Ngày hy sinh mang tên Quyết Thắng

Thôn Quyết Thắng, xã Thanh Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình có chiều dài khoảng 1,5 km, chiều rộng chừng 0,52 km chạy theo quốc lộ 1A. Thời chống chiến tranh phá hoại của Mỹ ở miền bắc (1964-1973), dọc đoạn đường này có những trọng điểm giao thông mà máy bay, tàu chiến địch thường xuyên ném bom bắn phá rất ác liệt như Cống Bốn, Cống Mười, cầu Khe Nước và Cảng Gianh cũng chỉ cách thôn Quyết Thắng khoảng 2 km.Cảng Gianh, một trong ít bến xuất phát đầu tiên của những con tàu không số huyền thoại mang danh Tập đoàn đánh cá Sông Gianh và đây là nơi tập kết, phân tán hàng hóa chi viện cho chiến trường miền nam. Bất chấp bom đạn Mỹ, từ đôi vai, bàn tay chai sần bốc dỡ vận chuyển của hàng trăm cô gái, chàng trai thanh niên xung phong (TNXP) trẻ tuổi, của dân quân và nhân dân xã Thanh Trạch anh hùng, hàng hóa từ Cảng Gianh theo đường sông lặng lẽ đi đến Bến Mới (xã Liên Trạch), Khương Hà (xã Hưng Trạch), bến phà Xuân Sơn (xã Sơn Trạch), bến chợ Cuồi,...

Cảng Gianh, một trong ít bến xuất phát đầu tiên của những con tàu không số huyền thoại mang danh Tập đoàn đánh cá Sông Gianh và đây là nơi tập kết, phân tán hàng hóa chi viện cho chiến trường miền nam. Bất chấp bom đạn Mỹ, từ đôi vai, bàn tay chai sần bốc dỡ vận chuyển của hàng trăm cô gái, chàng trai thanh niên xung phong (TNXP) trẻ tuổi, của dân quân và nhân dân xã Thanh Trạch anh hùng, hàng hóa từ Cảng Gianh theo đường sông lặng lẽ đi đến Bến Mới (xã Liên Trạch), Khương Hà (xã Hưng Trạch), bến phà Xuân Sơn (xã Sơn Trạch), bến chợ Cuồi, chợ Vang, Minh Cầm (huyện Tuyên Hóa) để sau đó vượt “vạn lý Trường Sơn” vào miền nam…

Là một thôn của xã Thanh Trạch vốn được mệnh danh Lũy thép nam sông Gianh nổi tiếng với câu khẩu hiệu viết bằng thơ lục bát: Hết nhà ta lại phá tường/ Không để xe tắc và đường ta hư, Quyết Thắng cũng phải gồng mình chịu đựng nhiều mất mát đau thương. Đầu tháng 9 năm 1967, máy bay Mỹ ném bom vào thôn tàn phá gần hết ruộng vườn cây cối, làm sập hàng chục hầm trú ẩn của dân thường, chết gần 100 người. Thế nhưng, trong sự bao bọc của nhân dân, các đơn vị TNXP C283 của Hải Hưng, Cù Chính Lan của Nghệ An, Tiểu đoàn pháo cao xạ 214, đơn vị ra-đa pháo 37 của Tiểu đoàn Sông Gianh, đại đội 48, đại đội 54 vẫn bám trụ làm nhiệm vụ ở đây. Những mái nhà tranh ngấm bao mưa nắng, dựng đi dựng lại nhiều lần, những căn hầm chữ A không mấy rộng rãi được người dân nơi đây san sẻ cho bộ đội, TNXP. Quân dân một lòng gắn bó với tinh thần Nhà tan cửa nát cũng ừ/ Quyết tâm đánh Mỹ cực chừ sướng sau…

Trong những ngày tháng 4-1972, xã Thanh Trạch, trong đó có thôn Quyết Thắng trở thành mục tiêu đánh phá rất ác liệt của máy bay, tàu chiến Mỹ. Người ta tính được có hơn 100 vụ oanh kích với hơn 200 loạt bom các loại của máy bay Mỹ vào các cụm dân cư, kho tàng, bến bãi ở đây. Lần đầu tiên những quả bom la-de (bom thông minh) được ném xuống Thanh Trạch.

Bom đạn chồng lên bom đạn, tàn phá nối tiếp tàn phá, nhưng bộ đội, TNXP, công nhân cảng và nhân dân không ai nản lòng nhụt chí. Mỗi kg hàng hóa, vũ khí cho miền nam lúc này quý giá, cần thiết đến bao nhiêu. Vì thế, hàng vẫn đến, vẫn đi trong nhịp chuyển động hối hả ngày đêm không chấm dứt, không ngừng nghỉ.

Sáng 13-1-1973, các đơn vị TNXP Cù Chính Lan (Nghệ An); C283 (Hải Hưng); cán bộ, công nhân Đoàn 309 Cảng Gianh cùng một số dân quân làm nhiệm vụ bốc vác, vận chuyển hàng hóa từ các tàu thuyền vào kho chuẩn bị cho đợt vận chuyển hàng hóa vào nam bằng xe ô-tô trong dịp đình chiến sắp tới. Mới tờ mờ sáng, máy bay trinh sát A3J, F101 của giặc đã quần đảo trên bầu trời để tìm mục tiêu. Những đụn khói pháo mù bốc lên. Lũ máy bay F4H, F105, AD6 thay nhau bổ nhào ném bom, bắn rốc-két, đạn 20 ly xuống Cảng Gianh, quân cảng hải quân, bến phà, đồn biên phòng…

8 giờ sáng, các tốp F4H, F105 tập trung ném bom vào Cống Bốn, Cống Mười nhằm cắt đứt con đường giao thông từ bắc vào nam qua xã Thanh Trạch. Một loạt bom cắt từ hướng biển rơi vào thôn Quyết Thắng. Máy bay Mỹ ném bom tạ để phá hoại hầm hào, nhà cửa, kho tàng, dùng bom sát thương với hàng trăm mảnh bay là là mặt đất để giết người. Cuộc oanh tạc kéo dài trong bốn giờ, gây ra không ít tổn thất về người và của cải.

Trưa. Dù đã ngớt tiếng máy bay quần đảo rú rít nhưng trên nhiều nẻo đường xã Thanh Trạch vẫn sặc mùi bom đạn. Anh chị em TNXP, công nhân cảng, bộ đội xăng dầu Binh trạm 16 tranh thủ về thôn Quyết Thắng ăn cơm, số thương vong được chuyển đến bệnh xá dã chiến để cấp cứu, người già, trẻ em hối hả sơ tán đề phòng B52 đến ném bom rải thảm. Bát cơm chưa được xới ra, người bị thương đang băng bó giữa chừng, cụ già, trẻ em đang dắt díu nhau chạy trên đường thì “đùng đùng”, mấy quả pháo mù của hai chiếc máy bay trinh sát đã được ném xuống Cống Mười và thôn Quyết Thắng. Tức thì, mấy tốp máy bay F4H vẫn thường được gọi là Con ma lao xuống cắt bom. Bom tạ, bom sát thương nổ chát chúa, chớp lửa nhoáng nhoàng, mảnh sắt bay vun vút, rào rào. Thôn Quyết Thắng bị nhấn chìm trong biển khói lửa mịt mù, cây cối bị tàn phá tan hoang, xác người chết rải ra khắp nơi. Đầu tóc, tay chân, ruột phèo người bị hơi bom hất lên trên các cành tre trơ trụi lá. Mùi máu tanh nồng bốc lên. Rất nhiều thân thể chết không còn nguyên vẹn. Những cô gái bị lửa bom táp cháy đen thui. Những em bé bị mảnh bom phạt đứt đầu. Những cụ già bị tiện ngang lưng, chết rồi mắt vẫn mở trừng trừng. Suốt cả buổi chiều và đêm hôm ấy dân Thanh Trạch, dân Quyết Thắng gạt nước mắt tìm kiếm, khâm liệm, chôn cất 156 người hy sinh trong cuộc oanh tạc mang tính thảm sát của máy bay Mỹ. Quan tài không đủ, nhân dân phải dùng đến chăn chiếu, vỏ bao gạo bằng ni-lông để gói thi hài không còn nguyên vẹn của các liệt sĩ và người thân.

Trong số 156 người bị giết hại trong trận oanh kích của máy bay Mỹ tại thôn Quyết Thắng có rất nhiều TNXP ở các đơn vị Cù Chính Lan (Nghệ An) và C283 (Hải Hưng). Trong 32 người dân ở thôn Quyết Thắng bị giết hại có 12 trẻ em. Riêng C283 TNXP đã có 35 chiến sĩ hy sinh.

Nói bao nhiêu, viết bao nhiêu cũng không hết nỗi đau thương và lòng kính trọng với những con người hy sinh vì Tổ quốc khi tuổi đời còn rất trẻ như thế.

156 người (trong đó phần lớn là TNXP) ra đi trong ngày 13-1-1973 là biểu tượng của sự hy sinh vì Tổ quốc trong sự nghiệp giải phóng dân tộc của chúng ta. Đó cũng là bằng chứng vạch trần tội ác chiến tranh tàn bạo do đế quốc Mỹ gây nên cho nhân dân Việt Nam. Đó cũng là tổn thất, đau thương vô cùng lớn của nhân dân ta trong các cuộc chiến tranh yêu nước. Thôn Quyết Thắng cùng với những Truông Bồn, Ngã ba Đồng Lộc, Hang Tám cô… là những sự tích bi tráng cần được khắc ghi, cần được tôn vinh xứng đáng. Bởi, đó là biểu tượng của tinh thần Chúng ta thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói.

Với sự kiện bi thương 13-1-1973 ở thôn Quyết Thắng chúng ta cần lưu ý thời điểm xảy ra. Chỉ hai ngày sau đó, 15-1-1973, Chính phủ Mỹ tuyên bố ngừng ném bom hoàn toàn miền bắc để chuẩn bị cho việc ký tắt Hiệp định chấm dứt chiến tranh lập lại hòa bình ở Việt Nam tại Pa-ri ngày 23-1-1973 và tiến tới ký chính thức Hiệp định này vào ngày 27-1-1973.

Ngày 30-10-2011, UBND tỉnh Quảng Bình ra Quyết định công nhận xếp hạng di tích lịch sử đối với sự kiện 13-1-1973 ở Quyết Thắng với tên gọi Vụ thảm sát thôn Quyết Thắng.

Nên chăng sớm công nhận Vụ thảm sát thôn Quyết Thắng là di tích lịch sử cấp quốc gia và nên có một công trình tưởng niệm tương xứng với sự hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc của gần 100 TNXP trong ngày 13-1-1973 ở thôn Quyết Thắng, xã Thanh Trạch, Bố Trạch, Quảng Bình.

Theo Nhandan