Ngăn ngừa nguy cơ tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não (TBMMN) là bệnh gây tử vong đứng hàng thứ ba sau bệnh lý tim mạch và ung thư. Di chứng của bệnh nặng và nhẹ khoảng 50%, chết khoảng 25%, sống và làm việc bình thường trở lại khoảng 25%. GS, TS Lê Văn Thành, Chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam cho biết, trên thế giới có khoảng năm triệu người mắc TBMMN.Bệnh này là nguyên nhân gây tử vong và tàn phế hàng đầu trong chuyên ngành thần kinh và là nguyên nhân cấp cứu thường gặp nhất. Theo thống kê tại một số vùng miền ở nước ta, tỷ lệ mắc bệnh hằng năm dao động từ 115,92 đến 415 trên 100 nghìn dân. Tỷ lệ mới mắc hằng năm dao động từ 28,25 đến 161 trên 100 nghìn dân và tỷ lệ tử vong khoảng 131-161 trên 100 nghìn dân. Số người bệnh bị TBMMN ở các khoa hồi sức cấp cứu, thần kinh, phục hồi chức năng... ngày càng tăng.Trong khi đó, ở các nước như Hoa Kỳ, Pháp, từ năm 1980, tỷ lệ tử vong do bệnh này mỗi năm giảm từ 5% đến 7%. Tỷ lệ mắc bệnh...

Bệnh này là nguyên nhân gây tử vong và tàn phế hàng đầu trong chuyên ngành thần kinh và là nguyên nhân cấp cứu thường gặp nhất. Theo thống kê tại một số vùng miền ở nước ta, tỷ lệ mắc bệnh hằng năm dao động từ 115,92 đến 415 trên 100 nghìn dân. Tỷ lệ mới mắc hằng năm dao động từ 28,25 đến 161 trên 100 nghìn dân và tỷ lệ tử vong khoảng 131-161 trên 100 nghìn dân. Số người bệnh bị TBMMN ở các khoa hồi sức cấp cứu, thần kinh, phục hồi chức năng… ngày càng tăng.

Trong khi đó, ở các nước như Hoa Kỳ, Pháp, từ năm 1980, tỷ lệ tử vong do bệnh này mỗi năm giảm từ 5% đến 7%. Tỷ lệ mắc bệnh cũng giảm rõ rệt nhờ chẩn đoán sớm, phương tiện hồi sức cấp cứu tốt, ứng dụng các kỹ thuật hiện đại để chẩn đoán và can thiệp mạch sớm cùng với các phương pháp điều trị mới.

Theo các chuyên gia y tế, bệnh TBMMN thường xảy ra đột ngột với các triệu chứng như: liệt nửa người, rối loạn nói, mù mắt một bên,… Đây là những biểu hiện của sự thiếu sót các chức năng thần kinh. Các triệu chứng này xảy ra trong vòng không quá 24 giờ, loại trừ nguyên nhân do sang chấn não. Tổ chức Y tế thế giới đưa ra khuyến cáo: TBMMN nếu được điều trị sớm ngay những giờ đầu phát hiện thì có thể hạn chế tử vong và di chứng. Dựa vào phân tích các yếu tố nguy cơ, các chuyên gia y tế đưa ra một số giải pháp nhằm làm hạn chế số lượng người bệnh bị TBMMN, bao gồm các yếu tố nguy cơ có thể làm thay đổi được tức là điều trị được và các yếu tố nguy cơ không thể điều trị được. Những yếu tố nguy cơ có thể điều trị được là tăng huyết áp, rung nhĩ, tăng mỡ máu, đái tháo đường, xơ vữa mạch, bệnh lý mạch máu não, uống rượu, thuốc lá, ít hoạt động thể lực và béo phì. Tuy nhiên, có những yếu tố nguy cơ không thể điều trị được như tuổi tác, giới tính, chủng tộc, tiền sử đột quỵ, thiếu máu não thoáng qua hay loạn sản xơ cơ.

Trong tất cả các yếu tố nguy cơ này thì yếu tố tuổi tác được nhắc đến nhiều nhất, vì tuổi càng cao nguy cơ mắc bệnh càng tăng lên. Trong khi đó, tuổi thọ của người Việt Nam đã tăng đáng kể và thậm chí đang bước vào giai đoạn dân số già. Theo thống kê gần đây của một số bệnh viện tỉnh, thành phố, cứ từ ba đến năm năm thì tỷ lệ bệnh nhân điều trị nội trú tăng 1,7- 2,5 lần, tỷ lệ TBMMN cũng tăng theo thang tuổi. Những người hơn 65 tuổi có nguy cơ bị bệnh gấp ba lần những người trẻ. Năm 2009, thế giới có 516 triệu người hơn 65 tuổi thì đến năm 2050, số người này sẽ là 1,83 tỷ người. Điều này đặt ra cho xã hội gánh nặng về kinh tế, y tế và các vấn đề an sinh xã hội khác, nhắc nhở chúng ta cần rèn luyện thể dục, ăn uống từ khi còn trẻ tuổi.

Có một số yếu tố nguy cơ không thể thay đổi được như những người bệnh bị TBMMN có tiền sử thiếu máu não thoáng qua. Nguy cơ những người này bị TBMMN lần thứ hai, thứ ba cao hơn nhiều. Tại các nước đang phát triển, cứ một triệu dân có 2.400 người mắc TBMMN. Ở Việt Nam, theo tỷ lệ tính này, mỗi năm có gần 200 nghìn người bệnh bị TBMMN. Báo cáo của các chuyên gia y tế trong lĩnh vực thần kinh học của Việt Nam cho thấy: trong 632 người bệnh nhập khoa Thần kinh, Bệnh viện Chợ Rẫy, có 392 ca bị TBMMN, chiếm 62%, trong 78 ca tử vong thì 69 ca do TBMMN. Đối với các người bệnh này, các nước phát triển áp dụng chế độ điều trị, chính sách xã hội tốt hơn hẳn các nước đang phát triển. Nhờ đó, số người bị TBMMN ở các nước phát triển thấp hơn hẳn.

Yếu tố nguy cơ có thể dự phòng được là tăng huyết áp. Do huyết áp tăng thì tỷ lệ mắc TBMMN tăng theo. Mục đích dự phòng để duy trì huyết áp tối đa từ 120 đến 130mmHg và huyết áp tối thiểu từ 80 đến 89mmHg. Giới nghiên cứu cho rằng: Nếu huyết áp tâm thu tăng 20 mmHg hay huyết áp tâm trương tăng 10 mmHg sẽ kéo theo tỷ lệ tử vong tăng gấp hai lần. Ước tính khoảng 22% số người trưởng thành có nguy cơ tăng huyết áp cần phải điều trị dự phòng, nhưng thực tế số người được chẩn đoán và điều trị đúng chiếm tỷ lệ rất thấp.

Sau yếu tố nguy cơ tăng huyết áp là đái tháo đường. Tại Hoa Kỳ, số người bị TBMMN do đái tháo đường tăng gấp 2,5 – 4 lần so với người không bị đái tháo đường. Vì lý do đó, căn bệnh này còn được gọi là “kẻ giết người thầm lặng”. Vì tăng đường máu dẫn đến xơ vữa mạch, tăng huyết áp, cuối cùng dẫn đến TBMMN, nhồi máu cơ tim và các bệnh lý khác như bệnh động mạch chi dưới, viêm đa rễ thần kinh,…

Một vài yếu tố nguy cơ không thể không nhắc đến như thói quen sử dụng rượu và thuốc lá của người Việt Nam nhất là những ngày Tết và sau Tết vào dịp lễ hội. Đối với những người nghiện thuốc lá thì nguy cơ TBMMN tăng gấp hai lần. Tuy nhiên, dường như số người hút thuốc và uống rượu của nước ta không giảm trong những năm qua. Vấn đề là làm sao phải giảm lượng rượu dưới ba đơn vị/ngày với nam và dưới hai đơn vị/ngày đối với nữ giới. Các nghiên cứu cho thấy, béo phì cũng làm cho tỷ lệ TBMMN tăng cao hơn những người không bị béo phì.

Ngoài biện pháp điều trị bằng thuốc, có thể áp dụng các biện pháp không dùng thuốc để hạn chế TBMMN như giảm chế độ ăn muối xuống còn dưới 100mmol/ngày (6g NaCl hoặc 2,4 g NaCl/ ngày), thể dục, ăn nhiều rau xanh, hoa quả, giảm ăn thịt có mầu đỏ, ăn thịt trắng, gà bỏ da, cá. Đồng thời cần chú ý hạn chế ăn phủ tạng và hút thuốc. Các bằng chứng khoa học chỉ ra rằng, việc ngăn ngừa, hạn chế TBMMN có thể thực hiện được, nếu như những người chưa bị TBMMN thực hiện các chế độ ăn uống, luyện tập, thuốc men một cách nghiêm túc.

Theo Nhandan