Còn chú rể lúc này lại đi gặp bạn bè và hả hê kể với họ rằng mình đã lấy được vợ như thế nào, mình sẽ làm gì trong những ngày tới… Cuối cùng không thể thiếu được là việc mở tiệc ăn mừng, bữa cỗ thật đơn giản như chính con người thật thà, chất phác nơi đây.

Sau khi đám cưới kết thúc, nhà gái sẽ giã từ nhà trai và hát những bài dân ca bằng tiếng dân tộc Dao của mình để cám ơn nhà trai đã nhiệt tình đón tiếp, cám ơn bà mối, cám ơn nhà bếp… và họ nhà trai cũng không quên tặng mỗi người một miếng thịt lợn khoảng 1 kg và 1 nắm xôi. Riêng người trưởng đoàn bên nhà gái được nhiều thứ mang về. Trường hợp gia đình nào chỉ có con gái, thì họ lấy con rể về nhà mình. Khi đó, người con rể phải bỏ cả họ tên của mình và đặt lại họ mới theo bên vợ, thờ cúng tổ tiên bên vợ và nuôi dưỡng, chăm sóc bố mẹ vợ đến già. Khi sinh ra con cũng lấy họ của bên vợ (tức là họ của bố vợ). Nhiều gia đình không có con trai, nhưng lại lấy được những chàng rể rất tốt.

Nguyễn Cao Dũng