Người cho vay nặng lãi bị xử lý hành chính hay hình sự?

Hỏi: Thời gian gần đây, cơ quan chức năng đã xử lý nhiều cá nhân về hành vi cho vay nặng lãi trong giao dịch dân sự, nhưng mức độ xử lý lại khác nhau. Cụ thể, có trường hợp bị xử lý hành chính; có trường hợp bị truy cứu trách nhiệm hình sự? Xin hỏi quý báo, quy định của pháp luật về xử lý hành vi này như thế nào? - Hoài Hương (quận Hoàng Mai, Hà Nội)

Trả lời: Luật sư Đỗ Thị Ánh Tuyết (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết:

Về lãi suất cho vay hiện nay:

Theo quy định tại Điều 468 Bộ Luật Dân sự 2015, lãi suất cho vay do các bên thỏa thuận. Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực.

Trường hợp các bên có thỏa thuận về việc trả lãi, nhưng không xác định rõ lãi suất và có tranh chấp về lãi suất thì lãi suất được xác định bằng 50% mức lãi suất giới hạn quy định tại khoản 1 Điều 468 Bộ luật Dân sự tại thời điểm trả nợ.

Trường hợp bị truy cứu trách nhiệm hình sự:

Điều 201, Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định về tội “Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự” như sau:

“1. Người nào trong giao dịch dân sự mà cho vay với lãi suất gấp 5 lần mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật Dân sự, thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng đến dưới 100 triệu đồng, hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm thì bị phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 200 triệu đồng, hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm…”.

Theo quy định tại Điều 2 Nghị quyết 01/2021/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao định nghĩa về cho vay lãi nặng là trường hợp bên cho vay cho bên vay vay tiền với mức lãi suất gấp 5 lần trở lên mức lãi suất quy định tại khoản 1 Điều 468 của Bộ luật Dân sự.

Do đó, hành vi cho vay tiền với lãi suất gấp 5 lần mức lãi suất cao nhất trong Bộ luật Dân sự, thu lợi từ 30 triệu đồng đến dưới 100 triệu đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Trường hợp cho vay nặng lãi bị xử phạt vi phạm hành chính

Theo quy định tại khoản 4 Điều 12 Nghị định 144/2021/NĐ-CP của Chính phủ, hành vi cho vay tiền có cầm cố tài sản nhưng lãi suất cho vay vượt quá tỷ lệ lãi suất theo quy định của Bộ luật Dân sự sẽ bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 20 triệu đồng.

Do đó, trường hợp cho vay tiền có cầm cố tài sản nhưng lãi suất cho vay vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay mà chưa đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự thì sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính với mức 10 triệu đồng đến 20 triệu đồng. Ngoài ra, người vi phạm có thể bị buộc nộp lại số lợi bất chính có được đối với hành vi cho vay lãi vượt mức quy định.