Nỗ lực xóa thẻ vàng cho hải sản xuất khẩu

Ngày 23-10, Ủy ban châu Âu (EC) có thông cáo báo chí về việc Liên hiệp châu Âu (EU) chính thức áp thẻ vàng trong thời hạn sáu tháng đối với hoạt động khai thác thủy sản của Việt Nam vì các hoạt động đánh bắt hải sản bất hợp pháp, không có báo cáo và không được quản lý. Với việc nhận thẻ vàng, ngành thủy sản cần làm gì để vượt qua những bất lợi trong hoạt động xuất khẩu hải sản thời gian tới?

EU áp thẻ vàng

Từ ngày 13 đến 19-5-2017, đoàn công tác của Tổng vụ các vấn đề về biển và thủy sản của EC (DG-MARE) vào Việt Nam kiểm tra hoạt động tuân thủ các quy định về IUU (đánh bắt hải sản bất hợp pháp, không có báo cáo và không được quản lý). Đây là quy định được EU ban hành năm 2002, trên cơ sở triển khai “Kế hoạch hành động quốc tế” của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc (FAO) năm 2001, nhằm phòng ngừa, ngăn chặn và loại bỏ các hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định. Qua kết quả kiểm tra, DG-MARE cho rằng, hoạt động quản lý khai thác thủy sản của Việt Nam chưa có nhiều tiến bộ và đã đưa ra năm khuyến nghị yêu cầu Việt Nam phải hoàn thành trước ngày 30-9-2017. Đó là: Hoàn thiện thể chế; quản lý đội tàu khai thác phù hợp với nguồn lợi; hoàn thiện hệ thống kiểm tra giám sát tàu cá trên biển và tại cảng; thực hiện xác nhận, chứng nhận nguồn gốc nguyên liệu thủy sản; ngăn chặn, chấm dứt tàu cá Việt Nam khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.

Mặc dù trong hơn bốn tháng qua, Việt Nam đã tích cực triển khai thực hiện các khuyến nghị của DG-MARE, trong đó quan trọng nhất là Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện 732 ngày 28-5-2017 về ngăn chặn, giảm dần và chấm dứt tàu cá và ngư dân Việt Nam khai thác trái phép ở vùng biển nước ngoài. Tuy nhiên, do đặc thù nghề cá Việt Nam là nghề cá nhân dân, quy mô nhỏ, đa loài, trình độ ngư dân thấp, trang thiết bị trên tàu lạc hậu, cho nên việc áp dụng các biện pháp để giải quyết những khuyến nghị chưa được triệt để, vẫn còn một số nội dung mà theo đánh giá của EC là cần tiếp tục hoàn thiện như việc tàu cá Việt Nam khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Chính vì vậy, EU đã chính thức tuyên bố rút thẻ vàng đối với hoạt động khai thác thủy sản của Việt Nam.

Đánh giá về tác động của thẻ vàng đối với hoạt động xuất khẩu thủy hải sản của nước ta trong thời gian tới, Quyền Tổng cục trưởng Thủy sản Nguyễn Ngọc Oai cho rằng: Việc EU rút thẻ vàng đối với Việt Nam chỉ áp dụng với sản phẩm khai thác trên biển, không áp dụng cho sản phẩm thủy sản từ nuôi trồng. Vì vậy, hoạt động xuất khẩu hải sản vẫn diễn ra bình thường. Tuy nhiên, sẽ có những tác động nhất định như: các lô hàng bị tăng tần suất kiểm tra hồ sơ nguồn gốc sản phẩm khai thác (có thể lên đến 100%), dẫn đến thời gian lưu kho tăng, phát sinh chi phí kiểm tra, chi phí lưu kho đối với doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu vào thị trường EU. Bên cạnh đó, việc này cũng có khả năng gây tâm lý lo ngại đến nhà nhập khẩu ở các thị trường khác, nhất là đối với các thị trường nhập nguyên liệu của Việt Nam để tái xuất sang EU, hoặc Mỹ và các nước có quy định áp dụng nghiêm ngặt các biện pháp chống khai thác IUU.

Cơ hội để hoàn thiện hệ thống quản lý nghề cá

Trao đổi về khả năng “đổi mầu” cho thẻ vàng, Quyền Tổng cục trưởng Thủy sản Nguyễn Ngọc Oai cho biết: Theo quy trình của EC, thời gian cảnh báo thẻ vàng là sáu tháng. Do đó, từ nay đến ngày 23-4-2018, nếu Việt Nam triển khai đầy đủ, toàn bộ các quy định của EC với các minh chứng cụ thể thì tình trạng cảnh báo thẻ vàng sẽ được dỡ bỏ. Nhưng nếu việc triển khai các quy định về IUU có tiến bộ, thì EC có thể gia hạn để hoàn thiện các nội dung còn thiếu. Trong trường hợp cảnh báo của EC không được thực hiện hoặc triển khai không hiệu quả, EC sẽ ban hành biện pháp thẻ đỏ, khi đó, lệnh cấm xuất khẩu hải sản khai thác từ Việt Nam vào thị trường EU sẽ được áp dụng.

Để không bị chuyển từ thẻ vàng sang thẻ đỏ, và hướng tới phải lấy lại thẻ xanh, ông Nguyễn Ngọc Oai cho rằng, cần phải nỗ lực rất nhiều và hoàn thiện nhanh nhất có thể các yêu cầu về IUU. Theo đó, ngay sau khi Luật Thủy sản (sửa đổi) được Quốc hội thông qua, cần khẩn trương xây dựng các văn bản dưới luật để có hiệu lực cùng thời điểm có hiệu lực của Luật Thủy sản (sửa đổi) nhằm đáp ứng được khung pháp lý về quản lý nghề cá theo yêu cầu của EU. Ngoài ra, tập trung chỉ đạo các địa phương ven biển xây dựng kế hoạch cụ thể, bố trí nguồn lực, kinh phí triển khai kế hoạch hành động quốc gia về chống khai thác IUU và tăng cường các biện pháp quản lý tàu cá khai thác không vi phạm về IUU; ngăn chặn, chấm dứt tàu khai thác hải sản trái phép tại vùng biển các nước; xác nhận, chứng nhận nguồn gốc sản phẩm hải sản; bắt buộc tàu cá phải lắp đặt, vận hành thiết bị giám sát hành trình theo quy định; tuyên truyền phổ biến các quy định về IUU đến với người dân. Cùng đó là tổ chức đoàn đàm phán để EU ghi nhận các nỗ lực của Việt Nam, tiến tới đề nghị EU xóa thẻ vàng đối với hải sản Việt Nam.

Về phía Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), Tổng Thư ký Trương Đình Hòe cho biết: Đây là cơ hội để Việt Nam hoàn thiện hệ thống quản lý nghề cá, đáp ứng yêu cầu của thị trường thế giới nói chung và EU nói riêng. Vì vậy thời gian qua, một mặt VASEP cùng các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu hải sản đã thống nhất và quyết tâm thực hiện với sự cam kết của 73 nhà máy chế biến và xuất khẩu chỉ thu mua và nhập khẩu nguyên liệu hải sản khai thác hợp pháp, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng; đề xuất xây dựng cơ sở dữ liệu nghề cá phục vụ việc quản lý và truy xuất nguồn gốc hải sản. Mặt khác, VASEP đã và đang phối hợp Tổng cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam và các cơ quan liên quan thực hiện chương trình hành động quốc gia tuân thủ các quy định về IUU, đáp ứng yêu cầu của thị trường EU.

Theo Nhandan