Ngày trở về của liệt sĩ K20

Cuối năm 2022, tôi nhận được tin báo của thân nhân liệt sĩ Nguyễn Cửu Sinh, ở xã Ngọc Hòa, huyện Chương Mỹ, Hà Nội cho biết, gia đình chuẩn bị vào NTLS huyện Ðức Cơ, tỉnh Gia Lai để cất bốc, đưa hài cốt liệt sĩ về an nghỉ tại quê nhà. Ðúng hẹn, tôi cùng ban liên lạc thân nhân liệt sĩ K20 về xã Ngọc Hòa để tham dự lễ truy điệu và an táng hài cốt liệt sĩ.

Sau ba ngày di chuyển bằng ô-tô, sáng 22/12/2022, gia đình đã đưa hài cốt liệt sĩ Nguyễn Cửu Sinh về đến quê nhà. Cả đêm hôm trước, mẹ Trần Thị Mèn, 92 tuổi, thao thức ngóng chờ con. 5 giờ sáng, mẹ đón anh bên thềm nhà, và kể từ đó mẹ cứ ngồi ôm chiếc tiểu sành có hình hài, xương cốt người con trai đầu lòng của mẹ. Nước mắt mẹ đã rơi rất nhiều, nhưng là những giọt nước mắt của sự yên lòng khi đón con trở về yên nghỉ tại quê cha, đất Tổ. Mấy tháng trước, mẹ mắc bạo bệnh phải nằm liệt giường, tưởng chừng không qua khỏi, nhưng thật kỳ diệu mẹ đã vượt qua, đã cố gắng ở lại để chờ đón anh trở về. Một tháng sau khi liệt sĩ Nguyễn Cửu Sinh trở về quê nhà, mẹ Trần Thị Mèn qua đời.

Liệt sĩ Nguyễn Cửu Sinh, hy sinh ngày 27/2/1971, tại Viện K20, thời điểm đóng quân trên địa bàn xã Ochalong, huyện Siem Bouk, tỉnh Stung Treng, Vương quốc Campuchia, khi anh 21 tuổi, sau đó được Ðội quy tập K52 (Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Gia Lai) tìm kiếm, quy tập và an táng tại NTLS huyện Ðức Cơ, tỉnh Gia Lai cùng 98 liệt sĩ khác trong những ngôi mộ không tên.

Hơn 50 năm sau ngày hy sinh, liệt sĩ Nguyễn Cửu Sinh cùng 14 liệt sĩ K20 mới được tìm thấy, tên tuổi, quê quán liệt sĩ được ghi trên bia mộ tại NTLS huyện Ðức Cơ, tỉnh Gia Lai.

Trong chuyến trở lại NTLS huyện Ðức Cơ lần này còn có thân nhân liệt sĩ Lê Hồng Ðoan, xã Nguyễn Trãi, huyện Thường Tín, Hà Nội. Liệt sĩ Lê Hồng Ðoan hy sinh năm 1972, để lại cha mẹ già, người vợ trẻ và cô con gái nhỏ mới lọt lòng. Bao nhiêu năm qua, bà Nguyễn Thị Thuần, vợ liệt sĩ Lê Hồng Ðoan ở vậy thờ chồng nuôi con.

“Bao năm mong đợi, hy vọng, nay được đón bố tôi trở về an nghỉ nơi quê nhà, được chính quyền, các đoàn thể quan tâm, họ hàng, đồng đội, dân làng đến thắp hương, tiễn đưa bố tôi, gia đình tôi vô cùng cảm động và biết ơn”, chị Lê Thị Toan, con gái liệt sĩ Lê Hồng Ðoan xúc động nói.

Bao năm mong đợi, hy vọng, nay được đón bố tôi trở về an nghỉ nơi quê nhà, được chính quyền, các đoàn thể quan tâm, họ hàng, đồng đội, dân làng đến thắp hương, tiễn đưa bố tôi, gia đình tôi vô cùng cảm động và biết ơn

Còn nhớ tháng 8/2020, Báo Nhân Dân nhận được thông tin phản ánh từ thân nhân liệt sĩ về việc các liệt sĩ K20 đã được quy tập, an táng tại NTLS huyện Ðức Cơ, tỉnh Gia Lai, nhưng chưa được xác định danh tính. Ngay sau đó, phóng viên đã tiến hành các bước xác minh thông tin qua tiếp xúc nhân chứng, hồ sơ, làm việc với các cơ quan chức năng.

Trong hai số báo ra ngày 11 và 12/10/2020, Báo Nhân Dân đăng loạt bài “Gian nan hành trình xác định danh tính liệt sĩ” phản ánh việc các liệt sĩ hy sinh trong giai đoạn 1971-1972 tại Viện K20, thuộc xã Ochalong, huyện Siem Bouk, tỉnh Stung Treng, Vương quốc Campuchia đã được quy tập, an táng tại NTLS huyện Ðức Cơ, tỉnh Gia Lai năm 2010-2011, nhưng chưa được xác định danh tính, khiến các thân nhân gặp nhiều khó khăn trong việc tìm mộ người thân, đồng thời đề nghị các cơ quan chức năng sớm xác minh thông tin, lấy mẫu sinh phẩm hài cốt liệt sĩ và thân nhân để xác định danh tính các liệt sĩ.

Sau khi báo đăng, Cục Người có công có văn bản yêu cầu Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Gia Lai phối hợp Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Gia Lai xác minh thông tin. Kết quả kiểm tra hồ sơ tìm kiếm, quy tập, bàn giao và an táng được lưu giữ tại cơ quan chức năng cho thấy, trong hai mùa khô năm 2009-2010 và năm 2010-2011, Ðội K52-Phòng Chính trị (Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Gia Lai) đã tìm kiếm, cất bốc hài cốt quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh tại Campuchia; đã đưa 99 hài cốt liệt sĩ quy tập tại xã Ochalong, huyện Siem Bouk, tỉnh Stung Treng, Vương quốc Campuchia về an táng tại NTLS huyện Ðức Cơ (tỉnh Gia Lai).

Ngày 4/1/2021, Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Gia Lai phối hợp Cục Người có công, Viện Pháp y quốc gia tổ chức lấy mẫu sinh phẩm hài cốt các liệt sĩ K20. Kết quả, 93 trong số 99 hài cốt liệt sĩ lấy được mẫu sinh phẩm đủ điều kiện xét nghiệm ADN.

Sau chín tháng tiến hành phân tích ADN, đối chiếu thông tin với mẫu phẩm của thân nhân liệt sĩ, cơ quan chức năng xác định được danh tính, tìm lại tên tuổi, quê quán, lập bia mộ 15 liệt sĩ, đồng thời gửi Giấy báo tin cho các gia đình liệt sĩ.

Giám định viên pháp y, ThS Chu Thị Thủy (Viện Pháp y quốc gia) là người trực tiếp lấy mẫu sinh phẩm hài cốt liệt sĩ K20 và thực hiện giám định ADN cho biết: Công việc xác định danh tính các liệt sĩ gặp rất nhiều khó khăn do các liệt sĩ đã hy sinh hơn 50 năm, mẫu hài cốt bị phân hủy, phải áp dụng phương pháp giám định ADN chuyên biệt. Mỗi mẫu hài cốt lặp lại nhiều lần xét nghiệm, sử dụng nhiều hóa chất đặc biệt và nhiều thiết bị, máy móc hiện đại, kết hợp kinh nghiệm và trình độ chuyên môn sâu của giám định viên. Quá trình khớp nối, so sánh các trình tự ADN ty thể cho kết quả nhiều mẫu hài cốt, thân nhân cùng trùng nhau, cho nên phải tiến hành một số phương pháp xét nghiệm ADN bổ trợ khác để tìm được các kết quả trùng khớp.

Không thể kể hết niềm vui, xúc động của các thân nhân liệt sĩ khi nhận được thông tin đã xác định được phần mộ liệt sĩ của gia đình. “Cả gia đình tôi ai cũng khóc. Chúng tôi sửa soạn mâm cỗ thắp hương tiên tổ và hương linh liệt sĩ Trần Văn Tuyên. Ngay sau đó, gia đình tôi chuẩn bị khăn gói vào NTLS huyện Ðức Cơ để viếng mộ em tôi”, ông Trần Văn Nuôi, anh trai liệt sĩ Trần Văn Tuyên nghẹn ngào kể.

Nhớ lại đầu năm 2021, khi biết tin các cơ quan chức năng tổ chức lấy mẫu sinh phẩm hài cốt liệt sĩ K20, ông Nuôi đã bắt xe ô-tô khách từ huyện Yên Thành, Nghệ An vào Gia Lai trước một ngày. Ông vào nghĩa trang thắp hương cho các liệt sĩ rồi òa khóc nức nở gọi tên em trai mình. Nước mắt lăn dài trên khuôn mặt khắc khổ in hằn nhiều nếp nhăn, ông nghẹn ngào nói: “Tôi có linh cảm rất rõ rằng em tôi đang nằm tại nghĩa trang này… Trước khi hy sinh mấy ngày, em tôi còn gửi thư về nhà dặn dò các anh, chị, em phải chăm sóc cha mẹ chu đáo… Lúc còn sống, mẹ tôi thường xuyên nhắc tôi cố tìm xem em tôi nằm ở đâu để đưa về an nghỉ tại quê cha, đất Tổ. Ðây cũng là di nguyện cuối cùng của mẹ tôi trước khi mất…”.

Vậy là, sau nhiều năm gian nan, vất vả trong hành trình tìm mộ, thân nhân của 15 liệt sĩ K20 đã được toại nguyện. Ðến nay, 13 trong số 15 hài cốt liệt sĩ K20 đã xác định danh tính và được đưa về an nghỉ tại quê hương, hưởng sự chăm sóc của gia đình, dòng họ, đồng đội và nhân dân địa phương.

Công tác xác định danh tính các hài cốt liệt sĩ K20 vẫn đang được các cơ quan chức năng tiếp tục tiến hành. Hy vọng trong thời gian tới sẽ xác định được thông tin thêm nhiều liệt sĩ, tên tuổi, quê quán các anh sẽ được khắc ghi trên bia mộ, và có những liệt sĩ được gia đình đón về yên nghỉ tại quê hương.