Nghệ sĩ Thanh Loan -“Viên ngọc quý” của núi rừng Việt Bắc

– “Bà Thanh Loan là một nghệ sỹ gạo cội cống hiến rất nhiều cho việc phát huy di sản dân ca, dân vũ các dân tộc của cả nước nói chung, khu vực Việt Bắc nói riêng. Bà là nghệ sĩ dân tộc Tày đầu tiên của Xứ Lạng được đào tạo thanh nhạc bài bản. Với giọng hát đặc biệt, bà đã thể hiện thành công nhiều ca khúc đi cùng năm tháng, tựa như “Viên ngọc quý” của núi rừng Việt Bắc.” Đó là đánh giá của ông Nguyễn Phúc Hà, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch khi nói về nghệ sỹ Thanh Loan.

Những ngày cuối tháng 8/2021, chúng tôi có dịp đến thăm nghệ sỹ Thanh Loan (sinh năm 1937), tên thật là Nguyễn Thị Loan, hiện sinh sống tại phường Tam Thanh, thành phố Lạng Sơn. Tuy bà ở tuổi “xưa nay hiếm” nhưng khi nhắc về khoảng thời gian cống hiến cho nghệ thuật, mắt bà vẫn ánh lên sự nhiệt huyết của một thời son trẻ. Lật giở từng tấm ảnh cũ đã nhuốm màu thời gian, bà Loan xúc động: Tôi sinh ra trên mảnh đất Đại Đồng, Tràng Định, nơi có những làn điệu dân ca thắm đượm tình yêu quê hương, đất nước, cứ thế niềm say mê âm nhạc lớn dần trong tôi. Bước ngoặt trong cuộc đời tôi là năm 1956, trong lần xuống Thái Nguyên tham gia Hội diễn chào mừng sự ra đời của khu tự trị Việt Bắc, tôi được nhạc sĩ Đỗ Minh – nguyên Phó Trưởng Đoàn Văn công khu tự trị Việt Bắc tuyển vào đoàn.

Nghệ sỹ Thanh Loan

Năm 1961, bà thi đỗ Khoa Thanh nhạc, Trường Âm nhạc Việt Nam (Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam). Sau khi tốt nghiệp trở về đơn vị công tác, bà được biết đến là nữ ca sĩ có giọng hát đẹp, trữ tình, da diết. Bởi vậy, nhạc sĩ Phạm Tuyên đã chọn bà cùng NSƯT Nông Văn Khang thể hiện ca khúc “Việt Bắc nhớ ơn Bác Hồ”, sự kiện này trở thành mốc son quan trọng trong sự nghiệp ca hát của bà. Hơn 50 năm trôi qua, nhưng bản thu thanh đầu tiên này vẫn được đánh giá là bản xuất sắc nhất.

Năm 1980, bà chuyển về công tác tại Trường Trung cấp Văn hóa nghệ thuật (VHNT) Việt Bắc (Trường Cao đẳng VHNT Việt Bắc) và giảng dạy đến khi về hưu. Dù ở cương vị nào, bà cũng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, mang lời ca tiếng hát phục vụ Nhân dân với hàng nghìn buổi diễn. Trong đó, nhiều đợt lưu diễn phục vụ nhiệm vụ chính trị quan trọng như: năm 1978, biểu diễn công tác vận động quần chúng Nhân dân, nhất là những người Hoa ở đảo Cô Tô (tỉnh Quảng Ninh); từ năm 1979 đến năm 1980, biểu diễn phục vụ đồng bào và bộ đội tại các chốt biên giới ở Cao Bằng, Lạng Sơn…

Đồng thời, bà còn thu thanh hơn 100 ca khúc cách mạng, nhiều ca khúc thu bằng tiếng Tày như: Việt Bắc chứ Bác Hồ (Việt Bắc nhớ Bác Hồ), Đảng là cần mẻ oóc quang vinh (Đảng là người mẹ quang vinh)… đến nay vẫn được thính giả mến mộ. Đáng chú ý, năm 1963, bà vinh dự được tặng hoa Bác Hồ nhân dịp Người lên thăm và làm việc tại tỉnh Thái Nguyên.

Với tài năng của mình, bà đã tham gia biểu diễn và đạt nhiều giải cao trong các kỳ liên hoan, hội diễn nghệ thuật. Tiêu biểu như: huy chương vàng tiết mục “Hoa tám cánh” tại Hội diễn ca múa nhạc chuyên nghiệp năm 1968; huy chương vàng tiết mục “Việt Bắc nhớ Bác Hồ” tại Hội diễn ca múa nhạc chuyên nghiệp năm 1970…

Ông Hoàng Tuấn, trú tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên – ca sĩ Đoàn ca múa dân gian Việt Bắc, cùng thời với bà Thanh Loan cho biết: Khi tôi vào đoàn công tác, chị Loan đã là ca sĩ nổi tiếng, thời đó, nhắc đến Thanh Loan, không ai là không biết. Trong ấn tượng của tôi, giọng hát của chị rất đẹp, da diết, hội diễn nào, chị cũng giành huy chương và nhiều bằng khen, giấy khen.

Cùng với đó, bà còn hướng dẫn, đào tạo thanh nhạc cho nhiều thế hệ trẻ, nhiều cá nhân trưởng thành, cống hiến cho nền nghệ thuật nước nhà như: NSƯT Vũ Thị Bích Ngần; NSƯT Đinh Thị Hồng (Bích Hồng)… Bên cạnh đó, sau khi nghỉ hưu và trở về sinh sống tại thành phố Lạng Sơn, bà được Ban Giám hiệu Trường Trung cấp VHNT tỉnh Lạng Sơn (nay đã giải thể) mời thỉnh giảng tại trường từ năm 1992 đến 2000. Bằng kiến thức và kinh nghiệm đã được rèn dũa trong hơn 30 năm hoạt động chuyên nghiệp, nghệ sỹ Thanh Loan đã góp phần không nhỏ cho việc đào tạo lực lượng cán bộ, diễn viên phục vụ phong trào văn hóa, nghệ thuật của tỉnh nhà.

Anh Phạm Thanh Sơn, đội ca, Trung tâm VHNT tỉnh cho biết: Vốn đam mê ca hát từ nhỏ nên khi được cô giáo Thanh Loan trực tiếp giảng dạy vào năm 1996, tôi rất hâm mộ và ước mơ rằng sau này sẽ hát thật hay giống cô. Nhờ sự dìu dắt của cô và sự cố gắng của bản thân, tôi đã gặt hái được một số thành tích tiêu biểu như: năm 2016 và 2018, giành 1 huy chương bạc, 1 huy chương vàng tại các kỳ Hội diễn toàn quốc…

Ngoài ra, bà Thanh Loan còn tích cực tham gia hoạt động văn nghệ quần chúng tại địa phương với nhiều vai trò như: tập hợp quần chúng, biên đạo, diễn viên biểu diễn và giảng dạy đàn hát then…

Với những cống hiến đó, bà nhiều lần nhận giấy khen, bằng khen của các cấp, ngành. Điển hình như: giấy khen của Sở Văn hóa khu tự trị Việt Bắc năm 1974; huân chương Kháng chiến hạng Nhì năm 1985… Đặc biệt năm 2021, bà vinh dự là một trong 4 cá nhân được Hội đồng xét tặng danh hiệu cấp cơ sở trình Hội đồng xét tặng danh hiệu “Nghệ sĩ ưu tú” lần thứ 10 trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn xem xét, quyết định trình Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng danh hiệu NSƯT.