Ngoại giao bế tắc, ''dòng chảy'' vẫn thông

Chiến dịch tấn công ngoại giao nhằm vào Nga của các nước châu Âu chưa thể đoán định được khi nào sẽ dừng lại và hậu quả của nó sẽ tác động như thế nào đến tình hình thế giới. Song, điều có thể dễ nhìn thấy, nhu cầu sử dụng nguồn năng lượng của các nước châu Âu, đặc biệt là khí đốt tự nhiên từ Nga vẫn không hề giảm.

Mặc dù những căng thẳng ngoại giao phương Tây và Nga trong thời gian gần đây đã lên đến đỉnh điểm bằng những màn cáo buộc lẫn nhau, tiến tới trục xuất nhân viên ngoại giao của cả hai bên, Chính phủ Đức của Thủ tướng Angela Merkel vẫn đưa ra quyết định cuối cùng cho việc cấp phép xây dựng đường ống dẫn khí đốt mới Dòng chảy phương Bắc 2 (Nord Stream-2) (hay dự án Dòng chảy phương Bắc mở rộng) giữa Đức và Nga.

Đây được xem là một bước tiến về phía Đức nhằm thúc đẩy việc thực thi dự án Dòng chảy phương Bắc mở rộng. Tuy nhiên, động thái này lại có thể gây nên những căng thẳng mới giữa Đức và nhiều nước láng giềng ở phía Đông khi những nước này lo ngại nguồn năng lượng của châu Âu sẽ phải phụ thuộc nhiều vào Nga.

Đức dần tiến tới dự án Dòng chảy phương Bắc 2

Ngày 27/3, trong một tuyên bố, giới chức Đức cho biết: Cơ quan Thủy văn và hàng hải liên bang (BSH) của nước này đã chấp thuận việc xây dựng dự án đường ống dẫn khí đốt Dòng chảy phương Bắc 2 sau khi tiến hành điều tra những ảnh hưởng của đường ống mới này đối với thương mại và môi trường ở Đức. Đây được xem là quyết định cuối cùng cho việc cấp phép xây dựng đường ống dẫn khí đốt Dòng chảy phương Bắc 2. Với quyết định này, Đức được cho là đã chính thức chấp thuận cấp phép xây dựng và khởi công dự án mới này tại Đức.

Trước đó, nhiều đảng phái tại Đức, trong đó có đảng Xanh theo xu hướng bảo vệ môi trường và đảng Dân chủ Tự do, đã lên tiếng phản đối việc tiếp tục triển khai Dự án Dòng chảy phương Bắc 2 này tại Đức. Tuy nhiên, Thủ tướng Đức Angela Merkel khẳng định, đây là một dự án kinh tế đơn thuần, không cần thiết có sự can thiệp chính trị.

Không những vậy, hồi tháng 11/2017, Dòng chảy phương Bắc 2 còn vấp phải sự phản đối của châu Âu khi Ủy ban châu Âu yêu cầu phải sửa đổi luật về khí đốt của Liên minh châu Âu có liên quan đến dự án Dòng chảy phương Bắc 2. Các sửa đổi này mở rộng ảnh hưởng của một số chỉ tiêu về luật năng lượng đối với tất cả các đường ống dẫn khí đốt trên lãnh thổ Liên minh châu Âu hoặc đến Liên minh châu Âu từ các nước thứ ba. Tuy nhiên, thời gian qua, phía Đức vẫn quyết tâm bảo vệ Dòng chảy phương Bắc 2 và cho rằng, các sửa đổi trên của Ủy ban châu Âu về khí đốt có liên quan đến Dòng chảy phương Bắc 2 là quá mơ hồ.

Và lần này, tuy đã được Đức đồng ý nhưng dự án xây dựng đường ống dẫn khí đốt Dòng chảy phương Bắc 2 hiện vẫn cần phải có sự chấp thuận của Nga, Phần Lan, Đan Mạch và Thụy Điển.

“Dòng chảy phương Bắc” – dự án tham vọng

Nổi tiếng với những vựa dầu mỏ mênh mông và trữ lượng khí đốt dồi dào, Nga là nhà sản xuất và xuất khẩu năng lượng chủ chốt của thế giới. Nguồn thu từ xuất khẩu mặt hàng này chiếm khoảng 50% nguồn thu ngân sách Liên bang Nga và 68% tổng kim ngạch xuất khẩu của “Xứ sở Bạch dương”.

Trong khi đó, hàng chục quốc gia tại châu Âu, nơi có những thành phố tráng lệ, hiện đại, sầm uất, lại là nơi tiêu thụ nguồn năng lượng khổng lồ. Chính vì thế, từ giữa thập niên 70 của thế kỷ XX, Nga đã trở thành nhà cung cấp khí đốt đáng tin cậy của châu Âu, với khoảng 25% tổng lượng khí xuất khẩu của Nga được chuyển tới bạn hàng này.

Tuy nhiên, kể từ sau khi Liên Xô tan rã vào năm 1991, Liên bang Nga vấp phải khó khăn, đó là khí đốt xuất khẩu của Nga sang các thị trường châu Âu phải đi qua những nước trung chuyển thuộc Liên Xô (cũ) là Belarus và Ukraine. Trong lịch sử, hai quốc gia nghèo năng lượng này đã nhiều lần can thiệp vào việc xuất khẩu khí đốt của Nga, không ngần ngại khóa đường ống dẫn khí qua những nước này để gây sức ép mỗi khi có tranh chấp bùng lên với nước Nga láng giềng.

Năm 2009, để trả đũa Công ty Gazprom của Nga nâng giá bán khí đốt, Ukraine đã từng chặn đường trung chuyển khí đốt Nga bán sang Liên minh châu Âu, làm cho 18 nước khách hàng Tây Âu của Nga lâm vào tình thế khó khăn đúng vào lúc cần khí đốt để sưởi vào mùa đông.

Trong bối cảnh đó, xây dựng một đường ống vận chuyển khí đốt sang châu Âu mà không phải quá cảnh qua một nước nào luôn là mục tiêu lớn của Nga, nhất là sau các cuộc khủng hoảng khí đốt với Ukraine. Và giải pháp hiệu quả nhất mà Nga lựa chọn chính là Dự án đường ống dẫn khí “Dòng chảy phương Bắc”.

Đường ống dẫn khí đốt “Dòng chảy phương Bắc” được chính thức đưa vào vận hành vào ngày 8/11/2011 và hoàn thành toàn bộ vào năm 2012. Khi đi vào hoạt động, “Dòng chảy phương Bắc” cung cấp cho thị trường Tây Âu khoảng 55 tỷ m3 khí đốt mỗi năm. Với công suất này, đường ống “Dòng chảy phương Bắc” không những cung cấp đủ khí đốt cho Ðức, mà còn giúp Ðức có thêm nguồn thu từ phí trung chuyển khí đốt sang các nước châu Âu khác.

Sự ra đời của “Dòng chảy phương Bắc” ngay lập tức đã giúp Nga và các khách hàng Tây Âu của Nga tránh được tình trạng nguồn năng lượng này bị tắc nghẽn do những tranh chấp lặp đi lặp lại giữa Nga và Ukraine trước đó. Vì lẽ đó, dự án “Dòng chảy phương Bắc” khi được đưa vào hoạt động đã đánh dấu tầm quan trọng chiến lược, giúp Nga bảo đảm cam kết về an ninh năng lượng cho châu Âu; đồng thời khẳng định vai trò và tầm ảnh hưởng của xứ sở Bạch Dương ở khu vực này.

Sau khi dự án “Dòng chảy phương Bắc” đi vào vận hành, vào tháng 9/2015, Nga, Đức và các đối tác châu Âu đã ký thỏa thuận bắt tay xây dựng tiếp dự án “Dòng chảy phương Bắc” mở rộng, tức “Dòng chảy phương Bắc 2” nhằm xây dựng một nhánh đường ống dẫn khí đốt khác xuất phát từ vịnh Narva thuộc khu vực biên giới giữa Nga và Estonia tới Lubmin, miền Đông Bắc nước Đức và không phải chạy qua lãnh thổ Ukraine.

Tuyến đường ống dẫn khí đốt theo Dự án Dòng chảy phương Bắc 2 có chiều dài 1.225 km trong đó có 85 km đường ống chạy bên trong lãnh thổ Đức. Tổng giá trị đầu tư xây dựng dự án Dòng chảy phương Bắc 2 là 9,5 tỷ Euro. Dự án này dự kiến sử dụng 86% đường ống của dự án Dòng chảy phương Bắc hiện tại trước khi rẽ nhánh.

Tuy nhiên, dự án Dòng chảy phương Bắc 2 đến nay vẫn bị nhiều quốc gia phản đối, trong đó có Ukraine do sợ mất nguồn thu từ việc trung chuyển khí đốt của Nga, và Mỹ với kế hoạch xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) sang châu Âu đầy tham vọng. Ba Lan và các nước khác trong khu vực, vốn phụ thuộc vào khí đốt của Nga, cũng đã phản đối mạnh mẽ dự án trên bởi theo lập luận của các nước này, dự án Dòng chảy phương Bắc của Đức và Nga đi ngược lại với chính sách của châu Âu trong việc đảm bảo an ninh năng lượng, cũng như đem lại “những tổn thất nghiêm trọng về địa chính trị cho châu Âu”.

Những lợi ích to lớn

Mặc dù vấp phải nhiều phản đối từ châu Âu, nhưng người ta cũng không thể phủ nhận những lợi ích mà “Dòng chảy phương Bắc” mang lại cho cả hai bên là quá rõ ràng. Với Nga, việc loại bỏ được các giai đoạn quá cảnh trên tuyến đường vận chuyển khí đốt xuất khẩu là một thành công lớn.

Các dòng chảy từ Nga vào thẳng lòng châu Âu cũng được coi là biểu tượng cho sự trở lại của nước Nga trên bàn cờ chính trị thế giới sau chiến tranh Lạnh. Thoát khỏi những món nợ của quá khứ, khí đốt đã trở thành thứ vũ khí chính trị lợi hại của Nga trong quan hệ với châu Âu. Nguồn khí đốt của Nga thường xuyên bảo đảm 1/3 nhu cầu tiêu thụ của Liên minh châu Âu. Ngay cả khi Moskva sáp nhập bán đảo Crimea của Ukraine năm 2014, tỷ lệ này vẫn không suy giảm, bởi khí đốt không nằm trong danh sách áp đặt lệnh trừng phạt của Liên minh châu Âu đối với Nga.

Điều này cho thấy, nguồn khí đốt từ Nga có ý nghĩa sống còn đối với châu Âu mà có muốn, châu Âu cũng không dễ dứt bỏ. Gạt qua những mâu thuẫn chính trị, việc xây dựng một đường ống dẫn khí đốt trực tiếp từ Nga đồng nghĩa với việc châu Âu sẽ có nguồn cung lâu dài với mức giá hợp lý hơn, góp phần quan trọng đảm bảo an ninh năng lượng cho khu vực này.

Chính vì thế, bất chấp các lệnh trừng phạt và mối quan hệ không ngọt lành giữa Nga với châu Âu và Mỹ, các nhà quản lý từ Nga và Đức vẫn quyết tâm thực hiện dự án “Dòng chảy phương Bắc 2” nhằm tăng nguồn cung ứng năng lượng từ xứ sở Bạch dương, giải quyết thực trạng nhu cầu khí đốt ngày càng tăng ở lục địa già. Đó cũng là lý do các dự án chung như Dòng chảy phương Bắc sẽ vẫn tiếp tục được ra đời, triển khai và hoàn thành, bất chấp những trở ngại có thể đến từ nhiều phía./.

Theo dangcongsan