Ngoại giao để khơi dậy những khát khao cống hiến

Trong căn phòng chung cư ấm áp và chan hòa ánh sáng, một chậu lan hồ điệp rung rinh những nhành hoa trắng muốt. “Quà của một người bạn lâu năm gửi tặng sinh nhật cô đấy! Bao năm nay, cứ đến dịp này, chị ấy lại gửi tặng một chậu lan”.

Mùa xuân này, nhà ngoại giao Tôn Nữ Thị Ninh bước sang tuổi 78. Những bước chân dù đã chậm lại theo năm tháng nhưng phong thái chỉn chu, trang nhã, điềm đạm của một nữ chính khách kỳ cựu dường như không lẫn vào đâu.

Lần gặp đầu tiên, chúng tôi nhớ mãi ấn tượng khi bà được mời lên giao lưu với hai nhân vật chính đến từ Thụy Sĩ. Buổi giao lưu đề cập tới nhiều sự kiện lịch sử liên quan đến những cuộc đàm phán tại Hội nghị Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở miền Nam Việt Nam. Bối cảnh lịch sử phức tạp thời kỳ đó, giai đoạn chuyển giao quyền lực ở Mỹ giữa “Tổng thống vịt què” Johnson và Tổng thống đắc cử Nixon, các phong trào phản chiến của nhân dân tiến bộ thế giới ủng hộ cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của Việt Nam... trong lời thoại của nhân vật khiến cô phiên dịch có lúc lâm vào thế bí khi chuyển ngữ.

Rất nhanh chóng, với khả năng sử dụng tiếng Pháp nhuần nhuyễn cùng sự am hiểu tường tận về lịch sử ngoại giao-chính trị thế giới, từ vị trí khách mời, bà đảm nhiệm luôn vai trò phiên dịch, làm người đối thoại, dẫn dắt cuộc giao lưu. Sự ứng xử khéo léo, tinh tế còn được thể hiện khi bà tế nhị xin phép kể lại những chia sẻ cá nhân trong một dịp khác, để dành thời gian cho nhân vật chính giao lưu cùng khán giả...

Ở độ tuổi xưa nay hiếm, bà vẫn không ngừng quan sát, cập nhật tin tức thời sự mỗi ngày, từ đó đưa ra những nhận định sắc sảo về tình hình thế giới. Trước mỗi sự kiện được mời tham gia, bà đều tìm hiểu kỹ lưỡng, tỉ mỉ các nhân vật, chi tiết liên quan tới sự kiện để bảo đảm mọi thứ diễn ra suôn sẻ, hiệu quả nhất có thể.

Từng tốt nghiệp hai trường đại học danh tiếng thế giới (Đại học Paris của Pháp và Cambridge của Anh), thông thạo tiếng Anh, tiếng Pháp, am hiểu đời sống chính trị của Mỹ và phương Tây, từng giữ chức Đại sứ Việt Nam tại Bỉ và bên cạnh Liên minh châu Âu (EU), Phó chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội, bà Tôn Nữ Thị Ninh được đánh giá là một trong những nhà ngoại giao nữ nổi bật, có nhiều đóng góp cho ngoại giao Việt Nam.

Ít ai biết về cơ duyên đưa bà đến với ngành ngoại giao. Đó là vào khoảng năm 1978, khi đang là Phó trưởng khoa Ngoại ngữ, Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh, bà được cử đi dự liên hoan thanh niên và sinh viên thế giới tại Cuba, được đi cùng chuyên cơ của Trưởng ban Đối ngoại Trung ương Xuân Thủy. Đồng chí Xuân Thủy vẫn nhớ người phụ nữ nhỏ nhắn từng tích cực tham gia hỗ trợ vòng ngoài cho phái đoàn Việt Nam Dân chủ cộng hòa trong thời gian diễn ra hòa đàm Paris.

Về nước, đồng chí Xuân Thủy cho gọi bà tới, thông báo trên có ý định đưa bà ra Hà Nội làm công tác đối ngoại. Trước sự bất ngờ và đôi chút băn khoăn của bà, đồng chí Xuân Thủy thuyết phục: “Giáo dục cháu đang làm tốt, nhưng có không ít người cũng làm tốt được như cháu; trong khi đối ngoại đang rất cần người giỏi ngoại ngữ, hiểu đời sống, hiểu tư duy, lối suy nghĩ của xã hội phương Tây”. Vậy là cuộc đời hoạt động ngoại giao của bà bắt đầu từ đó.

Hàng chục năm trong ngành ngoại giao, bà để lại trong công chúng hình ảnh một nữ chính khách lúc mềm mỏng, tinh tế, từ tốn, lúc cương quyết, vừa thẳng thắn, khí khái. Còn nhớ, nhân một chuyến công tác tại Mỹ, trong cuộc gặp bên lề sau hội nghị, chuyện gẫu với bà Loretta Sanchez, nữ nghị sĩ Mỹ có quan điểm cứng rắn đại diện cho Orange County (bang California)-một khu vực đông người gốc Việt vốn nổi tiếng chống cộng, nhà ngoại giao Việt Nam thẳng thắn bày tỏ: “Tôi và bà đều do cử tri bầu lên, có nghĩa vụ lắng nghe cử tri, nhưng không nhất thiết phải luôn theo ý họ.

Vai trò của nghị sĩ là lắng nghe, nhưng cũng phải lãnh đạo, quảng bá cái hay, cái tiến bộ, đồng thời đẩy lùi cái chưa đúng, cái lạc hậu. Vậy tại sao bà lại nghe theo những cử tri muốn ngăn cản sự phát triển của mối bang giao Việt-Mỹ?”. Bất ngờ trước câu hỏi không hề vòng vo, bà nghị sĩ Mỹ cười ngượng... Cuộc đối thoại kết thúc, bà Sanchez tiến lại ôm hôn nữ chính khách Việt Nam-một cử chỉ bày tỏ sự nể trọng đối với những nhà ngoại giao đến từ một đất nước nhỏ bé từng chiến thắng nước Mỹ.

Tháng 2-1990, bà có mặt trong đoàn tháp tùng Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt dự Hội nghị thường niên của Diễn đàn Kinh tế thế giới tại Davos, Thụy Sĩ. Bà được đích thân đồng chí Võ Văn Kiệt giao nhiệm vụ kết nối, mời ông Nguyễn Văn Hảo, nguyên Phó thủ tướng phụ trách kinh tế của chính quyền ngụy tới gặp mặt (ông Hảo được cho là người kiên quyết giữ lại 16 tấn vàng trong ngân khố của chính quyền ngụy, không để quan chức Sài Gòn đem ra nước ngoài). Đồng chí Võ Văn Kiệt ngỏ ý muốn mời ông Hảo về thăm và tìm cơ hội kêu gọi đầu tư nước ngoài vào Việt Nam. Sau này, chính ông Hảo là người kêu gọi đầu tư xây dựng một trong những khách sạn quốc tế hàng đầu của Việt Nam-khách sạn Park Hyatt Saigon.

“Những nhà lãnh đạo có tâm, có tầm nhìn xa trông rộng như Thủ tướng Võ Văn Kiệt luôn trân trọng những nhân tài tâm huyết với đất nước. Họ chính là những người biết khơi dậy những khát khao, cống hiến vì sự phát triển thịnh vượng của quốc gia, dân tộc”, bà Tôn Nữ Thị Ninh chia sẻ.