Nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân

LSO-Hơn 10 năm qua, văn hóa, văn nghệ dân gian Lạng Sơn đã có bước phát triển rõ nét. Hội viên Hội Văn học nghệ thuật (VHNT) tỉnh tích cực tham gia hoạt động nghiên cứu, sưu tầm, biên dịch, biểu diễn và đặt lời mới cho dân ca các dân tộc.

Tiết mục biểu diễn hát then, đàn tính của đội văn nghệ Bệnh viện Đa khoa tỉnh

Lạng Sơn là tỉnh miền núi, đồng bào dân tộc thiểu số chiếm khoảng 85% dân số toàn tỉnh. Do vậy, công tác bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống và xây dựng, phát triển những giá trị mới về văn hóa, văn học, nghệ thuật của các dân tộc luôn được ngành văn hóa quan tâm. Tiến sĩ Hoàng Văn Páo, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du Lịch cho biết: Ngành văn hóa thường xuyên tổ chức các đợt sưu tầm, nghiên cứu nhằm bảo tồn, khôi phục những nét hay, nét đẹp trong tổ chức lễ hội; tuyên truyền vận động đồng bào các dân tộc loại bỏ dần những lễ nghi rườm rà, hủ tục lạc hậu trong lễ hội. Về lĩnh vực nghiên cứu, nhiều hội viên đã tích cực tìm tòi, nghiên cứu, điền dã khắp các địa bàn trong tỉnh, lựa chọn đề tài phù hợp đã tạo nên một bức tranh về một số lĩnh vực trong văn hóa dân gian, giúp cho độc giả hiểu biết thêm những vấn đề, những sự việc đó còn tồn tại trong xã hội ngày nay.

Tiêu biểu phải kể đến tác phẩm: “Văn hóa dân gian Bản Nầng” của Hoàng Tuấn Cư; “Then Lạng Sơn” của Đặng Thế Anh đã nhận diện khá đầy đủ ý nghĩa của then trong cuộc sống của cộng đồng tộc người. Ông Hoàng Văn Páo với 4 tác phẩm “Trò chơi, trò diễn dân gian của người Tày Lạng Sơn”, “Bước đầu tìm hiểu then trong đời sống tinh thần của người Tày Lạng Sơn”, “Tín ngưỡng và phong tục tập quán của người Tày Lạng Sơn” đã nghiên cứu, mô tả khá kỹ lưỡng các vấn đề trong cuộc sống con người Xứ Lạng. Tác phẩm “Lễ hội Lồng Thồng của người Tày Lạng Sơn” là một công trình nghiên cứu lớn, công phu đã biện giải một cách khoa học về một hiện tượng xã hội có ý nghĩa lớn trong công tác quản lý lễ hội hiện nay trên địa bàn tỉnh.

Từ năm 2005 đến nay, tỉnh Lạng Sơn đã thực hiện 16 dự án nghiên cứu phục dựng, bảo tồn và phát huy các loại hình lễ hội, dân ca, dân vũ cùng nhiều phong tục tập quán truyền thống của đồng bào các dân tộc trên địa bàn. Sưu tầm hàng trăm câu chuyện kể, hàng vạn câu sli, then, lượn, cỏ lẩu, quan làng, hát ví của người Tày, Nùng; hát páo dung của người Dao; hát xắng cọ của người Sán Chỉ. Theo đó, các nghệ nhân dân gian, những anh chị em say mê sáng tác như: Vi Hồng Nhân, Hoàng Văn Ấm, Triệu Thủy Tiên, Hoàng Chóong, Mã Thế Vinh, Hoàng Kim Dung… tham gia dịch thuật, công bố hàng chục tác phẩm từ tiếng Tày, Nùng sang tiếng Kinh và đặt lời mới cho dân ca, phục vụ trực tiếp cho các đội văn nghệ quần chúng biểu diễn. Đặc biệt, những nghệ nhân dân gian tiêu biểu như: bà Mỗ Thị Kịt, 96 tuổi, bà Lộc Quyền, Hà Mai Ven, Hoàng Chóong, Vi Tơ… trong 10 năm qua đã dồn tâm sức, trí tuệ vào khai thác, nghiên cứu, bảo tồn, giữ gìn, truyền dạy và trực tiếp trình diễn các loại hình như: then, sli, lượn, dạy múa sư tử, chế tác đàn tính. Ghi nhận những nỗ lực, cố gắng đó, năm 2015, tỉnh Lạng Sơn vinh dự có 9 nghệ nhân được Chủ tịch nước phong tặng Nghệ nhân ưu tú.

Trong công tác truyền dạy, ngành văn hóa đã chỉ đạo Trường Trung cấp Văn hóa nghệ thuật tỉnh đưa các loại hình hát then, ca múa dân gian vào giảng dạy; phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo đưa các loại hình dân ca, dân vũ, các trò chơi dân gian vào bộ môn giảng dạy tại các nhà trường từ cấp mầm non đến trung học cơ sở. Hội Bảo tồn dân ca và các thành viên của hội đã có nhiều hoạt động biểu diễn, truyền dạy thu hút hàng nghìn người ở các lứa tuổi theo học, làm dấy lên phong trào học hát then, đàn tính trên một vùng rộng lớn. Tham gia giảng dạy bộ môn này có nhiều nghệ sĩ tên tuổi như: nghệ sỹ ưu tú Triệu Thủy Tiên, chị Hoàng Thanh Vắng.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có gần 1.000 đội văn nghệ quần chúng, 1.100 câu lạc bộ sở thích với khoảng 35.000 hội viên. Đây là lực lượng tích cực tham gia trình diễn và biểu diễn nghệ thuật dân gian, thúc đẩy phong trào văn nghệ diễn ra sôi nổi từ thôn, bản, khối phố đến các cơ quan, đơn vị, trường học. Những nét sinh hoạt văn hóa truyền thống được phục hồi, khai thác được tiềm năng thế mạnh và khơi dậy ý thức say mê sáng tạo nghệ thuật trong nhân dân, góp phần bảo tồn, phát huy các loại hình âm nhạc truyền thống Tày, Nùng, Dao, Sán Chỉ.

Để khai thác hiệu quả kho tàng văn hóa, văn nghệ dân gian vô cùng phong phú, giàu bản sắc còn đang tiềm ẩn trong tâm hồn và trí tuệ của nhân dân các dân tộc Lạng Sơn, hơn lúc nào hết, những người làm công tác sưu tầm, nghiên cứu, phổ biến, truyền dạy văn nghệ dân gian cần nỗ lực học hỏi, say mê nhiều hơn nữa. Quan tâm phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng những người có trình độ, hứng thú, tâm huyết hoạt động văn hóa, văn nghệ dân gian để bổ sung vào đội ngũ này.

MAI VĂN HOA