Phát triển hợp tác xã gắn với xây dựng nông thôn mới: Để lượng gắn liền chất

- Trong những năm qua, số lượng các hợp tác xã (HTX) trên địa bàn tỉnh phát triển khá nhanh, qua đó góp phần quan trọng vào việc hoàn thành tiêu chí về tổ chức sản xuất trong xây dựng nông thôn mới (NTM). Tuy nhiên thực tế, hiệu quả hoạt động của nhiều HTX vẫn còn hạn chế, mang tính hình thức. Chính vì vậy, các HTX cũng như các cấp, ngành liên quan đã và đang triển khai nhiều biện pháp để các HTX phát triển ổn định, bền vững.

Để đáp ứng chỉ tiêu thuộc tiêu chí 13 về tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn theo bộ tiêu chí quốc gia xây dựng NTM, các cấp, ngành liên quan đã triển khai nhiều giải pháp để vận động phát triển mới các HTX.

   Gần 95% xã có HTX

Theo bộ tiêu chí quốc gia xã đạt chuẩn NTM giai đoạn 2021-2025, để đạt được tiêu chí số 13 về tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn, xã phải có HTX hoạt động hiệu quả và theo đúng Luật HTX. Từ yêu cầu đó, các cấp, ngành liên quan đẩy mạnh tuyên truyền, vận động để phát triển mới các HTX.

Ông Tô Văn Chí, Giám đốc HTX Sản xuất và Dịch vụ nông nghiệp xã Bằng Hữu, huyện Chi Lăng cho biết: Năm 2022, sau khi được các cơ quan chuyên môn tuyên truyền, vận động, các sáng lập viên trên địa bàn xã đã thành lập HTX Sản xuất và Dịch vụ nông nghiệp xã Bằng Hữu gồm 8 thành viên, hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực sản xuất và cung ứng vật tư nông nghiệp. Việc thành lập HTX vừa giúp các hộ thành viên hỗ trợ lẫn nhau trong phát triển sản xuất, đồng thời trực tiếp góp phần vào việc từng bước hoàn thành tiêu chí số 13 trong xây dựng NTM trên địa bàn xã. Qua đó tạo tiền đề để năm 2024, xã Bằng Hữu phấn đấu đạt chuẩn NTM theo kế hoạch đề ra.

Tương tự xã Bằng Hữu, để từng bước hoàn thành tiêu chí số 13 trong xây dựng NTM, trong những năm qua, các cấp, ngành liên quan đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động đến người dân về phát triển kinh tế tập thể, HTX. Từ đó nhanh chóng phát triển mới các HTX. Cụ thể, đến tháng 6/2024, toàn tỉnh có 507 HTX đăng ký hoạt động, tăng 256 HTX so với năm 2019; 189 xã, phường, thị trấn có HTX đăng ký hoạt động, trong đó 171/181 xã có HTX đăng ký hoạt động, chiếm gần 95% số xã trên địa bàn tỉnh. Đến nay, trên địa bàn tỉnh có 98/181 xã được công nhận đạt chuẩn NTM, bình quân mỗi xã trên địa bàn tỉnh đạt 14,08 tiêu chí NTM.

Mặc dù phát triển nhanh về số lượng, song trên thực tế, hoạt động của nhiều HTX vẫn còn mang tính hình thức, thời vụ, chưa thực sự đảm bảo yêu cầu “hoạt động hiệu quả” theo đúng yêu cầu của tiêu chí 13 trong xây dựng NTM.

   Hoạt động khó khăn

Năm 2023, xã Tĩnh Bắc, huyện Lộc Bình phấn đấu đạt chuẩn NTM. Để đạt được tiêu chí 13 trong xây dựng NTM, năm 2022, xã đã tuyên truyền, vận động để thành lập HTX Nông lâm nghiệp Tĩnh Bắc với hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực sản xuất nông lâm nghiệp. Ông Sầm Văn Nam, Giám đốc HTX cho biết: Từ khi được thành lập đến nay, hoạt động của HTX chưa rõ nét. Việc sản xuất, tiêu thụ sản phẩm vẫn do các hộ thành viên tự chủ động, HTX chưa tổ chức sản xuất cũng như đứng ra ký kết hợp đồng tiêu thụ. Như vậy có thể hiểu, việc có HTX hay không thì hoạt động sản xuất của người dân vẫn như cũ.

Hay như tại xã Đội Cấn, huyện Tràng Định, sau nhiều năm nỗ lực, cố gắng, đến hết năm 2020, xã đã hoàn thành 19/19 tiêu chí NTM. Ông Vi Văn Nghiệp, Chủ tịch UBND xã Đội Cấn cho biết: Để hoàn thành tiêu chí 13, năm 2020, UBND xã phối hợp với cơ quan liên quan để vận động thành lập HTX Sản xuất dịch vụ nông nghiệp và môi trường xã Đội Cấn, hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi. Tuy nhiên chỉ sau một thời gian ngắn hoạt động, HTX đã ngừng hoạt động do thiếu vốn, ảnh hưởng của dịch bệnh, chưa xây dựng cho mình phương án sản xuất kinh doanh ổn định, lâu dài.

Tương tự tại 2 xã kể trên, trên thực tế, nhiều HTX trên địa bàn các xã được thành lập ra nhưng hoạt động gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân là do một số HTX được thành lập không vì nhu cầu thực tế của thành viên mà việc thành lập chỉ để đáp ứng tiêu chí NTM. Bên cạnh đó, một số HTX mới thành lập nên chưa xác định được phương án sản xuất kinh doanh rõ ràng, thiếu vốn, kinh nghiệm, năng lực quản trị yếu kém… dẫn tới hoạt động kém hiệu quả.

Theo số liệu của Liên minh HTX tỉnh, hiện nay trên địa bàn tỉnh có 77 HTX ngừng hoạt động. Trong số các HTX đang hoạt động và đủ điều kiện xếp loại thì có đến 60% HTX hoạt động trung bình, 15% HTX hoạt động yếu kém.

Trước thực tế số lượng các HTX ngừng hoạt động, hoạt động trung bình, kém vẫn còn nhiều, các cấp, ngành liên quan đã và đang triển khai các biện pháp để từng bước khắc phục khó khăn, nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX trên địa bàn tỉnh nói chung, trong đó có các HTX tại các xã NTM, xã phấn đấu đạt chuẩn NTM.

   Từng bước tháo gỡ

Năm 2019, HTX nông nghiệp Bắc Lãng, huyện Đình Lập được thành lập với 9 thành viên và hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực chăn nuôi gà, vịt. Từ việc hoạt động ổn định, hiệu quả, HTX không chỉ mang lại thu nhập cho thành viên mà còn trực tiếp góp phần giúp xã Bắc Lãng hoàn thành tiêu chí 13 trong xây dựng NTM, qua đó năm 2019, xã Bắc Lãng được công nhận đạt chuẩn NTM.

Sau khi xã Bắc Lãng được công nhận đạt chuẩn NTM, bên cạnh sự chủ động, nỗ lực của mình, HTX còn được các cấp, ngành quan tâm, hỗ trợ phát triển. Ông Đinh Gia Vịnh, Giám đốc HTX nông nghiệp Bắc Lãng cho biết: Từ khi thành lập và đi vào hoạt động đến nay, HTX đã được các cấp, ngành quan tâm hỗ trợ xây dựng sản phẩm OCOP, hỗ trợ con giống, thức ăn chăn nuôi… trị giá khoảng 800 triệu đồng. Từ sự hỗ trợ của Nhà nước và sự nỗ lực vươn lên của mình, HTX luôn duy trì hoạt động ổn định, hiệu quả, hiện nay, HTX duy trì trên 2.000 con vịt cổ xanh, 1.000 - 2.000 con gà… Doanh thu bình quân của HTX đạt trên 2 tỷ đồng/năm, thu nhập bình quân của thành viên HTX đạt 100 - 300 triệu đồng/năm.

Tương tự như tại xã Bắc Lãng, huyện Đình Lập, xã Sơn Hà, huyện Hữu Lũng cũng đã triển khai nhiều giải pháp để hỗ trợ phát triển HTX trên địa bàn. Ông Hoàng Ngọc Thủy, Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Hà cho biết: Năm 2018, UBND xã phối hợp với các cơ quan liên quan tuyên truyền, vận động thành lập HTX Giống cây lâm nghiệp, cây ăn quả và đào cảnh xã Sơn Hà. Mục đích thành lập HTX để vừa đổi mới hình thức tổ chức sản xuất, vừa để xã hoàn thành tiêu chí 13 trong xây dựng NTM. Tuy nhiên không dừng lại ở việc thành lập cho đủ thủ tục rồi để đấy, những năm sau đó, bên cạnh sự nỗ lực của HTX, UBND xã Sơn Hà cùng các cơ quan chuyên môn đã hỗ trợ HTX cây giống, vật tư, hệ thống tưới tự động... trị giá gần 1,5 tỷ đồng. Từ sự nỗ lực của HTX và nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước, HTX đã từng bước vươn lên phát triển ổn định. Hiện tại HTX có 71 thành viên, tăng 50 thành viên so với năm 2018; thu nhập của thành viên HTX đạt từ 100 - 500 triệu đồng/năm.

Cùng với 2 xã kể trên, những năm qua, các cấp, ngành liên quan đã triển khai đồng bộ các giải pháp để từng bước tháo gỡ khó khăn cho các HTX nói chung, trong đó có các HTX tại xã NTM. Ông Liễu Xuân Du, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh cho biết: 5 năm trở lại đây, các cấp, ngành liên quan trên địa bàn tỉnh đã hỗ trợ đưa 32 trí thức trẻ về làm việc tại các HTX nông nghiệp; hỗ trợ 24 HTX vay vốn từ quỹ hỗ trợ phát triển HTX với số tiền 7,5 tỷ đồng…

Ngoài ra, giai đoạn 2019 - 2024, các cơ quan liên quan đã tổ chức 40 - 50 lớp tập huấn về phát triển kinh tế tập thể, HTX (trong đó có cả những lớp dành riêng cho các HTX mới thành lập tại các xã) với các nội dung liên quan đến công tác quản trị HTX, xây dựng phương án sản xuất kinh doanh, hướng dẫn thủ tục tiếp cận các chính sách hỗ trợ phát triển HTX; Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tổ chức kiểm tra thực tế tại các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh nói chung cũng như tổ chức kiểm tra chuyên đề về phát triển HTX tại các xã NTM để kịp thời nắm bắt khó khăn, vướng mắc của các HTX (chủ yếu về vốn, khoa học kỹ thuật, quản trị) để từ đó có những giải pháp tháo gỡ cụ thể. Bên cạnh đó, những năm gần đây, UBND tỉnh cùng các sở, ngành, Liên minh HTX tỉnh, UBND các huyện, thành phố đã tổ chức gặp mặt, đối thoại với HTX bình quân 15 cuộc/năm với trên 300 lượt HTX tham dự…

Đến nay, số HTX hoạt động khá, tốt trên địa bàn tỉnh chiếm khoảng 25%; doanh thu bình quân của HTX đạt trên 1 tỷ đồng/năm; thu nhập bình quân của thành viên và người lao động trong HTX đạt 4 - 8 triệu đồng/người/tháng.

Mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định, song trên thực tế số lượng hoạt động kém hiệu quả vẫn còn khá lớn. Chính vì vậy, bên cạnh sự chủ động, nỗ lực của các HTX, các cấp, ngành liên quan cần tiếp tục có những giải pháp đồng bộ, phù hợp để hỗ trợ, đồng hành cùng các HTX hoạt động thực chất hơn, vươn lên phát triển mạnh mẽ hơn. Qua đó góp phần vào phát triển kinh tế tập thể, xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh.