Nước sạch cho nông thôn mới

Nước sạch là nhu cầu không thể thiếu trong đời sống người dân và trong sản xuất nông công nghiệp… Ở các đô thị, vấn đề nước sạch được giải quyết thông qua việc cung cấp từ các nhà máy nước tập trung. Còn tại các vùng nông thôn, từ xưa nước coi là sạch được dùng từ giếng khơi, giếng làng, bể nước mưa, hay nước sông suối, nước bắc từ núi tự chảy,… Tuy nhiên, các nguồn nước đó không bền vững bởi bị tác động rất lớn do ô nhiễm môi trường.

Ðể nâng cao hơn nữa chất lượng sống của người dân vùng nông thôn, giải quyết triệt để những bệnh lý thông thường do sử dụng nguồn nước chưa đạt chuẩn, ngày 8/3/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 318/QÐ-TTg về Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới và nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021-2025, trong đó nhấn mạnh và nâng chỉ tiêu tỷ lệ người dân nông thôn được dùng nước sạch đạt quy chuẩn. Theo đó, khu vực Bắc Trung Bộ, tỷ lệ dân được dùng nước sạch ở các xã vùng III tối thiểu là 35% (trong đó 15% cung cấp bởi hệ thống cấp nước tập trung), các xã không thuộc vùng III tương ứng là 45% và 20%…

Trước đó, ngày 24/11/2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 1978/QÐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia cấp nước sạch và vệ sinh nông thôn đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, đề ra mục tiêu đến năm 2030, 65% dân số nông thôn được sử dụng nước sạch đạt quy chuẩn; đến năm 2045, 100% số dân được dùng nước sạch đạt quy chuẩn, bền vững.

Tuy nhiên, với bộ tiêu chí mới, nhiều vùng nông thôn (kể cả các xã đã được công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới) sẽ không đạt; những xã đang phấn đấu về đích nông thôn mới lại càng khó khăn để đạt chuẩn.

Nguyên nhân chủ yếu là do nhu cầu đầu tư các công trình nước sạch tập trung ở nông thôn rất lớn, nhưng nguồn lực của Nhà nước có hạn dẫn đến nhiều công trình đầu tư chậm khai thác, ít hiệu quả, dừng hoạt động do hư hỏng, gây lãng phí lớn. Bên cạnh đó, đặc thù nhiều vùng nông thôn địa bàn dân cư thưa, phân tán nên chi phí đầu tư lớn, khó thu hút nhà đầu tư tư nhân.

Nhằm khắc phục những khó khăn nêu trên, hướng tới toàn bộ người dân xã nông thôn mới được sử dụng nước sạch, các địa phương cần rà soát, điều chỉnh và cập nhật nội dung cấp nước sạch nông thôn vào quy hoạch nông thôn, bảo đảm cấp nước sinh hoạt nông thôn bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu, suy thoái nguồn nước.

Hỗ trợ đầu tư một số mô hình cấp nước sạch tại các vùng đặc thù, vùng khan hiếm, khó khăn về nguồn nước. Các địa phương cần sửa chữa, nâng cấp, mở rộng công trình cấp nước sạch tập trung đã có; trong đó chú trọng nâng cấp công nghệ xử lý chất lượng nước, nâng công suất, mở rộng mạng lưới cấp nước, ổn định nguồn nước khai thác trong điều kiện ảnh hưởng của thiên tai và biến đổi khí hậu.

Các địa phương khẩn trương xây dựng, triển khai thí điểm một số mô hình thu, xử lý và trữ nước an toàn hộ gia đình hoặc nhóm hộ gia đình; mô hình cấp nước hộ gia đình thích ứng với biến đổi khí hậu cho dân cư vùng đặc thù, chưa có khả năng tiếp cận với cấp nước tập trung, khan hiếm, khó khăn về nguồn nước.

Về lâu dài, cần nâng cao năng lực quản trị của các đơn vị quản lý vận hành công trình cấp nước nông thôn; từng bước nâng cao tính chuyên nghiệp và ứng dụng hiệu quả tiến bộ khoa học công nghệ trong cách mạng công nghiệp lần thứ tư, nhất là về công nghệ thông tin và tự động hóa trong hoạt động cấp nước nông thôn, bảo đảm hầu hết công trình cấp nước đều hoạt động bền vững, thực hiện tốt kế hoạch cấp nước an toàn.