Ngăn chặn nạn mua, bán sổ bảo hiểm xã hội

Theo đơn tường trình của chị Nguyễn Thị Thúy Diễm, công nhân Công ty TNHH điện tử Foster Ðà Nẵng (Công ty Foster), từ tháng 3-2011 đến tháng 2-2012 chị làm việc và tham gia BHXH tại Công ty Cổ phần Keyhing ToysViệt Nam (đóng tại Khu công nghiệp Hòa Khánh, Ðà Nẵng). Sau đó, chị Diễm chuyển sang làm việc tại Công ty TNHH điện tử Foster Ðà Nẵng (KCN Hòa Cầm – Ðà Nẵng). Nhận sổ BHXH từ Công ty Cổ phần Keyhing Toys Việt Nam về nộp ở nơi làm mới để tiếp tục tham gia BHXH, như ng chị sơ ý đánh mất sổ. Sau khi báo cho bộ phận chức năng của Công ty Foster, hơn một năm sau, chị làm thủ tục xin cấp sổ mới. Tuy nhiên, theo hồ sơ lưu tại BHXH Ðà Nẵng, chị Diễm đã thanh toán và nhận tiền theo chế độ nghỉ việc một lần, cho nên không thể nối thời gian đã tham gia BHXH tại Công ty cổ phần Keyhing Toys Việt Nam. Bức xúc, chị Diễm làm đơn gửi cơ quan chức năng đề nghị làm rõ sự việc.

Kiểm tra hồ sơ, BHXH Ðà Nẵng phát hiện, chị Diễm có đơn ủy quyền cho một người đàn ông tên Lê Mạnh Hà, trú xã Hòa Châu (huyện Hòa Vang, Ðà Nẵng) làm thủ tục và trực tiếp nhận số tiền hơn 2,4 triệu đồng theo chế độ BHXH nghỉ việc một lần. Qua đối chất, ông Lê Mạnh Hà thừa nhận mua lại sổ BHXH mang tên Nguyễn Thị Thúy Diễm từ một người lạ, sau đó, giả mạo chữ ký của chị Diễm, đến UBND phường An Khê (quận Thanh Khê, Ðà Nẵng) làm thủ tục ủy quyền, được Phó Chủ tịch UBND phường An Khê Trần Văn Khánh ký xác nhận việc ủy quyền.

Phó Chủ tịch UBND phường này thừa nhận: “Bộ phận văn phòng tham mưu ký thì tôi ký, mà chưa kiểm tra kỹ. Nhiều lúc anh em thấy người quentrên địa bàn phường nên cũng bỏ qua nguyên tắc”. Khi chúng tôi đề nghị được biết tên cán bộ trực tiếp kiểm tra, trình ký, ông Trần Văn Khánh từ chối: “Việc này chắc không có tiêu cực gì đâu, chúng tôi cũng đã họp, rút kinhnghiệm và chấn chỉnh, hiện giờ phường cũng đã quán triệt tất cả các trường hợp nào trên địa bàn phường muốn chứng nhận hồ sơ thì phải có sổ hộ khẩu”.

Giám đốc BHXH quận Thanh Khê Nguyễn Tấn Dinh, đơn vị đã giải quyết chế độ BHXH nghỉ việc một lần của chị Nguyễn Thị Thúy Diễm cho ông Lê Mạnh Hà cho biết: “Chúng tôi làm theo quy định, nếu đủ thủ tục thì giải quyết ngay cho công dân, việc kiểm tra chỉ là xác suất vì số lượng xử lý hằ ng ngày rất lớn”. Trường hợp chị Diễm, sau khi phát hiện sai phạm, BHXH quận Thanh Khê đã thu hồi số tiền chi sai quy định đối với ông Lê Mạnh Hà, tiến hành thủ tục nối thời gian BHXH cho chị Diễm.

Trưởng phòng Kiểm tra, BHXH Ðà Nẵng Ðặng Hồng Quang cho biết, theo quy định của BHXH Việt Nam, nếu người lao động đã tham gia BHXH đủ ba tháng trở lên và sau 12 tháng kể từ ngày dừng đóng thì có thể làm hồ sơ xin nhận chế độ trợ cấp một lần. Thời gian đã đóng BHXH xem như không còn giá trị và phải tính lại từ đầu khi làm việc tại đơn vị mới. Thủ tục để nhận tiền theo chế độ nghỉ việc một lần khá đơn giản, chỉ cần có đơn, có sổ BHXH, nộp vào nơi giải quyết một cửa của quận. Người lao động cũng có thể ủy quyền cho người khác tiến hành thủ tục và nhận giúp tiền theo chế độ. Việc ông Lê Mạnh Hà giả chữ ký của chị Diễm để nhận tiền trót lọt, cho thấy sự sơ hở, non yếu trong nghiệp vụ, hoặc có tiêu cực ở bộ phận chứng thực tại UBND phường An Khê và bộ phận tiếp nhận, giải quyết chế độ, chính sách của BHXH quận Thanh Khê.

Tìm hiểu thực tế tại các KCN ở Ðà Nẵng, chúng tôi dễ dàng bắt gặp những tờ quảng cáo dán đầy vách tường, cột điện, gốc cây… với nội dung như: “Cần mua sổ BHXH giá cao”, “Mua sổ BHXH chồng tiền ngay”. Ai có nhu cầu liên hệ… Một nữ đồng nghiệp thử liên lạc một số điện thoại trên quảng cáo, một người đàn ông tự xưng tên là Nam hỏi rất kỹ về thời gian, công ty nơi làm việc, rồi ra giá hai triệu đồng cho hai năm làm việc của một công nhân may. Khi chúng tôi chê thấp, anh ta xẵng giọng: “Có bán thì anh mua, hồi trước làm thủ tục dễ, nhận được tiền ngay, nhưng nay khó rồi. Làm xong các thủ tục lời lãi đâu bao nhiêu”.

Chị N.T.H, 33 tuổi, ở quận Thanh Khê chia sẻ: “Mình làm được ba năm ở Công ty may Phong Phú, nghỉ việc để sinh con rồi ở nhà buôn bán. Mới đây cần tiền để trangtrải sinh hoạt, cho nên đã bán sổ BHXH để lấy ít tiền. Mình không biết cách làm thủ tục, vả lại do con nhỏ, không thể đi lại nhiều lần, bán được đồng nào hay đồng ấy. Thủ tục cũng đơn giản, thỏa thuận xong, viết cho họ cái giấy ủy quyền là nhận đủ tiền luôn”. Thông thường, các đối tượng mua sổ BHXH lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người lao động để ép mua sổ BHXH với giá chỉ bằng một nửa, một phần tư giá trị thực để thu lợi.

“Nếu nhận chế độ nghỉ việc một lần, thời gian đã đóng BHXH trước đó không còn giá trị. Người lao động tiếp tục đi làm thì thời gian đóng BHXH tính lại từ đầu, rất khó đủ điều kiện để hưởng lương hưu. Về lâu dài, nhất là khi tuổi cao, sức yếu, do không được hưởng lương hưu hằng tháng, các đối tượng này sẽ tiếp tục là gánh nặng do phải giải quyết trợ cấp xã hội” – Trưởng phòng Kiểm tra, BHXH Ðà Nẵng Ðặng Hồng Quang phân tích.

Hành vi sử dụng giấy ủy quyền để thanh toán chế độ BHXH nghỉ việc một lần thực chất là mua bán. Quy định của BHXH Việt Nam còn khá lỏng lẻo, trong khi một số địa phương lại làm sai quy định trong xác nhận ủy quyền. Gần đây, BHXH Ðà Nẵng đã đề nghị các quận, huyện làm việc với UBND xã, phường để chấn chỉnh tình trạng nêu trên. Các đơn vị BHXH cần tăng cường việc kiểm tra, kiểm soát việc cấp và quản lý sổ BHXH. Những trường hợp một người nhiều lần được người khác ủy quyền thanh toán BHXH thì phải kiểm tra kỹ để ngăn chặn tình trạng gian lận, mua bán.

Từ sự việc của chị Nguyễn Thị Thúy Diễm, ít nhiều đã phát lộ những đường dây mua bán sổ BHXH, gian lận, tiêu cực, sai phạm trong thủ tục hành chính ở một số địa phương tại Ðà Nẵng. Việc ngăn chặn, thu hồi số tiền chi trả sai quy định của pháp luật đã được thực hiện, nhưng chắc chắn những trường hợp mua bán sổ BHXH dưới hình thức ủy quyền sẽ tiếp tục diễn ra nếu cơ quan chức nă ng không kiểm tra, rà soát, phát hiện kịp thời.