Những tài liệu mật từng được Gorbachev trao cho người kế nhiệm Nga Eltsin

Cuộc gặp mặt chia tay

Boris Eltsin chính thức trở thành Tổng thống Nga vào ngày 10-7-1991. Tuy nhiên, sau đó tại Moscow đã diễn ra cuộc chính biến tháng Tám (từ ngày 19 đến 21-8-1991) nhằm cứu vãn Liên bang Xô viết khi đó đang sụp đổ. Người tiền nhiệm của ông, Tổng thống Liên Xô Mikhail Gorbachev, mãi đến ngày 25-12 năm đó mới chính thức tuyên bố từ chức. Trước đó 2 ngày đã diễn cuộc gặp mặt chia tay của hai vị Tổng thống này. Khi đó, các nhà báo truyền hình muốn ghi lại sự kiện lịch sử này, nhưng Eltsin đã phản đối và nói rằng: “Không được, không được quay phim, nếu không thì sẽ không có cuộc gặp mặt này đâu!”.

Cuộc trò chuyện giữa Gorbachev và Eltsin kéo dài gần 10 giờ đồng hồ. Tại đây, người tiền nhiệm đã trao những tài liệu mật cho người kế nhiệm của mình. Chính Mikhail Gorbachev đã từng kể lại rằng, vào sáng ngày 23-12-1991, các nhân viên Bộ phận văn thư-lưu trữ đã tấn công ông thông qua lãnh đạo Văn phòng Tổng thống Liên Xô Grigory Revenko, yêu cầu được tiếp cận nội dung của tập tài liệu. Đúng vậy, Revenko đã nhiều lần đến gặp Gorbachev cũng là nhằm mục đích này. Tuy nhiên, cựu Tổng thống Liên Xô đã không chấp nhận điều đó. “Anh cũng biết hôm nay là ngày gì rồi!”, Gorbachev nói với Revenko. Tuy nhiên, cuối cùng Mikhail Gorbachev đã phải nhượng bộ trước yêu cầu này.

Mikhail Gorbachev (ảnh trái) và Boris Eltsin. Nguồn: russian7.ru.

Những tài liệu mật

Trong buổi gặp mặt chia tay, Mikhail Gorbachev đã trao tập tài liệu đó cho Boris Eltsin. Cựu Tổng thống Liên Xô khẳng định rằng, tập tài liệu này chứa những nội dung liên quan đến cuộc điều tra nội bộ về vụ xử bắn ở Katyn vào mùa xuân năm 1940. Ngoài tập tài liệu về vụ Katyn, theo nhà sử học Sergey Plokhy, tác giả cuốn “Sự sụp đổ của một Đế chế”, thì Mikhail Gorbachev còn đưa cho Boris Eltsin một tấm bản đồ liên quan đến những biên bản bí mật của Hiệp ước Ribbentrop-Molotov năm 1939. Những tài liệu giật gân khác cũng được tìm thấy trong các tài liệu lưu trữ chuyển giao cho tân Tổng thống Nga lúc bấy giờ. Chẳng hạn, Bộ phận văn thư-lưu trữ của Tổng thống có lưu các tài liệu về vụ ám sát Tổng thống Hoa Kỳ John F. Kennedy, cũng như các báo cáo của Ủy ban An ninh Quốc gia Liên Xô (KGB) về kẻ thực hiện vụ ám sát này là Lee Harvey Oswald. Những tài liệu đã chứng minh rằng, Liên Xô không dính dáng gì đến vụ việc này.

Bộ phận lưu trữ của Eltsin

Theo Alexander Korzhakov, Trưởng Bộ phận an ninh của Tổng thống Nga Boris Eltsin, cũng như theo cuốn hồi ký “Boris Eltsin: Từ bình minh đến hoàng hôn”, thì ông Eltsin đã lưu giữ trong két sắt của mình một số tập tài liệu được Gorbachev trao cho. Tuy nhiên, một phần tài liệu có giá trị đặc biệt của quốc gia hoặc được xếp vào loại tuyệt mật thì đã được Tổng thống Nga chuyển sang bộ phận lưu trữ. Trong khi đó, ông Eltsin không bao giờ cho Trưởng Bộ phận an ninh của mình xem những tài liệu mà ông luôn giữ bên mình. Thỉnh thoảng, ông có yêu cầu Korzhakov chuyển các tập tài liệu cho ai đó, nhưng người này chỉ tuân lệnh thực hiện mà không hề mở ra xem.

Đáng chú ý, một lãnh đạo đảng của Liên Xô là Vyacheslav Shved từng khẳng định rằng, Boris Eltsin cất giữ các tài liệu về vụ Katyn trong két sắt cá nhân của mình, mặc dù theo quy định, tập tài liệu này phải được lưu tại Bộ phận văn thư-lưu trữ của Tổng thống. Nghị sĩ Andrey Makarov từng thừa nhận rằng, đó chính là lý do tại sao các tài liệu biến mất cho đến ngày 24-9-1992, khi chúng được tìm thấy trong két sắt của Tổng thống Boris Eltsin. Tuy nhiên, những tài liệu này đã được chính thức xác nhận là có trong kho lưu trữ. Ngay sau đó, chúng được ông Eltsin ra lệnh trao lại cho Tổng thống Ba Lan Lech Walesa.