Người ứng cử và việc lập danh sách những người ứng cử

Công dân ứng cử đại biểu QH, ứng cử đại biểu HĐND gồm: người được giới thiệu ứng cử và người tự ứng cử. Người được giới thiệu ứng cử là người được tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân, các cơ quan Nhà nước ở Trung ương hoặc địa phương giới thiệu để được xem xét đưa vào danh sách những người ứng cử đại biểu QH, danh sách những người ứng cử đại biểu HĐND các cấp.

Người được tổ chức chính trị, tổ chức chính trị, xã hội tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân, các cơ quan Nhà nước ở Trung ương giới thiệu ứng cử đại biểu QH thì nộp hồ sơ ứng cử tại Hội đồng bầu cử. Người được tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội tổ chức chính trị xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tổ chức xã hội, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân, ở địa phương giới thiệu ứng cử đại biểu QH thì nộp hồ sơ tại Ủy ban bầu cử nơi mình ứng cử.

Người tự ứng cử là người căn cứ vào quy định của Luật Bầu cử đại biểu QH, Luật Bầu cử đại biểu HĐND và xét thấy mình có đủ tiêu chuẩn trình độ, năng lực thì nộp hồ sơ ứng cử đại biểu QH tại Ủy ban bầu cử đại biểu QH và đại biểu HĐND cấp tỉnh nơi mình ra ứng cử. Người tự ứng cử, người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND địa phương nào thì phải là người cư trú hoặc làm việc thường xuyên ở địa phương đó. Hồ sơ ứng cử đại biểu HĐND nộp tại Ủy ban bầu cử nơi mình ứng cử.

Người ứng cử đại biểu QH phải nộp hồ sơ ứng cử đại biểu QH chậm nhất là sáu mươi lăm ngày trước ngày bầu cử.

Người ứng cử đại biểu HĐND phải nộp hồ sơ ứng cử chậm nhất là 60 ngày trước ngày bầu cử.

Hội đồng bầu cử và Ủy ban bầu cử là cơ quan có trách nhiệm tiếp nhận hồ sơ ứng cử đại biểu QH. Sau khi tiếp nhận và xem xét tính hợp lệ của hồ sơ ứng cử, Hội đồng bầu cử có trách nhiệm chuyển tiểu sử tóm tắt của người ứng cử đại biểu QH đến Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; Ủy ban bầu cử có trách nhiệm chuyển tiểu sử tóm tắt của người ứng cử đại biểu QH đến Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương để đưa vào danh sách hiệp thương.

Chậm nhất là ba mươi ngày trước ngày bầu cử, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam gửi đến Hội đồng bầu cử danh sách chính thức những người được Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giới thiệu ứng cử đại biểu QH.

Chậm nhất là ba mươi ngày trước ngày bầu cử, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương gửi đến Ủy ban bầu cử đại biểu QH và đại biểu HĐND cấp tỉnh danh sách chính thức những người được Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương giới thiệu ứng cử đại biểu QH.

Chậm nhất là hai mươi lăm ngày trước ngày bầu cử, Hội đồng bầu cử lập và công bố danh sách những người ứng cử đại biểu QH theo từng đơn vị bầu cử trong cả nước; Ủy ban bầu cử công bố danh sách những người ứng cử đại biểu HĐND theo từng đơn vị bầu cử. Người ứng cử chỉ được ghi tên vào danh sách ứng cử ở một đơn vị bầu cử. Chậm nhất là hai mươi ngày trước ngày bầu cử, Ban bầu cử phải niêm yết danh sách những người ứng cử đại biểu QH ở địa phương mình theo quyết định của Hội đồng bầu cử; Tổ bầu cử phải niêm yết danh sách những người ứng cử đại biểu HĐND theo công bố của Ủy ban bầu cử ở khu vực bỏ phiếu. Người ứng cử không được làm thành viên Ban bầu cử hoặc tổ bầu cử ở đơn vị mình ứng cử. Nếu đã là thành viên của Ban bầu cử, tổ bầu cử ở đơn vị mình ứng cử thì người ứng cử phải được rút khỏi danh sách thành viên của tổ chức phụ trách bầu cử đó kể từ ngày được ghi tên vào danh sách chính thức những người ứng cử.

Danh sách những người ứng cử phải ghi rõ họ, tên, ngày, tháng, năm sinh, quê quán, nơi thường trú, dân tộc, tôn giáo, trình độ học vấn, trình độ chuyên môn, nghề nghiệp, chức vụ, nơi làm việc của người ứng cử. Danh sách những người ứng cử được xếp theo vần chữ cái A, B, C…

Luật Bầu cử đại biểu QH và Luật Bầu cử đại biểu HĐND đã quy định những người sau đây không được ứng cử đại biểu QH, và không được ứng cử đại biểu HĐND các cấp:

– Người đang bị tước quyền bầu cử theo bản án, quyết định của tòa án đã có hiệu lực pháp luật, người đang phải chấp hành hình phạt tù, người đang bị tạm giam và người mất năng lực hành vi dân sự;

– Người đang bị khởi tố về hình sự;

– Người đang phải chấp hành bản án, quyết định hình sự của tòa án;

– Người đã chấp hành xong bản án, quyết định hình sự của tòa án nhưng chưa được xóa án;

– Người đang chấp hành quyết định xử lý hành chính về giáo dục tại xã, phường, thị trấn, tại cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh hoặc đang bị quản chế hành chính.

Những người đang có tên trong danh sách ứng cử đại biểu QH, danh sách ứng cử đại biểu HĐND mà đến thời điểm bắt đầu bầu cử bị khởi tố về hình sự, bị bắt giữ vì phạm tội quả tang hoặc mất năng lực hành vi dân sự thì Hội đồng bầu cử xóa tên người đó trong danh sách những người ứng cử đại biểu QH, Ủy ban bầu cử xóa tên người đó trong danh sách những người ứng cử đại biểu HĐND và thông báo cho cử tri biết.

Pháp luật về bầu cử cũng quy định, số người ứng cử đại biểu QH ở mỗi đơn vị bầu cử phải nhiều hơn số đại biểu QH được bầu ở đơn vị đó. Nếu đơn vị bầu cử được bầu ba đại biểu thì số người trong danh sách ứng cử phải nhiều hơn số đại biểu được bầu ít nhất là hai người, trừ trường hợp khuyết người ứng cử sau khi danh sách những người ứng cử đã được công bố do một hoặc một số người ứng cử bị khởi tố về hình sự, bị bắt giữ vì phạm tội quả tang, bị mất năng lực hành vi dân sự, bị chết hoặc vì lý do khác phải xóa tên hoặc rút tên khỏi danh sách những người ứng cử.