Phát hiện trí nhớ miễn dịch suy giảm ở bệnh nhân Covid-19 thể nặng

Mục đích của các nhà khoa học Mỹ là xác định xem mức độ nghiêm trọng của Covid-19 có ảnh hưởng đến sự phát triển của phản ứng miễn dịch tế bào B hay không.

Một nghiên cứu mới của các nhà vi sinh vật và di truyền học thuộc Trung tâm Khoa học Y tế của Đại học Texas ở thành phố San Antonio (Mỹ) đã chỉ ra rằng, các tế bào lympho B của hệ miễn dịch, vốn đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp khả năng miễn dịch dịch thể thích ứng, duy trì tốt hơn “bộ nhớ” về protein S của virus SARS-Cov-2 ở những bệnh nhân Covid-19 thể nhẹ hơn. Kết quả nghiên cứu đã được đăng trên Tạp chí PLOS One.

Một bệnh nhân Covid-19 trong phòng chăm sóc đặc biệt của Bệnh viện Scripps Mercy ở thành phố Chula Vista, bang California, Hoa Kỳ, ngày 12-5-2020. Ảnh: Getty Images

Khi cơ thể bị vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng xâm nhập, nó sẽ phản ứng bằng chuỗi phản ứng của hoạt động tế bào trong hệ miễn dịch. Theo đó, đại thực bào hoặc các tế bào khác của khả năng miễn dịch bẩm sinh (bạch cầu ái kiềm, tế bào đuôi gai hoặc bạch cầu trung tính) giúp tấn công vào mầm bệnh. Nhưng đôi khi tế bào T và tế bào B cũng có tham gia vào quá trình này. Chúng hoạt động như một tuyến phòng thủ, đồng thời dựa trên trí nhớ miễn dịch về những tương tác trong quá khứ cho phép nhận ra các mối đe dọa từ bên ngoài, để cơ thể có thể chiến đấu khi chúng xuất hiện trở lại. Đây được gọi là miễn dịch có được hoặc miễn dịch thích ứng. Tế bào lympho T và B cần nhiều thời gian hơn để phát triển, bởi hành vi của chúng phát triển dựa trên kinh nghiệm đã tiếp thu được, nhưng chúng có xu hướng tồn tại lâu hơn các tế bào miễn dịch bẩm sinh.

Tế bào lympho B tạo ra kháng thể để chống lại vi khuẩn và virus. Tế bào T cũng sử dụng cytokine làm phân tử trung gian để gửi tín hiệu đến phần còn lại của hệ miễn dịch và tăng cường phản ứng của nó. Nhóm tác giả nghiên cứu đặc biệt tập trung vào các tế bào lympho B phản ứng với protein S của virus SARS-CoV-2. Bằng cách sử dụng phương pháp đếm tế bào dòng quang phổ, các nhà khoa học đã xác định đặc điểm kiểu hình của tế bào B đặc hiệu với SARS-CoV-2 trên 13 bệnh nhân mắc Covid-19 chưa được tiêm phòng, trong đó 5 người ở thể nhẹ và 8 người ở thể nặng. Mục đích là để xác định xem phản ứng của tế bào B có khác nhau giữa hai nhóm hay không.

Những người tham gia chủ yếu là người da trắng (94%) và Mỹ Latinh (75%). Tất cả, ngoại trừ một người, đều có một hoặc nhiều bệnh lý nền. Các trường hợp nặng được xác định là những trường hợp cần thở máy xâm nhập hoặc oxy qua màng ngoài cơ thể (ECMO). Theo nhận định của các chuyên gia, đây chính là sự khác biệt của những bệnh nhân nguy kịch nhất, những người có khả năng cao bị suy giảm phản ứng miễn dịch.

Máu được hiến sau khi xuất viện, trung bình từ 30 đến 32 ngày sau khi bắt đầu xuất hiện các triệu chứng. Đối với những bệnh nhân có diễn biến nhẹ của Covid-19, thì các mẫu được lấy bổ sung 18 ngày sau khi có những dấu hiệu lây nhiễm đầu tiên và trong lần khám tiếp theo tại cơ sở y tế (khoảng 5 tháng sau). Để kiểm soát, người ta sử dụng các tế bào đơn nhân máu ngoại biên, gồm tế bào lympho (tế bào T, B và NK), bạch cầu đơn nhân và tế bào đuôi gai từ 3 người hiến tặng khỏe mạnh. Chúng được thu thập vào năm 2018-2019, thời điểm trước khi bắt đầu xảy ra đại dịch Covid-19.

Kết quả phân tích cho thấy, sau 30 đến 32 ngày, phần lớn tế bào lympho B đặc hiệu với protein S của SARS-CoV-2 vẫn hoạt động. Tuy nhiên, ở những bệnh nhân mắc Covid-19 không nghiêm trọng, thì những tế bào IgG B đặc hiệu tăng đột biến cho thấy các dấu hiệu liên quan đến trí nhớ miễn dịch, bao gồm yếu tố phiên mã T-bet và protein màng FcRL5, có biểu hiện tăng mạnh hơn so với những người tham gia nghiên cứu bị mắc bệnh ở thể nặng.

“Trước đó đã nhận thấy rằng, tỷ lệ các tế bào CD19 T-bet IgG 1 B cao hơn có liên quan đến thời gian xuất hiện các triệu chứng ngắn hơn. Chúng tôi khẳng định rằng, mối liên hệ này chủ yếu tác động đến các tế bào B kháng nguyên đặc hiệu và cho thấy có ảnh hưởng đến sự phát triển trí nhớ tế bào B. Mặc dù tần số các tế bào T-bet IgG B khác nhau giữa hai nhóm, nhưng chúng thường cho thấy kiểu hình các tế bào B được kích hoạt với sự chuyển đổi bộ nhớ ở cả hai nhóm. 5 tháng sau khi xuất hiện các triệu chứng, hầu hết các tế bào B bộ nhớ đặc hiệu với protein S ở “trạng thái ngủ yên”, còn tỷ lệ tế bào lympho bộ nhớ T-bet IgG B đã giảm xuống mức ban đầu”, các nhà khoa học viết.…>

Theo họ, kết quả cho thấy có sự khác biệt trong phản ứng miễn dịch sau Covid-19 nhẹ và nặng. Nhóm nghiên cứu cũng cho rằng, ở những người bị nhiễm SARS-CoV-2 tương đối nhẹ thì hình thành phản ứng tế bào B tốt hơn. Phản ứng này có thể tồn tại lâu dài hoặc sẽ dẫn đến sự gia tăng số lượng tế bào tiết ra kháng thể khi tiếp xúc nhiều lần với mầm bệnh.