Những lưu ý bệnh não mô cầu ở thanh thiếu niên

Bệnh do não mô cầu xuất hiện quanh năm nhưng dễ lây lan qua đường hô hấp và bùng phát thành dịch, gây hai bệnh điển hình là viêm màng não và nhiễm trùng huyết.

Thanh thiếu niên có nguy cơ cao nhiễm vi khuẩn não mô cầu, trở thành người lành mang trùng hoặc phát bệnh tuy nhiên nhiều người chưa chú trọng phòng bệnh.

Bệnh não mô cầu thường để lại di chứng nặng nề như chậm phát triển tinh thần, điếc, liệt với tỷ lệ 10-20%, tỷ lệ tử vong 8-15%. Nếu được điều trị khỏi, người bệnh vẫn phải chịu các di chứng như tàn tật, điếc, liệt, tổn thương thận, ảnh hưởng não, thiểu năng trí tuệ…

Bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, triệu chứng của bệnh viêm màng não do não mô cầu gồm sốt, đau đầu, buồn nôn và nôn, cứng cổ… dễ nhầm lẫn với cảm lạnh, viêm đường hô hấp dẫn đến giảm khả năng phát hiện sớm. Vào mùa hè, ca bệnh xuất hiện rải rác và lẫn trong hội chứng viêm màng não mủ.

Tại Việt Nam, thống kê gần nhất được Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế, trích dẫn năm 2016, cho biết tỷ lệ mắc viêm màng não mô cầu khoảng 2,3/100.000 dân, xếp thứ 6 trong 10 bệnh truyền nhiễm tỷ lệ tử vong cao nhất toàn quốc.

Ca bệnh điển hình là nam thanh niên 22 tuổi ở thị xã Sơn Tây, Hà Nội, ngày 3/5 khởi phát bệnh với triệu chứng đau rát họng, ăn uống kém kèm sốt (không rõ nhiệt độ), rét run. Ngày 5/5, bệnh nhân xuất hiện co giật toàn thân, phải cấp cứu và đang điều trị tích cực tại Bệnh viện Quân y 103.

Vi khuẩn sống ở niêm mạc hầu họng của 10% người lành. Bệnh lây trực tiếp từ người sang người qua đường hô hấp bởi các giọt bắn có chứa vi khuẩn khi nói chuyện, ho, hắt hơi…. Sau khi vi khuẩn xâm nhập vào mũi họng, tại chỗ vi khuẩn nhân lên nhanh chóng gây viêm mũi họng.

Ở những người khoẻ mạnh đã tiêm phòng vaccine bệnh thường nhẹ, có thể tự khỏi. Ở những người cơ địa suy giảm miễn dịch hoặc chưa tiêm phòng vaccine vi trùng tiếp tục lan vào máu, đi khắp cơ thể gây nhiễm trùng huyết và viêm màng não. Những trường hợp diễn tiến cấp tính có thể gây tử vong nhanh chóng.

Khi cơ thể mệt mỏi, hệ thống miễn dịch suy giảm sẽ làm tăng khả năng nhiễm bệnh. Thanh thiếu niên, sinh viên sống ở môi trường đông đúc như ký túc xá, nhà trọ đông người, nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Biểu hiện viêm màng não ở trẻ em là sốt, nôn, đau đầu, sợ ánh sáng ngoài ra bệnh điển hình sẽ có ban xuất huyết hoại tử hình sao ở trên da. Nặng hơn nữa bệnh gây tình trạng nhiễm trùng máu, suy tim, suy đa tạng và tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Thạc sĩ, bác sĩ nội trú Nguyễn Thị Hà, Phó Trưởng Khoa Nhi (Bệnh viện Đại học Y Hà Nội), trên thực tế viêm não mô cầu là bệnh lý có tỷ lệ mắc bệnh khá thấp, bởi đã được phòng bởi “thành trì” vaccine.

Vaccine chống viêm não mô cầu ở trẻ em rất có sẵn ở các đơn vị tiêm chủng và các gia đình đều được nhân viên y tế tư vấn tiêm chủng cho bé. Tất nhiên đôi khi vẫn có những trường hợp trẻ em chưa được tiêm vaccine này do đó khi tiếp xúc với người mang bệnh, trẻ vẫn có thể bị mắc bệnh.

Bác sĩ Hà lưu ý các cha mẹ, đầu tiên trẻ cần được tiêm chủng đầy đủ theo lịch tiêm chủng quốc gia và các vaccine tiêm chủng khác theo tư vấn của nhân viên y tế. Bên cạnh đó, khi trẻ có biểu hiện sốt đặc biệt kèm theo triệu chứng phát ban xuất huyết, nôn, đau đầu cần đưa trẻ tới khám tại các cơ sở khám bệnh chuyên khoa Nhi để kịp thời phát hiện bệnh và điều trị.

Cũng theo Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Hà, hiện nay nhiều loại vaccine về phòng bệnh não mô cầu rất nhiều và hiệu quả, có loại có thể tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi. Bởi vậy, để phòng bệnh cho các em, thì việc tiêm chủng đầy đủ vẫn quan trọng nhất.

Nhiều người cho rằng người trẻ, khỏe mạnh không có nguy cơ nhiễm não mô cầu, do đó chủ quan phòng ngừa. Cũng có quan điểm gợi ý tiêm chủng khi dịch bệnh vào cao điểm.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, mầm bệnh có thể tấn công vào mọi thời điểm trong năm. Vì vậy, mọi người nên chủng ngừa càng sớm càng tốt để tạo miễn dịch sớm.

Vi khuẩn não mô cầu được phân loại thành 12 nhóm huyết thanh gây bệnh, thường gặp 6 nhóm A, B, C, Y, X và W-135. Vaccine không có tác dụng phòng ngừa chéo giữa các nhóm. Mọi người nên chủng ngừa đúng và đủ loại, phác đồ ưu tiên gồm loại ngừa nhóm B và loại ngừa các nhóm A, C, Y, W-135.

Hiện Việt Nam có vaccine Bexsero (Italy), hiệu quả 95%, chỉ định cho người 2 tháng đến 50 tuổi; Menactra (Mỹ) phòng não mô cầu nhóm ACYW hiệu quả 90%, dành cho đối tượng từ 9 tháng đến 55 tuổi; Mengoc - BC (Cuba) phòng não mô cầu nhóm B, C dành cho người từ 6 tháng đến 45 tuổi.

Tương tự các vaccine khác, mũi ngừa não mô cầu có thể gây sốt, đau, sưng đỏ tại vị trí tiêm, nhức mỏi, chán ăn… Các triệu chứng thường nhẹ, tự khỏi sau khoảng 1-2 ngày.

Nếu sốt nhẹ dưới 38 độ C, mọi người cần mặc quần áo thoải mái, bù dịch, uống đủ nước, ăn nhiều hoa quả và bổ sung dinh dưỡng đầy đủ. Nếu sốt trên 38,5 độ C, mọi người sử dụng thuốc hạ sốt chứa paracetamol. Nếu sốt cao trên 39 độ C và không đáp ứng thuốc hạ sốt, mọi người cần đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám.