Mua bán thuốc lá điện tử: Nhức nhối trên không gian mạng

- Từ ngày 1/1/2025, việc sản xuất, kinh doanh, sử dụng thuốc lá điện tử chính thức bị cấm tại Việt Nam. Tuy nhiên, đến nay tại Lạng Sơn tình trạng mua bán vẫn còn diễn ra phức tạp trên không gian mạng.

Chỉ cần gõ từ khóa “Vape pod Lạng Sơn” trên Facebook, hàng chục hội nhóm mua bán, trao đổi hiện ra. Một số chuyển sang hoạt động trên các nhóm kín như Zalo, nhóm chat messenger trên Facebook. Theo khảo sát của phóng viên, hiện có khoảng 15–20 hội nhóm công khai hoặc kín chuyên rao bán thuốc lá điện tử tại địa phương. Các nhóm này có từ vài trăm đến hàng nghìn thành viên, hoạt động thường xuyên.

Theo tìm hiểu của phóng viên, phần lớn các tài khoản rao bán, trao đổi thuốc lá điện tử trên mạng đều là tài khoản ảo, ẩn danh, chỉ một số ít sử dụng tài khoản cá nhân chính chủ. Người mua và bán chủ yếu trong độ tuổi từ 14 đến 28, trong đó đa phần là học sinh, sinh viên.

Dạo quanh một số quán trà đá vỉa hè, không khó để bắt gặp người sử dụng thuốc lá điện tử, nhưng so với trước, họ đã kín đáo hơn, thường lấy thiết bị từ trong túi ra và thả khói xuống đất để tránh bị chú ý thay vì phả lên trời như trước khi có lệnh cấm. Trong khi đó, tại các quán bi-a, tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử vẫn diễn ra phổ biến bất chấp quy định cấm.

Khi được tôi hỏi vì sao dù đã có lệnh cấm nhưng vẫn sử dụng thuốc lá điện tử, N.A.T, 23 tuổi, trú tại phường Vĩnh Trại, thành phố Lạng Sơn - lao động tự do cho biết: Em từng hút thuốc lá truyền thống, rồi chuyển sang thuốc lá điện tử vì nghĩ rằng nó ít hại hơn, không ảnh hưởng nhiều đến người xung quanh, đồng thời hỗ trợ cai thuốc dễ dàng hơn.

T. chia sẻ thêm: Em thường xuyên đặt hàng qua các nhóm facebook kín, hoặc đoạn chat do bạn bè giới thiệu. Trong những nhóm này, có hàng chục người đăng bài mỗi ngày với đủ loại thiết bị có hình thức bắt mắt, đa dạng về mẫu mã, màu sắc và công suất. Các loại tinh dầu cũng rất phong phú, có nhiều mùi vị như dâu, bạc hà, xoài, nho, đáp ứng mọi sở thích của người dùng. Sau khi lựa chọn, chỉ cần nhắn tin riêng là có người phản hồi gần như lập tức.

Trong vai người có nhu cầu sử dụng, tôi được N.A.T giới thiệu vào các nhóm kín trên zalo chuyên mua bán thuốc lá điện tử. T cho biết: trong nhóm, người bán cập nhật sản phẩm hằng ngày, tư vấn nhiệt tình và giao hàng theo hình thức thanh toán khi nhận hàng. Khi hỏi về cửa hàng bán trực tiếp tại Lạng Sơn, T khẳng định không có, vì từ khi lệnh cấm có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, các cửa hàng không còn dám kinh doanh công khai do mức phạt rất nặng.

Trong nhóm zalo được T giới thiệu tôi như lạc vào ma trận thuốc lá điện tử. Các sản phẩm pod, vape được những chủ tài khoản này đổi tên thành “máy thở”. Tinh dầu được gọi với tên “nước ép”. Giá “máy thở” dao động từ 150.000 – 1.500.000 đồng/sản phẩm tùy loại. “Nước ép” có giá từ 100.000 - 300.000 đồng tùy hương vị.

Tôi liên hệ với người bán và bất ngờ vì họ phản hồi tin nhắn chỉ sau 30 giây. Khi được hỏi về giá, họ báo loại pod cần mua có giá 450.000 đồng. Nếu muốn rẻ hơn, có phiên bản chất lượng kém hơn với giá 380.000 đồng, chưa gồm "nước ép". Mua theo combo sẽ được giảm 50.000 đồng, và mua số lượng lớn sẽ có giá ưu đãi hơn.

Khi tôi đề xuất muốn đến cửa hàng xem trực tiếp, người bán từ chối cho khách xem hàng trực tiếp, chỉ nhận đặt hàng và giao qua shipper. Họ yêu cầu khách chuyển khoản trước 100% giá trị đơn hàng, với nội dung thanh toán không đề cập đến mua bán, chỉ ghi tên facebook hoặc zalo. Nếu chọn thanh toán khi nhận hàng (COD), khách phải chịu thêm 1,5% phí. Theo khảo sát của phóng viên, đa số cửa hàng bán thuốc lá điện tử qua mạng có địa chỉ tại các thành phố lớn ngoài địa bàn như Hà Nội, Đà Nẵng,TP. Hồ Chí Minh,...

Chị L.T.Q, trú tại phường Tam Thanh, thành phố Lạng Sơn bày tỏ lo lắng: Tôi là phụ huynh có con đang học cấp 3 trên địa bàn. Tôi thấy học sinh hút thuốc lá điện tử trước cổng trường. Trên mạng xã hội, tôi vẫn thấy nhiều bài viết trao đổi, mua bán thuốc lá điện tử dưới chế độ ẩn danh. Tôi rất mong các lực lượng chức năng và cơ quan liên quan có biện pháp mạnh mẽ hơn trong việc kiểm soát và xử lý các nội dung rao bán trên không gian mạng để ngăn chặn triệt để vấn nạn này.

Ông Vũ Hồng Trung, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường tỉnh cho biết: Hiện nay, thuốc lá điện tử đã được quy định là mặt hàng cấm kinh doanh mua bán, tuy nhiên trên thực tế, các đối tượng vẫn lén lút trao đổi, mua bán. Các đối tượng giao dịch ẩn danh thông qua các nền tảng mạng xã hội như facebook, zalo, telegram để thực hiện hành vi vi phạm, gây khó khăn cho các lực lượng chức năng trong xác định đối tượng vi phạm. Đáng chú ý, phần lớn các cửa hàng kinh doanh mặt hàng này đặt tại các tỉnh ngoài Lạng Sơn, khiến công tác kiểm tra, kiểm soát tại địa phương gặp nhiều trở ngại. Trong thời gian gần đây, lực lượng quản lý thị trường đã và đang tăng cường tuyên truyền cho các tổ chức, cá nhân kinh doanh về các quy định của pháp luật; tăng cường phối hợp với các lực lượng chức năng trong việc kiểm soát xác định và xử lý đối tượng vi phạm về hành vi kinh doanh, mua bán thuốc lá điện tử. Tuy nhiên để có thể ngăn chặn triệt để tình trạng mua bán, sử dụng thuốc lá điện tử cần có sự quyết liệt của các lực lượng chức năng trong kiểm tra kiểm soát, sự phối hợp chặt chẽ của các chủ sàn giao dịch trực tuyến trong việc ứng dụng công nghệ để tạo rào cản cho việc mua bán trên không gian mạng; sự chung tay của gia đình và nhà trường trong việc tuyên truyền người dân, nhất là lứa tuổi thanh thiếu niên để nâng cao nhận thức, không sử dụng thuốc lá điện tử.

Như vậy, để ngăn chặn triệt để việc mua bán thuốc lá điện tử trên không gian mạng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chức năng, gia đình và nhà trường. Việc siết chặt quản lý, tăng cường xử phạt và nâng cao nhận thức giới trẻ sẽ giúp hạn chế tình trạng này. Quan trọng hơn, mỗi cá nhân và cộng đồng cần chung tay, không tiếp tay cho việc kinh doanh, sử dụng sản phẩm độc hại này nhằm bảo vệ sức khỏe thế hệ tương lai.