Phải làm gì để ngăn ngừa đột quỵ, đặc biệt là ở người trẻ?

Các biện pháp phòng ngừa đột quỵ cần thiết là ngưng thuốc lá, thường xuyên tập luyện thể thao, ăn cá, rau, giảm cân, điều trị tăng mỡ máu, đái tháo đường và bệnh tim mạch nếu có.

Nghệ sỹ Chí Tài qua đời sau cơn đột quỵ ở tuổi 62 dù ông là người chăm tập thể dục, luôn mang tinh thần lạc quan.

Nữ diễn viên Hollywood Sharon Stone từng bị đốn ngã bởi cơn đột quỵ đến bất ngờ vào thời điểm sung sức nhất trong sự nghiệp. Và cũng đâu ai biết trước được mình có thể là nạn nhân kế tiếp hay không.

Đừng bao giờ sai lầm cho rằng đột quỵ chỉ xảy ra ở người già. Trên thực tế, có đến 10% nạn nhân của chứng đột quỵ là người trẻ (dưới 45 tuổi). Đột quỵ cũng tấn công ngay cả trẻ em. Đây thực sự là một thách thức lớn đối với việc chẩn đoán và điều trị.

Các thể đột quỵ

Đột quỵ là tình trạng xảy ra khi máu cung cấp cho một vùng não nào đó bị ngừng hoàn toàn hoặc giảm đến mức quá thấp. Tế bào thần kinh ở vùng não đó không được cung cấp ôxy và chất dinh dưỡng cần thiết.

Tế bào não là những tế bào “quý tộc” nhất trong cơ thể nên chỉ trong vòng vài phút không được “tưới” máu, chúng sẽ bắt đầu chết thực sự.

Đột quỵ là một cấp cứu y khoa. Việc điều trị nhanh chóng và thích hợp đóng vai trò tiên quyết trong việc cứu sống bệnh nhân, làm giảm mức độ tổn thương não cũng như hạn chế những biến chứng và di chứng vốn thường rất trầm trọng.

Thường người ta chia đột quỵ thành hai thể. Thể thứ nhất là xuất huyết não do vỡ một mạch máu gây chảy máu vào trong não. Chính xác thì Sharon Stone bị xuất huyết não trong lúc đang tập luyện chuẩn bị cho buổi chạy từ thiện.

Thể thứ hai là thiếu máu cục bộ. Đây là loại đột quỵ thường gặp nhất, chiếm 80-90% tất cả các trường hợp đột quỵ được ghi nhận. Nguyên nhân của thiếu máu não cục bộ thông thường do một cục máu hoặc mảng xơ vữa trong động mạch gây tắc nghẽn dòng máu nuôi tổ chức não.

Các yếu tố nguy cơ là do tuổi cao, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, đái tháo đường, hút thuốc và tăng mỡ máu. Ngoài ra, còn có thể kể đến cơn thiếu máu não thoáng qua. Biểu hiện của nó giống như thiếu máu cục bộ nhưng triệu chứng sau đó biến mất hoàn toàn.

Hầu hết cơn thiếu máu não thoáng qua chỉ kéo dài năm đến mười phút. Vì không gây đau nên biểu hiện này hay bị xem nhẹ và bỏ qua. Tuy nhiên, đây là dấu hiệu cảnh báo một cơn thiếu máu não cục bộ thực sự sẽ đến trong vòng vài ngày đến vài tuần sau đó.

Những triệu chứng cảnh báo đột quỵ

Cho dù còn rất trẻ, nhưng nếu gặp phải những triệu chứng này, hãy cẩn thận vì có nguy cơ cao bạn sẽ bị đột quỵ. Đặc điểm chung của các biểu hiện này là rất đột ngột, có thể xảy ra ngay khi bạn đang ngồi họp, uống càphê, lái xe hay chơi thể thao.

Các biểu hiện bao gồm cảm giác tê rần (dị giác), yếu liệt một bộ phận nào đó, lẫn lộn trong suy nghĩ, nói khó, mờ mắt, chóng mặt, lảo đảo, đột ngột nhức đầu dữ dội. Ngay khi có những biểu hiện này, cần nói rõ cho người thân, đồng nghiệp, bạn bè, người đồng hành về khả năng đột quỵ. Không nên cố gắng trì hoãn việc tư vấn y khoa vì bất cứ lý do gì.

Điều trị đột quỵ cách nào?

Có thể nói đột quỵ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn phế. Mặc dù người trẻ ít gặp hơn người già nhưng hậu quả thì rất tàn khốc. Một điều may mắn là nếu được chẩn đoán sớm và can thiệp kịp thời thì kết quả rất khả quan, giúp giảm tỷ lệ tử vong lẫn hạn chế di chứng tàn tật.

Điều trị có thể sử dụng thuốc làm tan cục máu gây tắc nghẽn mạch máu, can thiệp dùng dụng cụ lấy cục huyết khối hoặc bít tắc chỗ chảy máu do vỡ dị dạng mạch máu, phẫu thuật giải áp khi chảy máu chèn ép.

Trên thực tế, có rất nhiều trường hợp điều trị thành công một cách ngoạn mục, bệnh nhân hầu như không có di chứng về tâm thần vận động. Ngược lại, cũng có nhiều trường hợp vì chủ quan bỏ qua các biểu hiện cảnh báo mà phải lãnh nhận những hậu quả đau lòng.

Sharon Stone từng bị đột quỵ nặng vào năm 2001 lúc mới 43 tuổi. Khi ấy, bà đã bị xuất huyết não, giành giật mạng sống trong tình trạng nguy kịch suốt chín ngày trong bệnh viện. Cuối cùng nữ diễn viên đã vượt ải tử thần và quay trở lại với cuộc sống một cách kỳ diệu. Năm 2019, bà được tạp chí GQ Germany bình chọn là “Người phụ nữ của năm.”

Thường xuyên tập luyện thể thao, ăn nhiều rau, cá,… giúp ngăn ngừa đột quỵ

Trước tiên, bạn cần nhận biết những yếu tố nguy cơ của đột quỵ, bao gồm hút thuốc lá, béo phì, tăng huyết áp, tăng mỡ máu, đái tháo đường, bệnh tim mạch, ít vận động. Từ đó, các biện pháp phòng ngừa đột quỵ cần thiết làngưng thuốc lá, thường xuyên tập luyện thể thao, ăn cá, rau, giảm cân, điều trị tăng mỡ máu, đái tháo đường và bệnh tim mạch nếu có.

Nhóm đối tượng đi bộ hoặc vận động nhẹ nhàng như làm vườn trong khoảng thời gian từ 10 phút đến 1 giờ mỗi tuần có tỷ lệ mắc bệnh giảm 18%. Tỷ lệ này ở nhóm đối tượng có thời gian vận động từ 2,5 giờ đến 5 giờ/tuần và ít nhất 25 giờ/tuần lần lượt là 31% và 50%.

Vận động dù ít hay nhiều với cường độ cao hay thấp đều là cách thức củng cố sức khỏe và bảo vệ cơ thể trước nguy cơ bệnh tật. Trong báo cáo được công bố trên Tạp chí Y học Thể thao của Anh, các nhà nghiên cứu phát hiện số thời gian con người vận động tỷ lệ nghịch với phần trăm nguy cơ mắc bệnh.

Cũng trong báo cáo này, các nghiên cứu khẳng định các hoạt động tăng nhịp tim như đạp xe, chạy và các bộ môn thể thao có tính đua tranh càng có hiệu quả hơn so với các phương thức vận động nhẹ nhàng nói trên.

Trong khi đó, các nhà nghiên cứu ước tính rằng khoảng một trong bảy trường hợp tử vong do tim mạch có thể là do ăn ít trái cây và khoảng 1 trong 12 trường hợp tử vong do tim mạch là vì ăn ít rau.

Trái cây và rau quả là nguồn cung cấp chất xơ, kali, magiê, chất chống ôxy hóa, có thể làm giảm huyết áp và cholesterol, và cải thiện sức khỏe và sự đa dạng của vi khuẩn tốt trong đường tiêu hóa. Các nhà nghiên cứu khuyến cáo mỗi ngày nên ăn 300g trái cây, tương đương với khoảng hai quả táo nhỏ và 400g rau mỗi ngày.

Những biện pháp này không chỉ phòng ngừa đột quỵ cho tuổi trẻ mà cho cả cuộc đời. Quan trọng là khi có những dấu hiệu cảnh báo như đã nói ở trên thì cần ngay lập tức đến cơ sở y tế chuyên khoa gần nhất để được khám, chẩn đoán và điều trị thích hợp nhằm tránh những hậu quả tàn khốc của đột quỵ./.